بخشی از مقاله
چکیده
در دنیای امروزه، بیشتر شرکتها وسازمانها براین باورند که بکار گرفتن سرمایه های فکری یا دارایی های نامشهود، ازبهترین راههای شناخته شده برای بقای سازمانهاست. به موازات آن، مدیریت دانش به عنوان عاملی تأثیرگذار در تمام فعالیتهای سازمان مورد توجه مدیران قرارگرفته است.
موسسات مالی نیز همسو با سایر موسسات بدنبال بکارگیری سرمایه های فکری و مدیریت دانش برای ارتقای عملکرد سازمان خویش هستند. هدف از تحقیق حاضر بررسی میزان تأثیر سرمایه های فکری بر عملکرد شرکتهای بیمه با درنظرگرفتن مدیریت دانش به عنوان متغیر تعدیلگر میباشد.
داده های تحقیق حاضر ازمیان نمایندگیهای شرکت "بیمه ی ما" دراستان اصفهان جمع آوری شد. سپس داده ها با استفاده از مدل معادلات ساختاری روش حداقل مربعات جزئی - PLS - تجزیه وتحلیل شد. نتایج حاصل از تحقییق نشان داد که سرمایه های فکری تأثیر مثبت و بسزایی روی عملکرد شرکت های بیمه دارند، همینطور مدیریت دانش به عنوان یک عامل میانجی تأثیر گذار روی رابطه سرمایه های فکری وعملکرد شرکت شناخته شد.
مقدمه
دراقتصاد نوین که مبتنی بردانش وآگاهی است، شرکتها وصنایع تلاش می کنند که ارزش وعملکرد سازمانشان رااز طریق مدیریت سرمایه های فکری افزایش دهند . - %RQWLV, 2004 - به بیان دیگرامروزه سازمانها به خصوص موسسات مالی، روی سرمایه های فکری مثل آگاهی، خلاقیت، نوآوری و مشتری مداری بیشتر از سرمایه های فیزیکی مثل زمین، ماشین آلات و سرمایه های پولی به منظوراضافه کردن ارزش به تجارتشان متکی هستند
از طرف دیگر امروزه مدیریت دانش نقش به سزایی درافزایش عملکرد سازمانها ایفا میکند .
بدون مدیریت صحیح دانش در سازمانها، سازمانهااز گردونه ی رقابت خارج میشوند و بقای آنها به خطر می افتد .
مؤسسات مالی ایران همسو با سایر کشورها، در تلاش است از سرمایه های فکری ومدیریت دانش برای افزایش عملکرد وکارایی مؤسسات استفاده کند. براساس برنامه بیست ساله توسعه مقرراست که ایران درحوضه ی خاورمیانه، از نظر اقتصادی، دانش و تکنولوژی، در جایگاه اول قرار گیرد - خاتمی، . - 1384 یکی از مهمترین اهداف این دیدگاه، رشد اقتصادی دانش محور است.
بنابراین، سرمایه های فکری به عنوان یک فاکتور مهم اقتصاد دانش بنیان برای شرکت ها وسازمانهای ایرانی اهمیت بسزایی دارد. با این وجود، مطالعات کمی درحوضه ی سرمایه های فکری درمیان مؤسسات مالی ایران - به عنوان مؤسساتی که نقش بسزایی در رشد اقتصادی کشوردارند - انجام شده است. به علاوه اینکه مطالعات قبلی اکثرا تنها رابطه ی مستقیم بین سرمایه های فکری وعملکرد شرکت را بدون در نظر گرفتن متغیرهای تاثیر گذار میانجی وتعدیلگرسنجیده اند.
گذشته از سرمایه های فکری، مدیریت دانش نیز به عنوان عاملی تأثیر گذار در تمام جنبه های عملیاتی و تجاری شرکت شناخته شده است . - - PDG]DGH HW DO., 2012 - بنابراین سرمایه های فکری هم به عنوان یکی از ارکان و اجزای شرکت میتواند تحت تاثیر مدیریت دانش قرار گیرد.
براساس موضوعات اشاره شده، تحقیق حاضر در تلاش است نقش سرمایه های فکری و ابعاد آن را روی عمللکرد شرکتهای بیمه - بیمه ما - بررسی کند. همچنین نقش مدیریت دانش را به عنوان عامل تعدیلگر بین سرمایه های فکری وعملکرد شرکت مورد پژوهش قرار دهد.
نتایج این مطالعه میتواند دیدگاه مهمی را از سطح سرمایه های فکری وابعاد آن در میان شرکتهای بیمه - بیمه ی ما - فراهم آورد و همچنین نقش واهمیت مدیریت دانش را بر توسعه و تقویت اثربخشی سرمایه های فکری روی عملکرد شرکت بیان کند.
با آگاهی از نتایج این تحقیق، مدیران درسطوح بالای سازمان میتوانند در ارتقای عملکرد شرکت ازطریق توسعه ی سرمایه های فکری ومدیریت دانش کوشا باشند.
مبانی تحقیق
در دنیای رقابتی امروزه، دارایی های نامشهود از اهمیت بسزایی برای افزایش ارزش سازمانها برخوردار هستند. سرمایه های فکری به عنوان مهمترین بخش ازسرمایه ها و دارایی های نامشهود شناخته شده است .
واژه ی سرمایه های فکری به وسیله محققان زیادی تعریف شده با این وجود تعریف عمومی وشناخته شده ای برای آن ارائه نشده است اما چیزی که بین تمام محققان سرمایه های فکری به عنوان پذیرفته شده ترین خصوصیت آن شناخته شده، افزایش عملکرد وارزش سازمان با استفاده از سرمایه های فکری میباشد.
به عبارت دیگر چیزی که بین تمام محققان درمورد سرمایه های فکری به طورمشترک پذیرفته شده، این است که سرمایه های فکری شامل تمام دارایی های نامشهودی است که باعث افزایش ارزش، عملکرد و موفقیت سازمان میشود.اینگونه دارایی ها عموما در ترازنامه و صورتهای مالی شرکتها بیان نمی شود. Brooking - 1996 - سرمایه های فکری را تفاوت بین ارزش بازار یک کمپانی و ارزش دفتری آن شناخته است.
براساس تعریف سرمایه های فکری به جمع همه ذخایر دانش ونامشهودی که برای افزایش مزایای رقابتی بکار برده می شوند اشاره دارد.
طبقه بندی های مختلفی برای معرفی ابعاد واجزای سرمایه های فکری توسط محققان انجام شده یکی از شناخته شده ترین طبقه بندی ها در حوضه ی مطالعات سرمایه های فکری، طبقه بندی آن به سه گروه سرمایه های انسانی، سرمایه های ساختاری، وسرمایه های ارتباطی میباشد
سرمایه های انسانی: سرمایه های انسانی به عنوان حیاتی ترین سرمایه و دارایی در یک سازمان شناخته شده اند چرا که سرمایه های انسانی درتوسعه و رشد سازمان ها از طریق تأثیر گذاری درتمام مراحل تولید خدمات یا محصولات دخیل هستند. به عبارت دیگر سرمایه های انسانی شامل مجموعه ای از رفتارها، مهارتها وتوانایی های افراد در سازمان که به تولید وحصول اهداف سازمان منجر میشوند.
سرمایه های انسانی را به عنوان دانش، کفایت و توانایی های کارکنان یک سازمان تعریف کردند، چیزی که معمولا منجر به افزایش ارزش سازمان می شود.
سرمایه های ساختاری: بعد دوم سرمایه های فکری، سرمایه های ساختاری است که شامل سیستمها، شبکه ها، قوانین، فرهنگ سازمان، کانالهای ارتباطی و سایر توانایی های سازمانی است که برای رسیدن به نیازهای بازار ایجاد شده اند. سرمایه های ساختاری شامل تکنولوژی ها وساختارهای سازمانی است که درسازمان وجود دارند .
سرمایه های ارتباطی: سرمایه های ارتباطی، به روابط سازمان با ارباب رجوع و روابط بین توزیع کنندگان، سهام داران و مشتریان اشاره دارد . - Huu and Fang, 2008; Carrell 2010 - به عبارت دیگر، شناسایی کانالهای بازار، روابط بین عرضه کنندگان، مشتریان وروابط با دولت و مؤسسات صنعتی به عنوان سرمایه های ارتباطی شناخته می شوند
مدیریت دانش
مدیریت دانش به طور وسیعی در میان محققان حوزه های مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است. با این وجود تعریف عمومی و شناخته شده ای از آن وجود ندارد، چرا که مدیریت دانش یک مسئله ساده نیست بلکه یک فرایند چند بعدی است که قابل مشاهده نمیباشد و شامل ترکیبی از استراتژیها، تکنیکها وابزارهاست. محققان مختلف تعاریف متفاوتی ازآن ارائه کرده اند. مثلا: یکی از قدیمی ترین ومعروفترین تعاریف مدیریت دانش تعریفی است که از طرف Odell and Grayson - 1998 - ارائه شده است براساس این تعریف مدیریت دانش یک استراژی آگاهانه است از انتقال اطلاعات در عمل به گونه ای که عملکردشرکت راتقویت کند.
Wiig - 1995 - مدیریت دانش را گروهی از فرایندها وروشهایی بیان کرد که برای کشف وبه دست آوردن اطلاعات مهم استفاده می شود.
