بخشی از مقاله
اثر بخشی مسیر شغلی سازه گرا بر انطباق پذیری مسیر شغلی
دانش آموزان دختر و پسر تهران
چکیده
این پژوهش با هدف ارزیابی اثر بخشی مسیر شغلی سازه گرا بر انطباق پذیری مسیر شغلی دانش آموزان پسرودختر تهران. روش پژوهشی آزمایشی ( دو گروهی با پیش آزمون و پس آزمون ) و جامعه آماری همه دانش آموزان پسرودختر پایه دوره اول متوسطه بود که در سال -94 95 در تهران مشغول به تحصیل بودند . از مبان آنها به روش نمونه گیری خوشه ای ، ابتدا یک دبیرستان و سپس 30 نفر انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه ( آزمایش و گواه )قرار گرفتند . ابزارهای سنجش ، شامل پرسشنامه سازگاری دانش آموزان دبیرستانی با زبر مقیاسهای عاطفی ، اجتماعی و آموزشی (سین ها و سینگ ،(1997 و مقیاس ها خود کارآمدی عمومی (شرر و همکاران ،(1982 بود. گروه آموزشی در 8 جلسه 90 دقیقه ایی مشاوره گروهی راه حل محور شرکت کردند در حالی که گروه گواه هیچ مشاوره ایی دریافت نکردند .با استفاده از آزمون تحلیل کو واریانس ، پنج فرضیه پژوهش مورد آزمون قرار گرفت نتایج نشان داد که به کارگیری مشاوره گروهی میزان سازگاری و (P<0/01). انطباق پذیری دانش آموزان را بهبود می بخشد اما در عملکرد عاطفی ، تفاوت معنی داری بین گروه آزمایشی و گواه یافت نشد .
واژ ه های کلیدی: سازه گرا ، انطباق پذیری ، مسیر شغلی
1
مقدمه
نوجوانی دوره حساس از زندگی هر فرد است به تعبیری می توان آن را دوران بحران نامید .این دوران بحران نامید .این دوران توام با هیجان های شدید ، احساس عدم اطمینان ، نا سازگاری و پرخاشگری است . در این دوران اجتماع از نوجوان می خواهد که مستقل باشند و روابط خودرا با بزرگسالان تغییر دهند و ساز گاری و آمادگی شغلی پیدا کنند (برناردٌ ،(1991درحالی که نوجوانان اغلب کج خلق ،بدبین ،تندخو و تهاجمی هستند
درواقع این دوران را می توان دوران تضادها ،توصیف کرد ، زیرا نوجوانان برای صمیمیت تلاش می کنند ، اما خوداز صمیمیت می ترسند و اغلب از آن اجتناب می کنند ، وعلیه کنترل شورش می کنند در حالی که نیازمند راهنمایی و سازمان دادن هستند ، آنها معمولا بسیار خودمدار و کمرو هستند و با دنیای خود اشتغال ذهنی دارند .(کوریٍ،.(1389
در مقابل این طیف وسیع از تغییرات و دگرگونی ها ، کسب راهکارهای مناسب سازگاری برای نوجوانان بسیار مهم است که کمبودها در این زمینه می تواند پیامدهای زیانباری از جمله ناهنجاریها ، احساس ناامنی ، مشکلات شخصیتی ، عاطفی ، اختلالات رفتاری و بزهکاری را به دنبال داشته باشد .( نینا ،سیلوی و کیمبرلی ،(2012
پژوهش های موجود در ارتباط با سازگاری نشان می دهد ، درجه سازگاری به عوامل متعدد شخصی و محیطی بستگی دارد
.بعضی از پژوهشگران معتقدند منابع درونی در تحقق سازگاری موٍثرترند و حتی می توانند اثر عوامل نامطلوب بیرونی روی افراد را کاهش دهند و یا ازبین ببرند (نصیحت کن،(1389
تصمیم گیری مسیر شغلی یکی از پیچیده ترین و مهم ترین تصمیم هایی است که فرد در مسیر زندگی خود با آن روبرو می شود .
تصمیم گیری مسیر شغلی یک وظیفه روانی اجتماعی فردی است (سوپر،ساویکس و سوپر ،.(1996 در این فرایند عوامل بسیاری از جمله مهارت ها و توانایی ها ، اهداف زندگی ،ترجیحات مسیر شغلی و انتظارات خود وافراد مهم زندگی نیاز به توجه وبررسی دارند. بنابراین می توان گفت مشکلات موجود در فرایند تصمیم گیری مسیر شغلی بسیار گسترده است . از جمله این مشکلات می توان به بی تصمیمی مسیر شغلی اشاره نمود. بی تصمیمی مسیر شغلی مسئله ای است که ممکن است ذهن دانش آموزان دبیرستانی ، دانشجویان دانشگاه و کودکان سنین پیش از نوجوانی را درگیر خود گرداند.(کرید ، پتون و پرایدکس ،
.(2006
به نظر کراس و هاگی (1999) ، بی تصمیمی شغلی عبارت است از اطمینان نداشتن در مورد انتخاب رشته تحصیلی و تردید در مورد شغل آینده که با عقاید خود کار آمدی تصمیم گیری شغلی رابطه دارد . بر اساس نظریه گستره زندگی سوپر و نظریه محدودیت سازش گاتفردسون (لنت و براون ، (2013 دوره نوجوانی دوره بسیار مهم و حیاتی در زندگی انسان است ، چون همه ویژگی های اساسی شخصیت و علایق شغلی ، ارزش های کاری و انتخاب های مسیر شغلی در این دوره شکل می گیرد . بسیاری
2
از دانش آموزان در این دوره با مشکلات بسیاری مواجه می شوند که این مشکلات ممکن است ناشی از عوامل فردی همچون فقدان آمادگی تصمیم گیری مسیر شغلی ، نداشتن خود آگاهی و اطلاعات در مورد مسیر شغلی (کوموندوَوهمکاران ، (2007 ، و خود کارامدی پایین (دی فابیو ُ،همکاران ، .(2013
سازش (سازگاری ) شغلی برای ادامه اشتغال موفقیت آمیز عامل مهمی به شمار می رود . هر فردی انتظار دارد که اشتغال به کار مورد نظر، خشنودی و سلامت و اعتبار برای او تامین نماید و نیازهای اولیه اش را مرتفع سازد. در زمینه سازگاری شغلی عبارت است حالت سازگارو مساعد روانی فرد نسبت به شغل مورد نظر پس از اشتغال ، سازگاری شغلی ترکیب و یا مجموعهای از عوامل روانی و غیر روانی است .عوامل غیرروانی تمام ابزار و ادوات کار را شا مل می شود که توسط فرد شاغل به نحوی از آنها برای انجام کار ، مورد استفاده قرار می گیرند .علی رغم عوامل غیر روانی که ابزار و وسایلی را شامل می شود که در بیرون از وجود فرد قرار دارد . به عبارت دیگر عوامل روانی ، ویژگی های شخصی و تجارب آموخته شده فرد در ارتباط با شغلش را شامل می شود . برای ادامه اشتغال ، فرد می باید با شغلش سازگار شود و از آن خوشش آید . درباره سازگاری شغلی ، عقاید و نظریاتی ارائه گردیده است ( شفیع آبادی ، .(1384
شرایط ارتباط بین کودک ووالد نیروی مولد اصلی نیازها،رغبتها ونگرشهاست که بعدا در انتخاب شغل منعکس والد- کودک،تجارب محیطی میشود(زونکر،2006، ترجمه یوسفی وعابدی،.(1390 به نظر “روِ(1356) ”ترکیبی از ارتباطات اولیه
و جنبه های ژنتیکی رشد ساختار نیاز را تعیین می نماید.سپس افراد می آموزند که نیازهای رشد یافته رادر وهله اول از طریق تعامل با دیگران ویا فعلیتهای مستقلانه ارضا کنند(زونکرّ،2006؛ ترجمه یوسفی وعابدی،.(1390
نقش اولیا در یادگیری فرزندان حائز اهمیت است وجلسه های گروهی با والدین میتواند آنها را تشویق نماید تا از برنامه های فرزندان خود حمایت کنند،خودپنداره آنان را تشویق نمایند وآنها رادرک نموده وبرای آنان سرمشق باشند،به آنان در شغلی کشف فرصتهای شغلی کمک کنند واز طریق تلاشهای جمعی اعضای خانواده خود تشویق به ادامه مسیرگردند (زونکرْ،.(2006
انطباق پذیری مسیر شغلی به نظر مائورین ومردیت ،2005یک سازه ذهنی ،روانی اجتماعی است که نشانگر آمادگی ومنابع فرد برای مقابله با وظایف رشد شغلی فعلی وقریب الوقوع ،گذارهای حرفه ای وضربه های روانی فردی است. همزمان با ارتباط افراد وجامعه ،انطباق پذیری، بسط خود در محیط اجتماعی وتنظیم رفتار نسبت به وظایف رشدی را شکل می دهد.وظایف رشدی از طریق محیط اجتماعی وگذارهای پیش رو در نقش های شغلی تعین می گردد.راهبرد های خود تنظیمی و انطباق پذیری مسیر شغلی افراد را قادر می کند تا به طور موثر خویشتن پنداره ی خود را در نقش های شغلی به کار گیرند وبه این ترتیب زندگی کاریشان را خلق کنندو مسیرهای شغلی شان را بسازند.در نظریه ی ساختار مسیر شغلی ،افراد انطباق پذیر این گونه تعریف می شوند: برای آینده خویش دغدغه مندند،کنترل شخصی روی آینده شغلی شان را افزایش می دهند،با کشف گزینه های ممکن وبرنامه های آینده ،کنجکاوی نشان می دهند،اعتماد به دنبال کردن آرزوها را تقویت می نما یند (شفیع آبادی (1386
3
.
فرضیه های تحقیق :
× --به نظر می رسد بین اثر بخشی مشاوره مسیر شغلی سازه گرا بر دغدغه مسیر شغلی دانش آموزان رابطه وجود دارد
× -- به نظر می رسد بین اثربخشی مشاوره مسیر شغلی سازه گرا بر کنترل مسیر شغلی دانش آموزان رابطه وجود دارد
-- به نظر می رسد بین اثربخشی مشاوره مسیر شغلی سازه گرا بر کنجکاوی مسیر شغلی دانش آموزان رابطه وجود دارد
-- به نظر می رسد بین اثربخشی مشاوره مسیر شغلی سازه گرا بر اعتماد مسیر شغلی دانش آموزان رابطه وجود دارد
روش
با توجه به اینکه در این پژوهش اثربخشی مشاوره مسیر شغلی سازه گرا بر انطباق پذیری مسیر شغلی دانش آموزان پسرمورد بررسی قرار گرفته است، لذا پژوهش حاضر، از نوع نیمه تجربی، با طرح گروه آزمایش با گروه گواه اجرا خواهد شد. در این تحقیق متغیر مستقل عبارت است متغیر مستقل: اثر بخشی مشاوره مسیر شغلی سازه گرا .متغیر وابسته : انطباق پذیری مسیر شغلی دانش آموزان. می باشد. در این طرح گروه آزمایش در معرض آموزش گروهی مسیر شغلی سازه گرا قرار می گیرد و دو بار مورد اندازه گیری قرار میگیرد. اولین اندازه گیری با اجرای یک پیش آزمون ودومین اندازه گیری با یک پس آزمون انجام می گیرد. جامعه آماری مورد پژوهش، شامل دانش آموزان پسر پایه نهم در استان تهران در سال 1394 هستند .
در بخش آمار توصیفی جدول توزیع فراوانی ، انحراف معیار ، آورده شده است . در سطح استنباطی با استفاده از آزمون کلموگروف – اسمیرنوف بررسی نرمال بودن توزیع تحلیل و آزمون لوین برای برابری واریانسها در صورت نرمال بودن نمرات با توجه به اینکه ازمودنیها دو گروه آزمایش و گواه می باشند در سطح آمار استنباطی از آزمون آماری تحلیل کواریانس استفاده می شود. داده های پژوهشی توسط برنامه کامپیوتری SPSS مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار می گیرد.
4
ابزارپژوهش :
پرسشنامه انطباق پذیری شغلی: این پرسشنامه توسط ساویکاس و پورفلی 2012)؛ به نقل از پردلان، (1392 سـاخته شـده است که حاوی 24 سؤال است که نمره کلی به دست آمده از پرسشنامه نماینگر میزان انطباقپذیری فرد میباشد. افراد با توجه به طیف لیکرت از 1) خیلی کم) تا 5) خیلی زیاد) که برای هر سؤال قرار داده شده است به سؤالات جواب میدهند. پرسشـنامه انطباقپذیری مسیر شغلی دارای 4 زیر مقیاس است که میزان دغدغه، کنترل، کنجکاوری و اعتمـاد را مـیسـنجد. در جـدول سؤالات مربوط به هر کدام، مشخص شده است. سازه گرایی : از روش کیفی رضایت مندی ساویکاس
روش اجرا و تحلیل
جامعه آماری مورد پژوهش، شامل دانش آموزان دختر و پسر درپایه نهم سال 1394 هستند .
با توجه به این که کفایت حجم نمونه از طریق توان آماری مشخص می گردد و در تحقیق نیمه تجربی و آموزشی در هرگروه آزمایشی و گروه گواه حداقل 30 نفر باید باشند( پولَ،(2005 برای انتخاب نمونه مورد نظر، از میان دانش آموزان علاقه مند به شرکت در روش پژوهش که بصورت داوطلبانه ثبت نام کرده بودند با روش تصادفی ساده در دو گروه آزمایش و گواه انتخاب شدند. به دلیل طولانی بودن زمان آموزش و افت آزمودنی که هر دو گروه در این مدت داشتند، درنهایت نمونه آماری به طور تصادفی به دو گروه مساوی مداخله(30 نفر) و کنترل ( 30 نفر) که از قبل نیز مدنظر بود،گمارش شدند و پیش آزمون(اجرای از روش کیفی رضایتمندی ساویکاس و یا پکیج آموزشی ساویکاس استفاده می شود )سپس برای گروه آزمایش متغیر مستقل، مداخلات طی 9 جلسه 45 دقیقه ای تحت مشاوره مبتنی بر آموزش مشاوره مسیرشغلی هفتهای یک بار، به صورت گروهی انجام گردید. گروه آزمایش در جلسات شرکت کردند. در مورد گروهگواه هیچ مداخله ای اعمال نشد پس از اتمام این جلسات از دو گروه آزمایش و گواه پس آزمون به عمل آمد.
خلا صه جلسات مشا وره گروهی :
جلسه اول : خوشامد گویی ، بیان اهداف ، قوانین و ضوابط اصلی گروه به خصووص رازداری ،اقدام به شناخت یکدیگر ( درمانگر و اعضا ) ، سپس از دانش آموزان خواسته شدتا جلسه بعدی خوب مشاهده کنند که ازبین وقایعی که در زندگی ، خانواده ،مدرسه ، ارتباط با دوستان و ... در جربان است می خواهند کدام یک همچنان استمرار یابد ( فن تکلیف نخستین جلسه بر گرفته از دی شازر ُ، (2000 و همچنین هدفشان را از شرکت در گروه به طور مشخص بیان کنند. جلسه دوم : در آغاز جلسه پس از بررسی تکلیف جلسه قبل به بررسی اهداف شرکت کنندگان پرداخت شد .سپس فرایند سه مرحله ای پرداختن به مشکلات صورت گرفت .
در مرحله اول :مشکل به صورت دقیق مشخص شد .
در مرحله دوم :به تبیین الگوی رفتار ی که کارساز نبوده ، پرداخته در مرحله سوم نیز بک رهنمود شبه تلقینی مبنی بر اینکه تا دفعات بعدی چه کار متفاوتی می توانند انجام دهند که به تغییرات سازننده منجر می شود صورت پذیرفت .
5
جلسه سوم :نبز با بررسی تکالیف شروع شد، سپس با استفاده از گفت وگو ی راه حلی در گروه ، به بیان راه حل ها و بحث در مورد کمترین تغییری که می توانند در مقابل مشکلاتشان داشته باشند .
جلسه چهارم :به دانش آموزان کمک شد تا استثناهای زندگی شان را بیابند .
جلسه پنجم : نیزبه ادامه بحث جلسه پیشین ، یعنی راه حل بابی در موقعیت های مختلف رشته تحصیلی پرداخته شد . با توجه به اینکه اعتماد اعضا به فضای گروه در حد خوبی رسیده بود ، دانش آموزان بهتر در مورد مشکلاتشان در رابطه با علایق و همسو بودن علایق رشته های تحصیلی با نظر خانواده بحث کردند وزمینه مناسبی برای یافتن راه حل ها ایجاد شد .
جلسه ششم :هدف این جلسه متفاوت بودن در ابعاد رفتاری ، شناختی و عاطفی بود بیشتر به عملی کردن راه حل تاکید شد. جلسه هفتم : هدف این جلسه تثبیت و تحکیم تغییرات بود . اعضا به بحث در مورد تغییرات سازنده ای که در مدت این پژوهش در زندگی آنها صورت گرفته است ، پرداخته اند .سپس به بررسی قابلیت ها و توانمندیهای هایشان در مقابل مشکلا ت و انتخاب راهکارهای مناسب تا کید شد . جلسه هشتم : این جلسه به جمع بندی مطالب گذشاه در مورد تلاش در مورد جستجو در علایق و استعدادهای دانش آموزان در زمینه انتخاب رشته مناسب در مسیر مناسب زندگی سپری شود .
نتایج
جدول -1 یافته های توصیفی مربوط به پرسشنامه انطباق پذیری شغلی
پیش آزمون پس از آزمون
مقیاس میانگین دختر میانگین پسر مقیاس میانگین دختر میانگین پسر
دغدغه 0/79 0/77 دغدغه 0/80 0/75
کنترل 0/63 0/66 کنترل 0/68 0/70
کنجکاوی 0/73 0/81 کنجکاوی 0/73 0/91
اعتماد 0/78 0/80 اعتماد 0/80 0/82
اطلاعات این جدول نشان می دهد که ضریب اعتبار با روش آلفای کرونباخ قبل از آزمون در کل نمونه 0/91 می باشد و
بعد از آزمون در کل نمونه 0/92 می باشد .
جدول .2فراوانی ودرصد فراوانی نمرات انطباق مسیر شغلی و بعداز اجرای متغیرهای مستقل
و قبل از شرکت در جلسات آموزشی
فراوانی درصد فراوانی
نمره گواه آزمایش 1 آزمایش 2 گواه آزمایش 1 آزمایش 2
پایین تر از متوسط 15 13 14 100 86/67 93/33
