بخشی از مقاله
چکیده
خشونت انسان علیه انسان،اختراعی فرامدرن و قرن بیستمی نیست.قومکشیها، کشتارهاي پیاپی،دزديها و جنگ و جدال گروهها و اسلاف پیش از تاریخ ما را به وحشت انداخته است.رسانههاي همگانی جدید ما،بیش از هنر و ادبیات ماقبل فنآوري،خشن نیستند.داستانهاي جن و پري برادران گریم،آشکارا خشناند و حکایت وحشتآور ادگار آلنپو، بیآنکه در آن ذکري از سلاحهاي تهاجمی به میان آید،ما را میترساند.بنابراین خشونت پدیدهء تازهاي نیست و در واقع برخی دادهها کاهش تعداد و درصد جنایات، حمله به قصد دزدي،راهزنیها و تجاوزها را در دهههاي گذشته نشان میدهد.هدف نوشتار حاضر بررسی راهکار ها و راههاي پیشگیري از خشونت در مدارس می باشد که جهت تحقق این موضوع، مؤلفه هایی چون تعریف خشونت در مدارس، عوامل بروز خشونت در مدارس، راه هاي کنترل و پیشگیري از خشونت، نظریه هاي پرخاشگري و خشونت و ... مورد مداقه قرار خواهند گرفت.از این رو روش غالب در این مقاله، روش کتابخانه اي و با استفاده از ابزار فیش برداري اقدام به جمع آوري اطلاعات و داده هاي لازم خواهد شد.
واژگان کلیدي: خشونت، مدارس، راهکارها، خشونت در مدارس
.1 مقدمه و بیان مسئله
خشونت انسانها نسبت به همدیگر پدیده جدیدي نبوده و قدمت آن به درازاي تاریخ بشر است.اما امروزه به دلیل پیچیدهتر شدن ساختار زندگی،نمود بیشتري در زندگی فردي و اجتماعی انسان پیدا کرده است.آنچه امروزه نگرانیهاي زیادي را در مورد رفتارهاي خشونتآمیز به وجود آورده است،گسترش خشونت در میان کودکان و نوجوانان،به ویژه در میان دانشآموزان مدارس است.خشونت نوجوانان یکی از بزرگترین مشکلاتی است که دانشمندان در هزاره جدید با آن مواجه می باشند. خشونت نوجوانان به عنوان یک مسئله اجتماعی همانند ساید مسائل اجتماعی دیگر تحت تأثیر عوامل مختلفی است. رفتاریها خشونتآمیز و پرخاشگرانه دانشآموزان در مدرسه ممکن است به صورت کلامی یا بدنی باشد.خشونت کلامی مواردي مانند فحش دادن،توهین کردن، تهدید کردن،تحقیر،تمسخر کردن و لقب دادن را دربر میگیرد و پرخاشگري بدنی شامل کتک زدن،هول دادن،مشت زدن،از بین بردن وسایل و سایر اعمال مشابه است که در هر حال هدف هریک از رفتارهاي فوق،آزار دادن دیگران است - بازرگان وهمکاران،1382
باورهاي دانشآموزان دختر و پسر درباره میزان خشونت را بررسی کرد و نشان داد که دانشآموزان پسر نمرات بالاتري را نسبت به دانشآموزان دختر در زمینه خشونت بدنی به دست آوردندعلاوهبر عوامل فردي،به نقش عوامل خانوادگی در پژوهشهاي متعدد اشاره شده است.نتایج پژوهش محمدي - - 1380نشان میدهد که دانشآموزان پرخاشگر در خانواده احساس همدردي نمیکنند،در موقع ناملایمات از طرف اعضاي خانواده، حمایت نمیشوند.شوشتري - - 1377نتیجه میگیرد که دانشآموزانی که از ارتباط عاطفی گرم و صمیمانه با والدینشان برخوردار هستند از سازگاري فردي،اجتماعی و عملکرد تحصیلی بهتري و بالاتري برخوردارند.پژوهش امینی - - 1381،عوامل خانوادگی - مشاجره،اعتیاد - را مهمترین عوامل موثر در بزهکاري دانشآموزان میداند.
.2 تعریف خشونت
خشونت عبارت است از رفتاري که هدف آن صدمه زدن به خود یا به دیگري می باشدد. در این تعریف قصد و نیت فرد مهم است. یعنی رفتاري خشونت محصوب می شود که از روي قصد و عمد براي صدمه زدن به دیگري یا به خود انجام گرفته باشد. خشونت، به منظور توصیف مجموعه اي رفتار هاي برون ریزانه مورد استفاده قرار می گیرد که در همه آنها مشخصه ي تجاوز به حقوق افراد دیگر اجتماع و تأثیر آزار دهنده ي این رفتار مشترك است. اعمال خشونت آمیز شامل رفتار هاي جسمی و کلامی خشونت آمیز نظیر تهدید کردن، مشاجره ي لفظی و .. همچینین ویرانی دارایی است.
.3 تعریف خشونت در مدارس
بر اساس تحقیقات به دست آمده، خشونت در مدارس تعریف وسیعی را می طلبد که بتواند درك کاملی از وسعت و ماهیت انواع مختلف خشونت در بستر مدرسه را فراهم آورد.
در ادبیات آموزش جوانان آمده است که خشونت اشکال فراوان و طیف وسیعی را در بر میگیرد. از اشکال ظریف و نافذ آن مانند: اجبار، تهدید، سوء استفاده، عاجز نمودن تا اعمال غیر قانونی جدي مانند حمله، تجاوز و قتل. در تعریفی دیگر خشونت به اعمال فیزیکی ساده مانند ضربه زدن، مشت زدن و هل دادن، گاز گرفتن و یا تجارب خاموش و تحمل رنج از سوء استفاده هاي روانی و عاطفی نیز اشاره شده است. این تعاریف به ما کمک می کند که درباره برنامه هاي ریشه کنی خشونت از طریق استراتژي هاي تغییر رفتار بیندیشیم - جمالی، . - 1379
.4 خشونت در مدارس
مسئله بزهدیدگی در مدارس از جمله موضوعات اساسی در تمام کشور هاست. این موضوع در مقابل نقش و کارکرد اصلی مدارس به عنوان محیطی آموزشی و امن قرار دارد. با وجود آنکه اگرچه مدارس امنتر از خیابان ها به ویژه براي کودکان و نوجوانان تلقی می شوند. لیکن چگونگی کاهش میزان بزهدیدگی دانش آموزان در مدارس و روشهاي پیشگیري از آن همواره باید مورد توجه قرار گیرد. هم اکنون نظام اداري مدارس با چالش هاي زیادي رو برو است که باید به مقابله با آنها پرداخته شود. از جمله چالش هایی که نیازمند مقابله جدي با آن می باشند. برخورداري از روش مناسب براي آموزش دانش آموز و همچنین ایجاد محیط آموزشی سالم براي معلمان و دانش آموزان است. زیرا همانطور که می دانیم به طور کلی مدارس در مقایسه با خیابان ها و یا حتی خانه، از لحاظ خشونت و بزه کاري، از جو سالمتري براي دانش آموزان برخوردار می باشد.
مدرسه محل تجمع مجموعه اي از جوانان است که جدا در آرزوي رسیدن به تحصیلات دانشگاهی و انجام فعالیت هاي فوق برنامه می باشند. مدرسه یعنی مکان رشد، جایی که باید قبل از فرا رسیدن دوران بزرگسالی که سرشار از ناپایداري است از آن گذر کرد، اما متاسفانه مدرسه در نظر برخی افراد، محیطی تنش زا، مملو از نگرش هاي منفی و تجارب پوچ و بیهوده می باشد. در نظر آنان مدرسه محیطی براي وقت گذرانی، ایراد یک سخنرانی، اعمال نفوذ و سپیچی از متولیان تلقی می شود، که افراد در آن هم با سوابق شخصی و هم با تجارب فرهنگی متفاوت گرد هم جمع می شوند. به عبارت دیگر، دانش آموزان در برابر رفتار هاي اختلال گرایانه و نگرش هاي ضعیف خود مسئولند و مدراس در این مقوله نقش ندارند. منشا خشونت از هر کجا که باشد، فرقی نمیکند. چه خانه و چه جامعه. اما تآثیراتی که در یادگیري به جاي می گذارد. آنچنان مخرب است که معلمان، اولیاي مدارس را گواه برنامه هاي آموزشی خود قرار می دهند.
.5 عوامل بروز خشونت در مدارس
عوامل اصلی بروز خشونت در مدارس را می توان در 5 گروه زیر طبقه بندي نمود:
1. عوامل اقتصادي مانند: تنگدستی، شرایط نامناسب زندگی، عدم کفایت مالی خانواده براي تحصیل، ازدحامو شلوغی در مدارس و کلاس ها و... .
2.عوامل اجتماعی مانند: ارائه برنامه هاي خشونت آمیز و تبهکاري از رسانه هاي عمومی و تولید و توزیع رسانه ها و بازي هاي خشن و ضد اجتماعی.
3.عوامل خانوادگی مانند: عدم نظارت کافی والدین بر تربیت و رفتار فرزندان، تنبیه والدین بدون نظم روشن ومنطقی، گسستگی روابط خانواده، فقدان ارزش ها و راهنماي اخلاقی و مذهبی در خانواده.
4.عوامل مرتبط با مدرسه مانند: وجود الگوهاي رفتاري تهاجمی و خشونت در مدرسه، ارتباط تهاجمی و مخرب در همسن و سالان، غیر قابل کنترل بودن اندازه کلاس ها و تعداددانش آموزان، برنامه هاي آموزشی کسل کننده و غیرقابل انعطاف با علائق و نیاز هاي دانش آموزان، ضعف در ارتیاط معلم و دانش آموز، نگرش تنبیهی در معمان، اخراج و طرد دانش آموزان از کلاس درس، تحقیر ایشان و تکرار این امر.
5.عوامل فردي مانند: قدرت طلبی، بی رحمی، برتري طلبی و برخی مشکلات شخصیتی دیگر مانند نگرش تهاجمی، ضعف در برقراري ارتباط انسانی و ... - جمالی، - 1379
6.عواقب خشونت در مدارس
برخی از این عواقب می توانند در یک سیکل معیوب به عنوان عوامل بروز خشونت نیز مطرح شوند. به عبارتی قربانیخشونت می تواند عامل بروز خشونت هاي بعدي باشد و سیکلهاي معیوب و مزمن در بسیاري از موارد زیر جریان می یابند:
.1 آلودگی کودکان بی گناه به تبهکاري
