بخشی از مقاله
چکیده:
سرمایهی فکری که به لحاظ نظری در چند ساله اخیر در سطح جهانی مطرح شده است به عنوان منبعی پر ارزش برای کشورها و سازمان ها به حساب میآید، بطوریکه میزان رشد و توسعهی آن به سرعت در حال تبدیل شدن به شاخصی در توسعه یافتگی کشورها است.به همین دلیل متغیرهای مرتبط با سرمایهی فکری می تواند موضوع بسیاری از تحقیقات باشد. از این رو، پژوهش حاضردر پی مطالعه رابطه بین سرمایهی فکری و ابعاد آن با عملکرد مالی شرکت های بیمه ی ایران در استان گلستان میباشد. روش تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و از نظرروش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری تعداد 468 کارمند از 197 شعبهی نمایندگی بیمهی ایران در استان گلستان میباشد که تعداد211 کارمند از روش نمونه گیری غیر احتمالی در دسترس انتخاب گردید. روش جمع آوری اطلاعات میدانی و ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه است. تجزیه و تحلیل دادهها از طریق نرم افزار SPSS و با استفاده از آزمون همبستگی، به روش توصیفی و استنباطی انجام گردید. نتایج تحقیق نشان داد که بین سرمایهی فکری و عملکرد مالی شرکتهای بیمه رابطه وجود دارد.
کلیدواژگان: سرمایه ی فکری - - IC، سرمایه ی انسانی، سرمایه ی ساختاری، سرمایه ی رابطه ای، عملکرد مالی - - ROA
مقدمه
امروزه شرکتها با فضای رقابتی شدیدتری نسبت به گذشته مواجهاند و عملکرد مالی قوی هدف اصلی هربنگاه اقتصادی است. پس هرسازمانی میخواهد با روشهای مختلف عملکرد مالی خود را افزایش دهد - احمد خان و همکاران، . - 2012 در سالهای اخیر، مزیت رقابتی محور استراتژی های رقابتی قرارگرفته است. شرکتها برای بهبود عملکرد و مقابله با رقبا، باید دارای مزایای رقابتی باشند تا بتوانند در شرایط پیچیده، عملکردی برتر داشته و خود را در بازارها حفظ نمایند. طبق دیدگاه مبتنی بر منابع شرکت، سرمایهی فکری منبع استراتژیکی است که شرکتها را قادر به ایجاد مزیت رقابتی و عملکرد مالی برتر می نماید. - سینایی و همکاران، . - 1390
به رغم پذیرش نقش انکارناپذیر سرمایهی فکری و داراییهای نامشهود در عملکرد شرکتها، اغلب سامانههای سنتی قادر به استفاده از سرمایهی فکری و اندازه گیری و انعکاس آن درصورتهای مالی نیستند، درحالیکه اهمیت آن درافزایش ثروت سهامداران، سودآوری پایدار، افزایش سهم شرکتها ازبازارهای جهانی، ارزیابی عملکردفعلی واحدتجاری و همچنین پیش بینیهای آتی، همواره موردتوجه بوده است. سرمایهی فکری شامل تمام منابعی از سازمان است که ارزش و شایستگی سازمان را بالا می برد. پس این نشان می دهد که مدیریت سرمایهی فکری به شکلی موثر و کارآمد، ارزش و عملکرد مالی سازمان را افزایش خواهد داد.براساس مدل تحلیلی بونتیس سرمایه فکری شامل سرمایه ی انسانی، رابطه ای و ساختاری است. سرمایه ی انسانی، ذخیرهی دانش سازمان است که توسط کارکنان نمایش داده می شود.
سرمایه ی رابطه ای، در دانش پنهان در کانالهای بازاریابی و روابط مشتری قرار میگیرد. سرمایه ی ساختاری، شامل تمامی ذخایر غیر انسانی دانش در سازمان است. این سه جزء ، محرک کلیدی عملکرد سازمان و ایجادکنندهی ثروت آتی برای شرکت است. از سوی دیگر صنعت بیمه در ایران با قد متی بیش از هفتاد سال به تدریج توانسته است دا منه حضور و فعالیت خود را در مناطق مختلف کشور و در بخشهای مختلف اقتصادی گسترش دهد. هر ساله تعداد بیمه گران و بیمه گزاران افزایش می یابد و هر روز تعداد بسیاری از بیمه گزاران یا زیان دیدگان جهت دریافت خسارت به مراکز و شعب شر کت-های بیمه مراجعه می نمایند. ازاین میان عده ای بارضایت مندی و برخی با نارضایتی شرکتهای بیمه را ترک می کنند.
یکی از مشکلاتی که هم اکنون اکثر شرکتها و خصوصا شرکت های بیمه با آن مواجه هستند عملکرد مالی نه چندان مناسب آنها است. عدم توجه به سرمایه ی فکری و به تبع آن عدم استفاده از محاسن سرمایه ی فکری میتواند شرایط پیشرفت صنعت را با اصطکاک و کندی شدیدی همراه نمایدو ازطرفی دیگر قدم گذاشتن سازمان دراوضاع و شرایط رقابتی و بازارگرایی خود مستلزم استفاده از سرمایههای فکری است. با اینحال شرایط ویژه و اختصاصی کشورهای درحال توسعه و شرکتهای فعال دراین محیط الزاماتی را که درمحیط رقابتی و کشورهای توسعه یافته بدیهی فرض میشود، را به چالش کشیده و نیاز به بررسی تجربی این مفاهیم را آشکار می سازد. ازاینرو برای سازمانهای امروزی طراحی شاخص-های مرتبط با سنجش سرمایهی فکری وتوسعهی آن از اهمیت زیادی برخوردار است .
امروزه از سرمایهی فکری به منظور خلق و افزایش ارزش سازمانی استفاده می شود و مؤفقّیت یک سازمان به تواناییاش در مدیریت این منبع کمیاب بستگی دارد. با این وجود، متأسفانه اکثر صنایع در کشورهای مختلف دنیا در حال استفاده از روشهای سنتی حسابداری مالی هستند که قرن ها پیش برای یک محیط کسب و کار مبتنی بر کارهای یدی و داراییهای ملموس ایجاد شده بودند. بنابراین با توجه به اندک بودن پژوهش های داخلی و انجام شده در این زمینه چنین می توان گفت که اهمیت و ضرورت پژوهش حاضر ناشی از اهمیت فزایندهای است که این سرمایه کمتر شناخته شده ”سرمایهی فکری“ در ارزش واقعی شرکت ها و عملکرد مالی آنها و به تبع آن موفقیت و شکست آنها در محیط رقابتی و پیچیده امروزی دارد؟ لذا پژوهش حاضر کوششی است در جهت روشن نمودن این مسأله که: آیا میان ابعاد سرمایهی فکری با عملکرد مالی شرکتهای بیمهی ایران در استان گلستان رابطه معناداری وجود دارد؟
اهداف تحقیق
هدف کلی: تعیین رابطه بین ابعاد سرمایه ی فکری با عملکرد مالی شرکت های بیمه ی ایران در استان گلستان اهداف جزئی:
·سنجش سرمایهی انسانی و تعیین رابطه بین سرمایهی انسانی با عملکرد مالی شرکت های بیمهی ایران در استان گلستان
·سنجش سرمایهی ساختاری وتعیین رابطه بین سرمایهی ساختاری باعملکرد مالی شرکتهای بیمهی ایران در استان گلستان
·سنجش سرمایهی رابطهای وتعیین رابطهی بین سرمایهی رابطهای با عملکرد مالی شرکتهای بیمهی ایران در استان گلستان
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
نخستین تلاشهای مرتبط باسرمایهی فکری مرهون مطالعات فریتز مچلاب درسال 1962میلادی است. اما به لحاظ تاریخی ابداع مفهوم سرمایه فکری به سال 1969 میلادی اقتصاد دانی به نام جان کنت گالبرایس نسبت داده میشود. اما با بررسی دقیقتری شاید بتوان گفت که مفهوم سرمایهی فکری از دهه 80 میلادی نظر عمومی نظریه پردازان و پژوهش گران را به خود جلب نمود و از دهه 90 میلادی این مفهوم بطور گستردهتری مورد توجه سازمان ها قرار گرفت. در سال 1986 میلادی دو اتفاق مهم در عرصه تحقیقات پیرامون سرمایه ی فکری رخ داد یکی ازاین دو اتفاق مهم انتشارکتابی با عنوان شرکت مبتنی بر دانش مبتنی با تمرکز بر مدیریت داراییهای نامشهود در سازمان توسط کارل اریک سویبی بود. اتفاق مهم دیگر انتشار مطلب دیوید تیس با محوریت بررسی استخراج و اکتساب ارزش از خلال نوآوری در سازمان بود.
یکی دیگر از وقایع در پایان دهه80 میلادی تحقیقی است که توسط پاتریک سولیوان در مورد نوآوری تجاری انجام داده است. علیپور - 1392 - به بررسی اثرسرمایه فکری برعملکرد شرکتهای بیمه ایران پرداخت. یافتهها نشان دادند که ارزش افزوده سرمایه فکری و مولفه های آن دارای رابطه مثبت و معنی داری با سودآوری شرکت میباشد. ویدا مجتهد زاده و همکاران . - 1389 - درپژوهشی تحت عنوان رابطه سرمایهی فکری - انسانی، مشتری و ساختاری - وعملکرد صنعت بیمه از دیدگاه مدیران می پردازد. نتایج نشان میدهد، سرمایهی فکری، انسانی، رابطهای وساختاری در بررسی جداگانه و مستقل از یکدیگر، با عملکرد رابطه معنادار دارند، درحالیکه در بررسی همزمان صرفا رابطه سرمایهی ساختاری و انسانی با عملکرد معنادار است.
مدهوشی و اصغرنژاد امیری در سال 1388 در مقاله ای به سنجش سرمایه ی فکری و بررسی رابطه آن بابازده مالی شرکت ها پرداختند. یافتهها حاکی از رابطه معنادار مثبت بین سرمایهی فکری و بازدهی مالی، بازدهی مالیاتی در بورس اوراق بهادار تهران میباشد. سینایی و همکاران در سال 1390 در مقاله ای به بررسی ارتباط بین سرمایهی فکری و عملکرد شرکت پرداختند. نتایج نشان داد که هر دو متغیر سرمایهی نوآوری و مشتری رابطه مثبت و معنی داری با عملکرد مالی دارند. جان اسویک و همکاران در سال 2013 در تحقیق خود به بررسی سرمایهی فکری و عملکرد مالی در صربستان پرداختند. - که شامل همه شرکتها در اقتصاد صربستان از جمله بانکداری و بیمه - پرداخته است. نتیجه اینکه، سود خالص، درآمد عملیاتی و سود عملیاتی نتیجه استفاده موثر از IC در شرکتهای صربستان نیستند.
از سوی دیگر، سرمایهی انسانی و ساختاری ROEو ROA را تحت تاثیر قرار میدهد، در حالی که سرمایهی رابطه ای ROE را تحت تاثیر قرار نمیدهد. احمد کوهن و همکاران در سال 2012 در تحقیق خود به بررسی تاثیر سرمایهی فکری بر عملکرد مالی بانکها در پاکستان: تجدید ساختار سازمانی و تاثیر آن بر روحیه و عملکرد کارمندان پرداختند. نتایج نیز ثابت میکند که سرمایههای فکری بانک تاثیر قابل توجهی بر عملکرد مالی دارد . سیانی پرو همکاران در سال 2012 در تحقیق خود به بررسی سرمایهی فکری و تاثیر آن بر عملکرد مالی پرداختند. نتایج با اطمینان نشان میدهد که ارتباط معنی داری بین بهره وری از TMVAIC نسبت به سودآوری مالی و افزایش سرمایه های سرمایه گذاران وجود دارد.لیبو وهمکاران در سال 2011 در تحقیق خود به بررسی رابطه بین سرمایهی فکری وعملکرد شرکت، تجزیه و تحلیل تجربی بر اساس روش پنل دتا پرداختند. نتایج نشان میدهد که ارتباط معناداری بین سرمایهی فکری و عملکرد مالی شرکت میباشد.
مدل تحقیق
فرضیههای تحقیق
فرضیه اصلی : بین ابعادسرمایهی فکری وعملکرد مالی درشرکت های بیمهی ایران دراستان گلستان رابطه معناداروجود دارد.
فرضیههای فرعی: بین بعد سرمایهی انسانی از ابعاد سرمایهی فکری با عملکرد مالی در شرکتهای بیمهی ایران در استان گلستان رابطه معنادار وجود دارد. o بین بعد سرمایهی رابطهای از ابعاد سرمایهی فکری با عملکرد مالی در شرکتهای بیمهی ایران در استان گلستان رابطه معنادار وجود دارد. o بین بعدسرمایهی ساختاری از ابعاد سرمایهی فکری با عملکرد مالی در شرکتهای بیمهی ایران در استان گلستان رابطه معنادار وجود دارد.
