بخشی از مقاله
چکیده
اضطراب ریاضی به عنوان عاملی تأثیرگذار بر پیشرفت ریاضی دانش آموزان، نقش مهمی در آینده تحصیلی آنها ایفا میکند. با این اوصاف، هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین اضطراب ریاضی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه دوم شهرستان دشتستان در درس ریاضی بود. بدین منظور، از بین دبیرستان های شهرستان دشتستان در سال تحصیلی - 93 1392، نمونه ای به تعداد 350 دانش آموز 150 - پسر و 200 دختر - با روش نمونه گیری خوشه ای یک مرحله ای انتخاب گردید.
ابزار مورد استفاده در این پژوهش، مقیاس اضطراب ریاضی پلیک و پارکر بود که روایی و پایایی آن آزمون و مورد تایید قرار گرفت. همچنین، از نمره درس ریاضی دانش آموزان در نوبت دوم به عنوان پیشرفت ریاضی آنها استفاده گردید. یافتهها نشان می دهد که دانش آموزان گروه نمونه میزان بالایی از اضطراب ریاضی را تجربه می کنند. همچنین، اضطراب ریاضی با پیشرفت ریاضی همبستگی منفی معناداری داشته و هر دو بعد اضطراب یادگیری ریاضی و اضطراب ارزیابی ریاضی، پیشبینی کننده منفی و معنادار پیشرفت تحصیلی در درس ریاضی هستند. بنابراین، نتایج از وجود معضل اضطراب ریاضی در بین دانشآموزان دوره متوسطه دوم شهرستان دشتستان همانند سایر کشورها، حکایت دارد.
مقدمه
پیشرفت ریاضی یکی از عوامل کلیدی تأثیرگذار بر زندگی آتی افراد است. در واقع، بین عملکرد ریاضی افراد و عملکرد تحصیلی آنها همبستگی معناداری وجود دارد - صمدی، - 1381 و پر واضح است که عملکرد تحصیلی افراد بر آینده آنان تأثیر سزایی دارد. اضطراب ریاضی از توسعه اصطلاح اضطراب به وجود آمده است. اشپیل برگر - 1972 - مدلی نظری از اضطراب را توسعه داده که در آن اضطراب به سه شکل مرتبط با یکدیگر تقسیم شده است: اضطراب حالت، اضطراب صفت، و اضطراب به عنوان فرآیند. اضطراب حالت یک »حالت یا شرایط ناخوشایند که با فعالیت یا برانگیختگی دستگاه اعصاب خودمختار مشخص میشود« است - اشپیل برگر، . - 1972 اضطراب حالت در زمان و موقعیت خاصی رخ می دهد و هنگامی که یک موقعیت تهدیدکننده یا صدمهرسان ادراک می شود برانگیخته میگردد.
اضطراب صفت به زمان و موقعیت ویژهای وابسته نیست. اشپیل برگر اضطراب صفت راهب عنوان یک صفت شخصیتی نسبتاً پایدار توصیف میکند. از این رو، شخصی که اضطراب صفت بالا دارد گرایش بیشتری به تجربه اضطراب حالت در موقعیتهای گسترده دارد و اضطراب بالاتری را نیز نسبت به کسی که اضطراب صفت ندارد تجربه میکند. از نظر اشپیل برگر - 1972 - اضطراب به عنوان فرآیند، نتیجه یک سلسله واکنش است که شامل رخداد استرسزا، ادراک تهدید، واکنش اضطراب حالت، ارزیابی دوباره شناختی، و کنار آمدن میشود.
اضطراب ریاضی برای اولین بار در اواخر دهه 1950 مشخص شد. در همین راستا، دریگر و آیکن - 1957 - دریافتند که دانشجویان دوره لیسانس واکنش هیجانی شدیدی نسبت به حساب و ریاضی از خود نشان میدهند. معروفترین تعریف اضطراب ریاضی را ریچاردسون و سوین - 1972 - ارائه کردهاند. در تعریف آنها اضطراب ریاضی شامل احساس تنش، درماندگی و آشفتگی روانی به هنگام درگیر شدن با تکالیفی که مستلزم به کارگیری دانش ریاضی هستند می باشد.
بر طبق نظر توبیاس - 1993 - ، اضطراب ریاضی با یک حادثه ویژه آغاز میشود. بنابر دیدگاه وی، لحظه اساسی همراه با احساس مرگ ناگهانی است. به علاوه، تجربه شکست، مطالعات بعدی افراد در ریاضی را متوقف میکند. این حادثه گاهی در مدارس ابتدایی، گاهی در دبیرستان و گاهی نیز در سایر موقعیتها رخ میدهد. برطبق مدل اضطراب ریاضی سیمن - 1987 - ، »پیشایندهای خلق وخو«، »پیشایندهای موقعیتی« و »پیشایندهای محیطی« در تعامل با هم موجب می گردند تا اضطراب ریاضی با نشانه های جسمانی - مثل عرق کردن، افزایش ضربان قلب - ایجاد شود. پیشایندهای خلق و خو از عوامل درگیر در ادراک تهدید است.
مثالی از پیشایندهای خلق و خو، خودپنداره ریاضی است. پیشایندهای موقعیتی شامل عوامل استرسزا و زمینه ای محیط پیرامون است. این عوامل، اگر به عنوان تهدیدکننده عزت نفس ادراک شوند، میتوانند اضطراب ریاضی را شتاب بخشند. نمونهای از استرس زاها شامل جو کلاس، روشهای آموختن ریاضی و امتحان ریاضی میباشد. پیشایندهای محیطی، مثل پیشایندهای موقعیتی خارج از فرد میباشند، و شامل مؤلفههایی چون تشویق والدین می شود.
توبیاس - 1993 - اظهار مثی دارد که تا به امروز میلیونها نفر فرصتهای تحصیلی و شغلی خود را به این سبب از دست دادهاند که از ریاضی و عملکرد ضعیف خویش در این حیطه هراس داشتهاند. احساسات ناخوشایند و نگرانی تداعی شده با اضطراب ریاضی، فلج ذهنی را تسهیل، منابع حافظه کاری را متوقف، و توجه را منحرف میکند. تلویحات هیجانی افکار مزاحم مرتبط با نگرانی، با تمرکز فرد بر تکلیف تداخل کرده، و به طور بالقوه ممکن است نتیجه این اتفاقات، بی احساسی عملکردی و انگیزش اجتناب از تکلیف به سبب پیشبینی پیامدهای آزارنده تکلیف باشد - آیزنک و کالوو،. - 1992 همبری - 1990 - در فرا تحلیلی گزارش می دهد که میانگین همبستگی بین اضطراب ریاضی و پیشرفت ریاضی منفی 0/34 است.
در فرا تحلیل دیگری در مورد رابطه بین اضطراب ریاضی و پیشرفت ریاضی، ماو - 1999 - دریافت که در جمعیت عمومی همبستگی این متغیرها 0/27 - میباشد. در همین زمینه، نتایج پژوهش کاراسل و همکاران - 2010 - نشان میدهد که بین اضطراب ریاضی و مهارتهای حل مسئله ریاضی رابطه منفی معناداری وجود دارد. همچنین، همسو با سایر مطالعات، در مطالعه کریمی و ونکاتسان - 2009 - نشان داده شد که اضطراب ریاضی با پیشرفت ریاضی رابطه منفی معناداری دارد.
در این مطالعه ابتدائاً به بررسی میزان اضطراب ریاضی دانشآموزان دوره متوسطه و مقایسه آن با میانگین معیار پرداخته شده است. در ادامه، رابطه بین اضطراب ریاضی و پیشرفت ریاضی در بین دانش آموزان شرکت کننده در پژوهش بررسی شده است. در پایان، تلاش شده تا نقش هر یک از ابعاد اضطراب ریاضی - اضطراب یادگیری ریاضی و اضطراب ارزیابی ریاضی - در پیشبینی پیشرفت ریاضی دانشآموزان مشخص شود.
روش پژوهش
پژوهش حاضر پژوهشی توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری در این پژوهش همه دانشآموزان دوره متوسطه دوم شهرستان دشتستان در سال تحصیلی 92-93 بود. در این پژوهش نمونه مورد نیاز به روش نمونهگیری خوشهای تصادفی برگزیده شدند؛ به این ترتیب که در ابتدا فهرست کلیه دبیرستانهای این شهرستان نوشته و به صورت تصادفی دو دبیرستان دخترانه و دو دبیرستان پسرانه انتخاب گردید. با این اوصاف، نمونه آماری این پژوهش 350 دانشآموز دبیرستانی 150 - نفر پسر و 200 نفر دختر - که حداقل 14 و حداکثر 19 سال سن شامل گردید.
ابزار جمع آوری اطلاعات، مقیاس تجدیدنظر شده اضطراب ریاضی بود. این مقیاس یک ابزار خود گزارشی و دارای 24 عبارت و دو زیرمقیاس اضطراب یادگیری ریاضی 16 - عبارت - که مربوط به فرآیند یادگیری ریاضی و ارقام است و اضطراب ارزیابی ریاضی 8 - عبارت - که میزان اضطراب آزمودنی در موقعیت ارزیابی ریاضی و آمار را میسنجد، است. آزمودنی باید میزان موافقت یا مخالفت خود با هر یک از عبارات آزمون را در یک طیف لیکرت 5 درجه ای - از =1 اضطراب بسیار ناچیز تا =5 اضطراب زیاد - مشخص سازد. این آزمون برای دانشآموزان دبیرستانی و دانشجویان مناسب است .پلیک و پارکر میزان ضریب آلفای کل آزمون را برابر با 0/98 به دست آوردند که نشان دهنده اعتبار مطلوب آزمون است. یافتههای مربوط به روایی مقیاس تجدید نظرشده اضطراب ریاضی متناقضند. نمرات این مقیاس با مقیاس اضطراب پیشرفت همبستگی معناداری نداشته است، اما همبستگی آن با مقیاس اضطراب - صفت-حالت - اشپیلبرگ معنادار بوده است.
اعتبار همزمان مقیاس تجدید نظر شده اضطراب ریاضی از طریق همبستگی آن با پیشرفت ریاضی و مقیاس اضطراب ریاضی اصلی به اثبات رسیده است - فیشر و کوکران، . - 2006 در مطالعه حاضر ضریب آلفای کرونباخ برای مقیاس اضطراب ریاضی برابر با 0/93 به دست آمده است که حاکی از اعتبار بالا و قابل قبول این ابزار میباشد. روایایی این ابزار نیز به طریق تحلیل گویه بین 0/52 تا 0/78 مثبت و معنادار به دست آمد. همچنین نمرات ریاضی ترم دوم - نوبت خردادماه - دانشآموزان به عنوان نمرات پیشرفت تحصیلی در درس ریاضی آنان مورد استفاده قرار گرفت.
