بخشی از مقاله
چکیده
حفظ محیط زیست و بهره برداری پایدارارمنابع طبیعی از مهمترین چالش های روبروی کشور است که در برنامه های پنج ساله توسعه دوم الی ششم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشوردر چارچوب سیاست های ابلاغی و برنامه های مصوب مورد تاکید قرار گرفته است. علی رغم تصویب و اجرای تعداد زیادی پروژهای مختلف، هنوز یکی از چالش های مهم کشور حفظ محیط زیست و بهره برداری پایدار از منابع طبیعی است که ارتباط تنگاتنگی با شرایط اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی کشور دارد.
مطالعات و اطلاعات موجود نشان می دهد که محیط زیست شهری و طبیعی کشور از جمله هوا ، آب ، خاک ، جنگل، مرتع ، تالاب ها ، تنوع زیستی و غیره در معرض تخریب و آلودگی شدیدی قرار دارند بطوری که ایران علی رغم این که در ردیف کشور های صنعتی جهان قرار ندارد درارتباط با شرایط محیط زیستی در بین کشورهای جهان در رتبه بسیار پایینی قرار دارد. در این مقاله تلاش شده است چالش ها واولویت های تولید علم و فناوری برای حفظ محیط زیست و پایداری منابع طبعی مورد بحث و بررسی قرار گیرد و به اهمیت آموزش عمومی و مشارکت مردم در اجرای موفقیت آمیز این برنامه ها پرداخته شود.
-1 مقدمه
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تصویب اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی که حفاظت از محیط زیست را یک وظیفه عمومی تلقی نموده و هرگونه فعالیت مخرب آن را ممنوع میداند یک فرصت تاریخی برای تهیه برنامه های مورد نیاز برای حفاظت از محیط زیست فراهم کرد. توجه به محیط زیست در سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 نیز نشان دیگری از اولویت این موضوع در برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور بشمار می رود .
متاسفانه بهرغم برخورداری از فرصتهای مناسب در طی 25 سال گذشته بواسطه آثار ناخواسته توسعه غیر متوازن و ناهماهنگ با شرایط طبیعی کشور وشتاب دولت و دستگاه های اجرایی برای توسعه اقتصادی کوتاه مدت، محیط زیست کشور شامل محیط زیست شهری وطبیعی شامل منابع آّب و خاک ، تالاب ها ، دریاچه ها ، جنگل ها ، مراتع ، زیستگاههای گیاهی، جانوری و دریایی در معرض آلودگی و تخریب قرار گرفته اند که در بعضی موارد احیاء و بازسازی آنها بسیار دشوار و در بسیاری موارد جبران ناپذیر است.
ابلاغ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی توسط مقام معظم رهبری در سال 1394 نیز فرصت بسیار خوبی را برای حرکت از اقتصاد مبتنی بر بهره وری پایین از آب، خاک و سایر منابع طبیعی و آلودگی محیط زیست به سوی اقتصاد پویا و دانش بنیان و تولید پایدار با ارزش افزوده به مراتب بیشتر در کلیه بخش های اقتصادی و اجتماعی فراهم کرده است.تفکر جدید نیاز به بسیج همگانی مراکز علمی ، فرهنگی و اجرایی دارد و شایسته است تلاش بیشتر خویش را بر روی تولید دانش و فناوری های مورد نیاز و ارتقاء اگاهی عمومی و تقویت مشارکت کلیه آحاد جامعه به منظور بهره وری مناسب و اصولی از منابع طبیعی، حفظ محیط زیست و توسعه پایدار کشور متمرکز نماییم.
-2 وضعیت محیط زیست کشور
محیط زیست کشور بشدت تحت تاثیر برنامه های توسعه ا قتصادی و صنعتی غیر متوازن در چند دهه گذشته قرار گرفته و صدمات و خسارات فراوانی به آن وارد شده است که می توان به عدم تعادل در منابع و تقاضای آب، آلودگی زیست بوم ها ، تخریب و آلودگی خاک ، آلودگی هوای کلان شهرها ، تولید زیاد آلایند ها و پسماند های صنعتی و دیگر آلودگی های محیطی زیستی اشاره کرد برداشت بی رویه از منابع آب بویژه منابع آب های زیر زمینی در مناطق خشک و نیمه خشک که حدود 95 درصد مساحت کشور را بخود اختصاص می دهد و فقدان یک نظام تدبیر - حکمرانی - مناسب برای مدیریت عرضه و تقاضای مصارف آب با توجه به استقرار نا مناسب جمعیت و صنایع کشور با توان اکولوژیکی مناطق مختلف و برنامه های غیر متوازن توسعه اقتصادی در چند دهه گذشته موجب صدمه و خسارت فراوانی به محیط زیست و منابع طبیعی کشور گردیده است - اندیشکده آب، محیط زیست ، امنیت غذایی و منابع طبیعی . - 1395 وضعیت سایر منابع طبیعی نظیر خاک، جنگل ، مرتع، حیات وحش و تنوع زیستی کشور نیز مشابه شرایط آب کشور می باشد. اهم مسایل و چالش های مهم محیط زیست کشور بشرح زیر می باشد:
2,1 -بحران آب و خشکسالی
میزان جریان های سطحی کشور در 15 سال اخیر کاهش چشمگیری داشته است و با توجه به کاهش میزان بارندگی و همچنین کاهش روانآب های کشور و افزایش تقاضا در بخش های شرب وصنعت و کشاورزی و افزایش سطح زیر کشت به همراه سیاست های کشاورزی در زمینه خود کفایی غذایی، برداشت های آب به سمت منابع آب زیرزمینی سوق داده شده است که این امر باعث کسری شدید آبخوان های کشور گردیده است - شکل - 1
