بخشی از مقاله
چکیده
آنچه مسلم است جهت دستیابی به مسیر بهینه و با صرفه ریلی، فراهم آوردن پارامترهای موثر و تعیین میزان تاثیر گذاری هر یک اجتناب ناپذیر است. در این راستا پارامترهایی نظیر - طول مسیر، شبکه راههای ارتباطی، مستحدثات حائز اهمیت و نقاط جمعیتی مهم موجود در منطقه مورد مطالعه - از اصلی ترین عوامل دخیل هستند. بدون شک سفر با سرعت قابل قبول در مسیرهای ریلی تاثیری قابل توجه بر بهره وری مطلوب و افزایش تقاضای سفر، ضمن صرفه جویی در زمان و هزینه دارد.
در واقع در نظر گرفتن سهم هر پارامتر در حل یک مساله و اثرات متقابل آنها بر یکدیگر نیاز به جمعآوری یک جامعه آماری وسیع از اطلاعات موجود دارد. در حال حاضر مسیریابی راه آهن با در نظر گرفتن پارامترهای محدود و بدون دقت نظر در تاثیر عوامل جزء بر یکدیگر صورت می پذیرد. لذا استفاده از سیستم اطلاعات مکانی - GIS - به عنوان ابزاری کارآمد با توانایی تلفیق پارامترهای متعدد، به حل پیچیدگیهای ایجاد شده در زمینه مسیریابی کمک میکند. لذا در این مقاله با هدف مدیریت و امکان سنجی مسیر مناسب، احداث راه آهن سریع السیر بین دو شهر نیشابور و مشهد مورد بررسی قرار می گیرد.
درادامه با استفاده از فرآیند تحلیل سلسه مراتبی - - AHP، نرخ تاثیر - وزن - هریک از پارامترها، جهت تحلیل و همپوشانی در سیستم اطلاعات مکانی - GIS - محاسبه میگردد. در پایان پس از همپوشانی لایهها یک مسیر مطلوب جهت احداث خط ویژه سریع السیر ریلی بدست می آید. نتایج ارائه شده از مسیر پیشنهادی منجر به بهبود عملکرد شبکه حمل و نقل ریلی به همراه کاهش چشم گیر زمان سفر و پاسخ گویی بهتر به تقاضای سفر، ضمن کاهش در وقت و هزینه های مرتبط خواهد شد.
مقدمه
طراحی زیرساخت های راه آهن با توجه به متغیرهای وسیع درگیر در آن همواره به عنوان فرآیندی بسیار پیچیده و جامع شناخته می شود - . - 13گزینش مسیر بهینه ریلی و دستیابی به نتیجه مطلوب، نیازمند به برنامه ریزی دانش محور و در نظر گرفتن طیف وسیعی از پارامترهای موثر و متاثر می باشد. آنچه مسلم است در فرآیند مسیریابی، دستیابی به اهدافی مانند: ارزانی، تناسب محیطی، مطلوبیت زمانی ، برقراری دسترسیهای منطقی با کاربریهای اطراف و ایمنی شبکه ریلی به گونه ای که پاسخ گویی به نیازهای محدوده مورد مطالعه به نحو احسن صورت پذیرد یک امر ضروری است.
در این راستا در نظر گرفتن پارامترهای جمعیت مناطق مسکونی موجود در مسیر، دسترسی به کاربریهای حائز اهمیت، شبکه معابر جادهای و درصد شیب مجاز و توپوگرافی زمین، جهت بهینه سازی عملیات اجرایی و نیز هزینههای مستقیم و غیر مستقیم از اولویتهای اصلی مطالعه خواهد بود. بدیهی است دستیابی به چنین نتایجی بدون استفاده از یک سیستم جامع که توانایی پردازش طیف وسیعی از اطلاعات و اثرات متقابل آنها بر یکدیگر به همراه قابلیت بروزرسانی دادههای متغیر را داشته باشد، امری ناممکن است. لذا در این مقاله از سیستم اطلاعات مکانی - - GIS با توجه به قابلیتهای گسترده آن جهت تحلیل مساله استفاده گردید.
اصولا تجزیه و تحلیل مبتنی بر GIS برای تولید، ارزیابی و بهینه سازی گزینه های هم تراز برای پروژه های راه آهن سریع السیر در سراسر جهان استفاده می شود - . - 12 آنچه مسلم است برای کاربران شبکه حمل و نقل ریلی، رسیدن به مقصد در یک زمان خاص و بطور ایمن دارای اهمیتی ویژه است و می توان از آن به عنوان یکی از مهمترین عوامل تایید کننده طرح و انتخاب نوع وسیله نقلیه انجام سفر یاد کرد. بدیهی است هرچه زمان تاخیر سفرکاربر کمتر باشد، شبکه دارای قابلیت اطمینان بیشتری است - . - 9
کارهای گذشتگان
در سال 1383 پرستو صاحب الزمانی به انتخاب مسیر بهینه خطوط راه آهن با استفاده ازGIS از طریق تعریف واریانتهای گوناگون و مقایسه آنها از منظر هزینههای تعمیر و نگهداری و میزان بازگشت سرمایه، بهترین واریانت مورد نظر را بدست آورد - . - 6 احد ستوده در سال 1386 استفاده از اصول زیست محیطی در مسیریابی راهآهن با استفاده ازGIS را مورد بررسی قرار داد و در تحقیق خود ضمن در نظر گرفتن پارامترهایی نظیر شیب، خصوصیات زمین شناسی، رودخانهها و عواملی از این دست به انتخاب بهترین مسیر پرداخت و در نهایت استفاده از سیستم اطلاعات مکانی در مسیریابی راهآهن را در مقایسه با روشهای سنتی اثرگذار دانست - . - 3
مروری بر ضوابط خاص در طراحی راهآهنهای سریع السیر عنوان تحقیقی است که اسماعیل قهرمانی در سال 1383 به انجام رسانید و در تحقیق خود تفاوتهای عمده راهآهن سریع السیر و راهآهن معمولی را مورد بحث قرار داد - . - 10 درسال 1389 ماشاا... سعیدیان در خصوص تعیین مسیر بهینه بزرگراهها به کمک سیستم اطلاعات مکانی در یک سیستم حمل ونقلی، ضمن در نظر گرفتن ویژگیهای فیزیکی زمین از قبیل کاربری زمین، پوشش زمین، نوع خاک و شیب، تعیین راه با حداقل هزینه را براساس وزن پارامترها و حداکثر ایمنی طبق الگوریتم ژنتیک مورد بررسی قرار داد.
