بخشی از مقاله
چکیده
شاخص تنش آبی گیاه که از اندازهگیري دماي پوشش گیاهی حاصل میشود به عنوان روشی مطمئن براي مدیریت زمان آبیاري شناخته شده است. این تحقیق به منظور محاسبه شاخص تنش آبی گیاه لوبیاچیتی و رابطه آن با میزان آب مصرفی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي دانشگاه لرستان در سال 1397 صورت گرفت. تحقیق در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی و آزمایش کرتهاي خرد شده اجرا شد.
با توجه به مقادیر به دست آمده کمترین مقدار متوسط شاخص تنش آبی گیاه در رقم کوشا و تیمار 120 درصد نیاز آبی، برابر با 0/13 و بیشترین مقدار آن در رقم صدري و تیمار 60 درصدنیاز آبی برابر با 0/32 به دست آمد. بر این اساس رقم صدري و کوشا به ترتیب بیشترین و کمترین حساسیت در برابر تنش آبی نسبت به سایر ارقام از خود نشان دادند. نتایج نشان داد یک رابطه خطی بین شاخص CWSI و آب مصرفی در ارقام مختلف وجود دارد که از دقت بالایی برخوردار بودند که نشان-دهنده ارتباط خوب این شاخص با میزان آب مصرف شده میباشد.
کلمات کلیدي: دماي پوشش سبز گیاه، CWSI، خطوط مبنا
مقدمه
در کشاورزي مدرن علاوه بر درك شهودي از مزرعه، نیاز به اطلاعات بیشتري درباره زمان آبیاري و مقدار آب مورد استفاده نیاز است تا بتوان یک برنامهریزي آبیاري دقیق براي آبیاري مزرعه انجام داد. تلاشهاي زیادي براي دستیابی به روشهاي مطلوب تعیین برنامه آبیاري صورت گرفته است، روشهایی که هر یک از آنها میتواند وضعیت رطوبتی خاصی را در منطقهي ریشه گیاه ایجاد کرده و تأثیر قابل توجهی روي جذب آب به وسیلهي ریشه و در نتیجه عملکرد محصول داشته باشد. از این رو عوامل موثر در زمان و مقدار آبیاري نظیر عوامل خاکی، عوامل گیاهی و شرایط اقلیمی را باید به خوبی شناسایی کرد و متناسب با آن تصمیم-گیريهاي بهینه را در بهرهبرداري از آب ارائه کرد.
عامل مهم در برنامهریزي آبیاري، زمان آبیاري است، چرا که تنش آبی وارد شده در بازه بین دو آبیاري متوالی میتواند باعث کاهش عملکرد گیاه شود در روشهاي معمول، آبیاري زمانی انجام میگردد که آب سهلالوصول در خاك توسط گیاه مصرف شده باشد. در این روشها معیار سنجش تنش آبی مقدار آب موجود در خاك است که این روش علی رغم دقت بالا نیازمند پایش مستمر وضعیت آب در خاك بوده که نیازمند صرف هزینه و وقت زیادي است.
امروزه در روشهاي نوین جهت تعیین زمان آبیاري، وضعیت رطوبت در گیاه مستقیماً مورد سنجش قرار گیرد. پژوهشگران معتقدند با استفاده از شاخصهاي گیاهی در مقایسه با شاخصهاي نشان دهنده رطوبت خاك، میتوان شدت تنش را بهتر ارزیابی نموده و زمان آبیاري را به طور دقیقتري تعیین کرد.از این رو، استفاده از شاخصهاي گیاهی مورد توجه محققین قرار گرفته است که از جملهي این شاخصها میتوان به دماي پوشش سبز گیاه اشاره کرد. به منظور به کمیت در آوردن دماي پوشش سبز گیاهی، شاخص به نام شاخص تنش آبی گیاه ارائه شد .
نتایج تحقیقات انجام شده تأییدي بر توانایی این شاخص براي تعیین میزان تنش آبی و زمان آبیاري میباشد. در تحقیقی بر روي گندم مقدار آستانه شاخص تنش آبی گیاه توسط فیضی اصل و همکاران 0/4 تعیین شد. نتایج آنها نشان داد، بین دماي پوشش سبز و وضعیت آبی گیاه و میزان آب موجود در پروفیل خاك همبستگی بالایی وجود دارد. قربانی و همکاران مقدار متوسط شاخص تنش آبی گیاه را براي ذرت تابستانه در آبیاري بارانی در شهریور و مهرماه به ترتیب 0/14 و 0/18 و براي آبیاري سطحی در شهریور 0/14 و در مهرماه 0/15 برآورد کردند.
در تحقیقی این شاخص براي درختان پسته توسط سیفی و همکاران براي تیمار سه و چهارده روز دور آبیاري به ترتیب 0/5 و 0/49 به دست آمد و رابطهي خطی بین تبخیر و تعرق واقعی و شاخص CWSI را با ضریب تبیین 0/6 به صورت ET =-450.7CWSI +463.1 ارائه شد. احمدي و همکاران حد آستانه و مجاز CWSI را براي سویا 0/18 تعیین کردند و رابطه خطی معنیداري بین CWSI و آب مصرفی به صورت به دست آوردند.
مواد و روشها
این تحقیق از خردادماه لغایت شهریورماه سال 1397 به مدت 4 ماه در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي و منابع طبیعی دانشگاه لرستان با مختصات جغرافیایی 48 درجه و 15 دقیقه شرقی و 33 درجه و 26 دقیقه شمالی و در ارتفاع 1147 متري از سطح دریا انجام شد. متوسط ماهانه برخی از پارامترهاي هواشناسی منطقه در طول دوره رشد لوبیاچیتی است. بر طبق طبقه بندي آمبرژه این منطقه جزو مناطق سرد نیمه خشک محسوب میشود. همچنین برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاك مزرعه ارائه شده است که با توجه به نتایج آزمایش، بافت خاك مزرعه لومی رسی میباشد. بر اساس توصیههاي کودي، کود ریزمغذي در دو نوبت و کود نیترات در یک نوبت به روش دستی در اختیار گیاه قرار گرفت.
به منظور دستیابی به اهداف این تحقیق، طرحی در قالب بلوكهاي کامل تصادفی و آزمایش کرتهاي خرد شده اجرا شد. فاکتور اصلی سطوح آبیاري تیپ بودند که در چهار سطح شامل درصد نیاز آبی درصد نیاز آبی - ، درصد نیاز آبی - درصد نیاز آبی - در کرتهاي اصلی و فاکتور فرعی رقمهاي لوبیا چیتی شامل صدري و کوشا در کرتهاي فرعی قرار گرفتند. هر کدام از کرتهاي آزمایشی با 5 جویچه انتها بسته به مساحت4×2 متر ایجاد شدند.
کاشت لوبیا چیتی در تاریخ 4 خرداد و به صورت دستی انجام شد. به منظور دستیابی به تراکم مورد نظر 40 - بوته در متر مریع - ، فاصله بوتهها روي ردیف 5 سانتیمتر و عمق کاشت 7 سانتیمتر در نظر گرفته شد. تعیین حجم آب آبیاري با استفاده از تشت تبخیر کلاس A تعبیه شده در مزرعه انجام شد. بر اساس دور آبیاري سه روزه و راندمان آبیاري 95 درصد، مقدار آب مورد نیاز محاسبه و در اختیار گیاه قرار میگرفت.
آب مورد استفاده از طریق چاه موجود در دانشکده کشاورزي تأمین میشد که از طریق سیستم لولهکشی به داخل مزرعه انتقال مییافت که خصوصیات کیفی آن در جدول 3 آمده است. آب مورد نیاز جهت آبیاري در دو تانکر 2000 لیتري ذخیره و سپس وارد شبکه میشد. انرژي مورد نیاز سیستم تیپ توسط پمپ تأمین میشد. آب آبیاري توسط فیلتر توري تصفیه و حجم آن توسط کنتور حجمی کنترل و فشار آن نیز با استفاده از فشارسنج و شیر کنترل فشار تنظیم شده و پس از عبور از لولههاي 50 و 32 میلیمتري توسط نوارهاي تیپ با فواصل روزنه 20 سانتیمتر و آبدهی 2/1 لیتر در ساعت در اختیار گیاه قرار میگرفت. در طول دوره رشد در آبیاري تیپ تعداد 29 نوبت آبیاري انجام شد که در مجموع عمق آبیاري در طول دوره رشد لوبیا چیتی 440/6 میلیمتر به دست آمد.
