بخشی از مقاله
چکیده
حفظ و پایداری محیط زیست برای نسلهای آینده ضروری است. همیشه این سوال مطرح است که رشد اقتصادی سبب تخریب محیط زیست میشود یا عاملی است برای حفظ منابع طبیعی میباشد. پژوهش حاضر به بررسی ارتباط بین رشد اقتصادی، جمعیت و حجم تجارت خارجی و آلودگی هوا حاصل از گازهای گلخانهای - به عنوان شاخص تخریب محیط زیست - در دو گروه از کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه - OECD1 - و گروه کشورهای غیر عضو این سازمان با استفاده از مدل پانل دیتا در دوره زمانی 1971-2010 میپردازد. شاخص آلودگی هوا گاز گلخانه ای CO2 در بخش کل میباشد.
به همین منظور آلودگی هوا در قالب منحنی کوزنتس برای CO2 کل بررسی و با یکدیگر مقایسه شد. نتایج نشان داد که منحنی U معکوس برای گاز گلخانهای CO2 کل، در هر دو گروه از کشورهای عضو سازمان OECD و کشورهای غیر عضو این سازمان تایید شد، اما نقطه برگشت منحنی برای گروه کشورهای عضو سازمان OECD، 51025/43 دلار و برای گروه کشورهای غیر عضو سازمان 6707/73 دلار به دست آمد، که در مقایسه با میزان درآمد متوسط سرانه هر دو گروه از کشورها نشان میدهد که این دو گروه از کشورها هنوز به نقطه برگشت منحنی نرسیدهاند.
.1 مقدمه
دهههای 1960 و 1970 نقطه عطف تغییر دیدگاهها در مورد مساله رشد اقتصادی و آلودگی محیط زیستی بود. در این دوره تعریف توسعهیافتگی از یک سو به دلیل نادیده گرفتن چگونگی توزیع درآمد و از سوی دیگر به دلیل عدم توجه به کیفیت محیطزیست به شدت مورد انتقاد قرار گرفت. از آن پس علاوه بر رشد اقتصادی مسأله کیفیت محیط زیست نیز مورد توجه قرار گرفت. در این دوره چندین دیدگاه در مورد ارتباط بین رشد اقتصادی و آلودگی محیط زیست مطرح شد. یک دیدگاه کاملا خوشبینانه بیان میکند که رشد اقتصادی همواره موجب کاهش آلودگی محیط زیستی میشود . - 9 - یک دیدگاه دیگر بیان میکند که رشد اقتصادی همواره موجب افزایش آلودگی محیط زیست میشود.
- 9 - دیدگاه سوم ارتباطی به شکل U معکوس را بیان میکند به طریقی که در ابتدای رشد اقتصادی، افزایش رشد اقتصادی موجب افزایش آلودگی محیط زیست میشود در حالی که پس از رسیدن به نقطه برگشت1 منحنی، افزایش رشد اقتصادی، کاهش آلودگی محیط زیستی را موجب میشود . - 9 - از میان انواع گاز گلخانهای تولید شده، گاز گلخانهای CO2 به دلیل بالا بودن عمر آن در اتمسفر بسیار حائز اهمیت است. طول عمر این گاز در اتمسفر به چندین قرن میرسد. به طور دقیق مدت زمانی که طول میکشد تا گاز گلخانهای CO2 اتمسفر زمین را ترک کند 200 تا 450 سال میباشد . - 7 - آلودگی هوا موجب افزایش بیماریها و مرگ و میر در جهان شده است.
بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، آلودگی هوا در سال 2012 موجب مرگ حدود 7 میلیون نفر در سراسر جهان شده است 14 - و. - 16 موضوع رشد اقتصادی و آلودگی محیط زیست به یک مساله بحث برانگیز در دنیا مخصوصا در کشورهای توسعه یافته تبدیل شده است. محققان به این مساله علاقه نشان داده و تحقیقات مختلفی در این زمینه صورت گرفته است. ژوهوا و نینی - 15 - ، به بررسی تاثیر سرمایهگذاری خارجی بر کیفیت محیط زیست در چین پرداخته و به این نتیجه رسیدند که سرمایه گذاری خارجی بر روی صنایع آلودهکننده متمرکز نبوده و بنابراین نمیتوان گفت که سرمایهگذاری خارجی عاملی برای تخریب محیط زیست باشد. به عبارت دیگر سرمایه گذاری خارجی عامل اصلی آلودگی محیط زیست در چین محسوب نمیشود.
چن چیانگ لی و همکاران - 5 - ، در یک مطالعه به بررسی منحنی زیست محیطی کوزنتس برای آلودگی آب پرداخته و به این نتیجه رسیدند که رابطه U معکوس در اروپا و آمریکا تأیید شد اما در آسیا و آفریقا تأیید نشد. کول - 6 - ، در یک مطالعه به بررسی تاثیر تجارت آزاد بر آلودگی هوا در آمریکا پرداخته و هزینه های ناشی از آلودگی را برای ایالات آمریکا محاسبه کرد. وی هزینه اقتصادی آلودگی ناشی از SO2 را در طول دوره مطالعه بین 697 میلیون دلار تا 3/9 میلیارد دلار و یا 77 تا 435 میلیون دلار به صورت سالانه برآورد نمود. همچنین هزینه های ناشی از انتشار گاز NOX بالغ بر 3/7 میلیارد دلاردر طول دوره مورد مطالعه و یا 4 /2میلیون دلار به صورت سالانه برآورد شد.
تسکین و همکاران - 13 - ، به بررسی نقش تجارت بین الملل برروی کارایی محیط زیست پرداختند و به این نتیجه رسیدند که متغیر درآمد سرانه و توان دوم همین متغیر برای کشورهای با درآمد بالا بیان کننده رابطه U معکوس بوده و از نظر آماری معنادار است و رابطه U معکوس را تایید میکند. آنها در مطالعه خود نقطه برگشت منحنی را سطح درآمد 11346 دلار به دست آوردند. بر اساس مطالعات ذکر شده در ادبیات پژوهش، رابطه بین شاخصهای رشد اقتصادی و میزان تولید آلودگی و تخریب محیط زیست در مناطق و کشورهای مختلف، متفاوت بوده است.
در برخی کشورها فرضیه منحنی U معکوس تایید و در تعداد معدودی نقض شده است. در این مطالعه به بررسی منحنی کوزنتس برای گاز گلخانهای CO2 مربوط به بخش CO2 کل اقتصاد پرداخته شده است. مطالعه برای دو گروه از کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه 2 - OECD - ، و گروه کشورهای غیر عضو3 شامل ایران انجام گرفته است. دوره مورد مطالعه 2010-1971 میباشد که حدود 40 سال را شامل میشود. روش برآورد، روش حداقل مربعات تعمیم یافته - GLS4 - بر روی دادههای پانل میباشد.
1 . Turning point. 2کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه: از بلژیک، کانادا، دانمارک، اتریش، یونان، فرانسه، آلمان، شیلی، ایرلند، ایسلند، لوکزامبورگ، هلند، نروژ، پرتغال، اسپانیا، سوئد، سوئیس، انگلیس ، آمریکا، ایتالیا، استونی، ژاپن، نیوزیلند، فنلاند، استرالیا، جمهوری چک، مجارستان، کره جنوبی، لهستان، ترکیه، مکزیک، اسلوونی، جمهوری اسلواکی 3 گروه کشورهای غیر عضو شامل 55 کشور از جمله ایران، آذربایجان، اتیوپی، ارمنستان، ازبکستان، اوکراین، آفریقای جنوبی، اردن، اریتره، الجزایر، امارات متحده عربی، اندونزی، اکووادور، بحرین، بلغارستان، بوتسوانا، برزیل، بنگلادش، بوتان، بنین، پاراگوئه، پاکستان، تاجیکستان، آلبانی، آرژانتین، چین، روسیه، ساحل عاج، سریلانکا، سنگاپور، سودان، سنگال، عربستان، قرقیزستان، قزاقستان، قطر، کنیا، کلمبیا، گرجستان، مالزی، مقدونیه، نیکاراگوئه، ونزوئلا، یمن، ویتنام، هندوراس، هندوستان، زامبیا، رومانی، جامائیکا، تایلند، تایوان، پرو، السالوادور و آنگولا
