بخشی از مقاله
چکیده
جامعه آرام و به دور از خشونت ، اقتضای آموزش و ارتقاء آگاهیهای افراد پیرامون علل و عوامل نظم گریزی و در پی آن قانون گریزی اجتماعی را داراست . در این میان خشونت شغلی و تبین عوامل ایجاد این پدیده جایگاه ویژه ای می یابد عواملی چون عوامل اقتصادی - میزان دستمزد و هزینه خانواده ها - ، عوامل سیاسی - میزان وجود موقعیت های شغلی و وجود تورم - وعوامل اجتماعی - وجود مهارتهای زندگی و قرار گرفتن افراد در سطوح فرهنگی متفاوت - را میتوان ذکر کرد . شاکله اصلی و اساسی متاثرعوامل فوق الذکر ، کنترل خشم و جلوگیری از ایجاد خشونت می باشد زیرا خشونت یکی از موثرترین عوامل جرم زا است .
وجود تعاریف متفاوت از خشونت ، در خصوص خشونتهای شغلی چنین میتوان اذعان داشت : هر گونه اقدام ، رخ داد یا عملی را که موجب عدول از رفتار متعارف شده و شخص را در جریان کار خود یا مستقیما به دلیل آن ، مورد تهاجم ، تهدید ، آسیب یا صدمه قرار دهد را خشونت شغلی گویند. لذا شناخت و بررسی اقدامات و عوامل تاثیر گذار در ایجاد خشونت های شغلی به جهت جلوگیری و پیشگیری قبل از وقوع جرایم شغلی از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد . همچنین در مراحل بعدی ، کنترل آن عوامل و چگونگی اقدام در جهت کنترل و مقابله با خشونت جایگاه ویژه ای می یابد . بنابراین و بنا بر تعریف فوق زمانی که افراد در شرایطی خارج از شرایط ایده آل ذهنی و روانی خود قرار بگیرند منجربه ایجاد خشونت خواهد شد بعنوان مثال از یک منظر شرایط فیزیکی افراد از قبیل عدم انطباق ساختار جسمی شاغل با شرایط کاری آن شغل و شرایط روحی - روانی متناسب شاغلین با شغل مربوطه ساده ترین عاملی است که میتواند منجربه خشونت و یا تشدید آن گردد .
یا از منظری دیگر عوامل درون سازمانی همچون تاخیر در پرداخت حقوق و مزایا وعوامل برون سازمانی نظیر کمبود و یا فراوانی سفارشات و یا تاخیر در انجام آنها نیز میتواند تاثیرگذار در ایجاد خشونت های شغلی باشد .نگارندگان در این مقاله به روش توصیفی - تحلیلی بدنبال آنند که به بررسی و ارئه راهکارهایی در جهت کاهش میزان جرایم ناشی از خشونتهای شغلی که در پی آن ، افزایش آسایش و امنیت شغلی برای شاغلین و مسئولین مرتبط با آنها را شاهد باشیم .نتایج و یافته های محققان در این مقاله نشان داد که : اساسی ترین علل ایجاد خشونت و در پی آن تشدید خشونتهای شغلی ، عوامل اجتماعی ، اقتصادی و سیاست حاکمان یک دولت می باشد که به کمک آموزشهای مرحله به مرحله ای مهارتهای فردی و اجتماعی در محیط زندگی و در پی آن در محیط های کاری به روش های علمی و کاربردی جهت افزایش اطلاعات و آگاهی های آنها ، میتوان از جرایم ناشی از خشونتهای شغلی به روش پیشگیرانه کاست .
واژگان کلیدی: خشونت ، جرم شناسی ، شغل ، خشونت شغلی.
کلیات
برای دست یابی به جامعه ای آرام و به دور از خشونت ، بایستی عوامل موجب خشونت را از بین برد و یا آنها را به حداقل رسانید . علی الخصوص خشونتهای موجود در محیط کاری که یکی از پایگاههای ایجاد و بروز انواع خشونتهای متاثر از عامل های متفاوتی که توسط شاغلین ایجاد می شوند می باشد ، شناسایی و حذف شوند . از آنجائیکه در مقاله ها و پژوهشایی که در این خصوص گردآوری شده بود دوستان به مشکلات درون سازمانی هر شغل پرداخنه اند و راهکارهایی منحصر به آن شغل جهت پیشگری ارائه داده اند ولیکن در این مقاله سعی بر این شده است که بطور جامع و در سطح کلان موضوع خشونت و موارد پیشگیری از آیجاد آن بررسی شود تا از این طریق بتوان تا حد امکان از رفتارهای نامتعارفی که منجربه خشونت می شود جلوگیری کرد لذا در این راستا به بررسی دلایل بوجود آمدن خشونت های شغلی و پیشگیری از آنها ، در دو موضع قابل بررسی و علت یابی میباشد که به تفکیک در دو گفتار به آنها می پردازیم: در گفتار نخست به چیستی یا مفهوم شناسی پدیده خشونت شغلی که اساسا موضوع خشونت و در پیامد آن خشونت شغلی خواهد بود . و در گفتار دوم به چرایی ایجاد خشونت های شغلی بدین مفهوم که اساسا چرا خشونتهای شغلی بوجود می آیند ؟ . و در نهایت پس از بررسی چیستی و چرایی بوجود آمدن خشونت های شغلی در گفتار سوم به سمت ارائه راهکارهای علمی و کاربردی در راستای کاهش و پیشگیری از خشونت های شغلی و بررسی میزان و دامنه تاثیر این راهکارها بر جامعه و دولت خواهیم پرداخت .
گفتار نخست : چیستی یا مفهوم شناسی پدیده خشونت شغلی
برای رسیدن به یک هدف بایستی در ابتدای امر آن هدف را شناخت و علل ایجاد آن هدف را جستجو کرد فلذا در این مقاله برای درک بهتر چیستی خشونت شغلی بایستی در ابتدای امر تعاریف و مفاهیم مربوط به خشونت ، شغل و در نهایت خشونت شغلی بپردازیم ، لذا تعاریف هر یک از موارد فوق الذکر را از منظر بزرگان و نظریه پردازان این عرصه به تفکیک قابل بررسی می باشد :
الف - مفهوم خشونت : -1 مفهوم لغوی :
در لغتنامه دهخدا معنای لغوی خشونت را خشکی ،تندی و سختی بیان نموده اند فلذا خشونت حالتی از رفتار است که با استفاده از زور فیزیکی یا غیر فیزیکی فرد خشن ، خواسته خود را به دیگران تحمیل می کند ] لغت نامه ، ج6 ،ص8630،"خشونت"[ درفرهنگ معین نیز در معانی درشتی ، ناهمواری ، تندخویی و بی رحمی آمده است .
-2 مفهوم فقهی خشونت :
در قرآن آیه ها و داستانهایی فراوان وجود دارد که نشان از وجود خشونت در انسان می باشد کشتن انسان از مکرر ترین و مهمترین موضوعات اشاره شده در قرآن است - سوره بقره آیه :191 هر کجا مشرکان را یافتید به قتل رسانید و از شهرهایشان برانید - - سوره محمد آیه : 4 شما مومنان چون با کافران روبرو شدید باید آنان را گردن زنید . - همچنین در احادیث و روایات ما هم از خشم و خشونت فراوان نوشته شده است :در حدیثی ازحضرت علی - ع - آمده است " از خشم بترسید که آن آتش سوزنده و خطرناکی است " ] غررالحکم ، 11، [ 142درفقه خشونت عبارت است از اقدام علیه جسم ، جان ، شرف ، مال ، حقوق فطری ، طبیعی ، اجتماعی و معنوی فرد ، افراد ، هویت ها و هنجارهای اجتماعی . ]
تعریف خشونت- ویکی فقهتعریف فقهی فوق ، ماحصل اقدامات خشونت آمیز ناشی از تشکیل اولین و کوچکترین نهاد جامعه انسانی که متشکل از آدم وحوا در بهشت شد ، که خشونت و فریبکاری ابلیس منجربه رانده شدن آنها از بهشت گردید ، و پس از آن هم ، قتل هابیل توسط قابیل که ناشی از خشونت و نزاع در بین آنها بود که اولین جرم ایجاد شده در کره زمین بود ، که عامل اصلی در ایجاد آن را میتوان خشونت ناشی از حسادت نام برد ]. سوره مائده ، آیات .[ 31-27حال با توجه به پیشینه فوق الذکردر خصوص همزادی انسان و خشونت می توان به این نتیجه رسید که آیا خشونت در انسان بصورت ذاتی است ؟ و یا اینکه انسان در پاسخ به شرایط فکری ، فرهنگی ، تربیتی ، اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی خاص به خشونت روی می آورد ؟ برای رسیدن به پاسخ این سوالات در گفتار دوم که در خصوص چرایی ایجاد خشونت می باشد خواهیم پرداخت .
-3 از منظر آموزه های روانشناسی:
از دیدگاه فروید و لورنز که از صاحب نظران علوم رفتاری می باشند معتقدند که پرخاشگری یک رفتار است که ریشه در ذات و فطرت انسان دارد و در واقع بصورت یک نیروی نهفته درانسان ذخیره شده است که به تدریج در شخص متراکم و فشرده می شود که سرانجام در مقابل رفتارهای نامتعارف نیاز به تخلیه پیدا می کند. طبق نظر فروید انسان در ذات خود دارای دو نماینده غریزی وجود دارد یکی غریزه زندگی و دیگری غریزه مرگ . غریزه زندگی ، ما را در جهت ارضای نیازها و حفظ خودمان هدایت می کند و غریزه مرگ نیز برای حفظ کردن در قالب خشونت ، به نابود کردن و تخریب کردن تلاش میکند ]. دکتر محمدرضا سرگلزایی - روانپزشک [ که خشونتهای ناشی از این رفتارهای نامتعارف اغلب در قالب خشونتهای فردی ، خشونتهای خانوادگی نمایان می شود .
به استناد نظریه یادگیری اجتماعی که توسط آلبرت بندورا ارائه شد ، خشونت را میتون ناشی از یادگیری خشونت از مردم دانست و بر این باور است که انسان ، خشونت را به دو روش یادگیری وسیله ای و یادگیری مشاهده ای می آموزد .رفتارهای افراد متناسب با موقعیت هایی که در آن قرار میگیرند می باشد . باتوجه به این موضوع بطور کلی از یک منظر رفتارها را میتوان به جنبه مثبت و یا جنبه منفی تقسیم کرد. که از جوانب منفی آن ، رفتارهای خشونت آمیز را میتوان نام برد بعنوان مثال شخصی بعنوان سرپرست قسمتی مشغول به کار میشود و در راستای اهداف شغلی خود به دلیل موقعیت خاص مکانی و زمانی آن شغل ، به الاجبار بایستی از خود خشونت نشان دهد چرا که سرپرست مذکور در فرض ، از افراد قبلی طبق الگوبرداری از روش آنها و عدم آشنایی به علوم رفتاری جدید در مدیریت کردن ندارد پس مجبور به ادامه روند رفتارهای ناصحیح گذشتگان می باشد .
-4 از منظر داده های جامعه شناسی :
با توجه به اینکه علم جامعه شناسی دانش بررسی پدیده های اجتماعی می باشد و این پدیده ها با توجه به وضعیت زمانی و مکانی جامعه متفاوت است فلذا خشونت را از زوایای متفاوتی تعریف نموده اند که در قدیمی ترین و سنتی ترین تعریف ، خشونت را اعمال زور در برابر دیگران دانسته اند لذا
