بخشی از مقاله
*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***
رقابت در زنجیره ی تامین از منظر قیمت گذاری و سطح خدمات با رویکرد نظریه ی بازی ها
چکیده
این مقاله رقابت در یک زنجیرهای تامین غیر متمرکز با ساختار یک تولیدکننده و یک خردهفروش را در حالتی که تولیدکننده به عنوان رهبر و خردهفروش به عنوان پیرو میباشد» تحت چهار سناریوی زیر بررسی می کند : ۱- تولیدکننده و خردهفروش بجز ارائه هیچکدام خدماتی به مششتر ارائه نمیکشند ۲- فقط خردهفروش به مشترش خش هانت ارائه می کند. ۳- فقط تولید گنده به مشتری خلفات ارائه می کند ۴تولیدکننده و خردهفروش همزمان با هم به مشتری خدمات ارائه می کنند. در این مقاله قیمت های تعادلی و سطوح خدمات بهینه تحت شرایط بهینگی در هر چهار ستاریوی رقابت بدست آورده می شوند. و در نهایت نیز یک مثال عددی ارائه گردیده است و نتایج حاصل از این مثال عددی حاکی از آن است که در این مثال خدمات همواره باعث افزایش تقاضا و سود تولیدکننده و خرده فروش می گردد و سود تولیدکننده در سناریوی ۲ و سود خرده فروش در سناریوی ۴ از سایر حالات بیشتر می باشد.
واژه های کلیدی: مدیریت زنجیرهای تامین، رقابت، قیمت گذاری، سطح خدمات، تئوری بازی ها
مقدمه
یک زنجیرهای تامین شامل تمام مراحلی است که بطور مستقیم یاغیرمستقیم در تکمیل نیاز مشتری دخیل هستند. زنجیرهای تامین فقط شامل تولیدکننده و تامین کنندگان نیست، بلکه شامل حمل کنندگان، انبارهای خرده فروشان و حتی مشتری نیز می باشد.[1 ]
زنجیرههای تامین از دیدگاه ساختار و سیستم به دو دسته ی متمرکز و غیرمتمرکز تقسیم می شوند. در یک زنجیرهای تامین متمرکز ممکن است تصمیم گیرندهی مرکزی جهت افزایش قابلیت رقابتی زنجیرهای تامین فعالیتهای اعضای زنجیرهای تامین را هماهنگ کند. به عبارت دیگر یک تصمیم گیرنده حل بهینه را تعیین می نماید تا بطور کلی عملکرد زنجیرهای تامین را بهبود بخشد. اما برای یک زنجیرهای تأمین غیرمتمرکز که هر عضو زنجیرهای تامین یک تصمیم گیرندهی مستقل می باشد، دو موضوع مطرح است . ۱- اعضای زنجیرهای تامین برای بهبود عملکرد خاص خود رقابت می کنند. ۲- اعضای زنجیرهای تامین ممکن است جهت داشتن یک تعهد و قرارداد جهت هماهنگسازی" استراتژی هایشان برای بهبود عملکرد کل سیستم ، توافق کنند. بطور طبیعی یک ابزار متدولوژیک اولیه برای بررسی و رسیدگی این نوع از مسائل رقابت و همکاری، تئوری بازی های بدون همکاری یا با همکاری می باشد که متمرکز است بر روی تصمیمگیری متوالی یا همزمان چند بازی کننده تحت شرایطی که اطلاعات کامل یا ناقص میباشد. [۲] مطالعاتی که تاکنون رقابت در زنجیره ی تأمین تحت فاکتورهای رقابتی قیمت و سطح خدمات را بررسی کرده اند شامل مطالعات و مقالاتی هستند که درآنها خرده فروش علاوه بر ارائه ی محصول به مشتری، خدماتی نیز ارائه می کند یا تولیدکننده مستقیما خدماتی را برای مشتری فراهم می کند. اما حالتی که هم تولیدکننده و هم خرده فروش برای مشتری خدمات فراهم می کنند تاکنون بررسی نشده است. لذا ما در اینجا علاوه بر بررسی دو حالت بررسی شده با ساختاری متفاوت از ساختارهای قبل، دو حالت زیر را نیز در خالتی که تولیدکننده رهبر بازار و خرده فروش پیرو می باشد، بررسی می نمایم: ۱- مشتری هیچ خدماتی را دریافت نمی کند ۲- مشتری بطور همزمان هم از تولیدکننده و هم از خرده فروش خدمات دریافت می کند در حالاتی که مشتری خدمات دریافت می کند تقاضای مشتری به دو عامل زیر وابسته است : ۱- قیمت خردهفروشی ۲- سطح خدماتی که از سوی تولیدکننده و خردهفروش به مشتری ارائه می شود البته باید بیان نمود که منظور ما از خداعات هر فعالیتی است که تامین کننده انجام می دهد تا کشش و نظر مصرف کننده را نسبت به کالای مصرفی ارتقاء و بهبود دهد. درنتی چه مشتری تمایل به پرداخت هزینه ی بیشتری برای محصول داشته باشد. مثالهایی از خدمات ازقبیل: خدمات پس از فروش بهبود کیفیت و...... If Narendra Agrawal. Andy A.Tsayt Ghemawat McGahan 4s c. is g4L is مقاله شان و Chayakirit Charoensiriwat در سال ۲۰۰۴ دررساله ی دکتری خود بکاربرده است. [۵]
مرور ادبیات
در ادبیات مدیریت زنجیرهای تامین نسبت به اهمیت فاکتورهای غیر قیمتی از قبیل خدمات تبلیغات سطح کیفیت و....... بر تقاضای مشتری و از این امر که تولید کننده و خرده فروش به همان اندازه که می توانند از طریق فعل وانفعالات داخلی بر تقاضا تاثیرداشته باشنده از طریق فاکتورهای غیر قیمتی نیز بر تقاضا موثر هستد، چشم پوشی شده است. مثلا در بازار PC، تقاضا برای PC های شرکت IBM و DELL فقط منحصربه قیمت نیست، بلکه به همان اندازه حمایت وپشتیبانی مشتری نیز اهمیت دارد. این شرکت ها به حمایت مشتریان معروف هستند و این شهرت مانند لبه برنده ای ر برابر رقا میباشد . در واقع هنگامی که مشتریان یک کامپیوتر مي خرند، فقط سخت افزار را در درنظر نمی گیرند بلکه نرمافزارهایی که با آن ارائه می شوند نیز درنظر دارند. [۵] درادبیات ، فاکتورهای غیر قیمتی متفاوتی تعریف شده و در مدلهای مختلفی بکاربرده شده اند. برای مثال SO,k.c در سال ۲۰۰۰ ضمانت زمان تحویل [۶] ، Hall و Porteus در سال ۲۰۰۰ ظرفیت خدمات به مشتری [۷ را به عنوان فاکتورهای رقابتی اعضایزنجیره ی تامین بررسی نموده اند. همچنین تاکنون خدمات نیز به عنوان یک فاکتور غیر قیمتی با تعاریف مختلف در رقابتهای زنجیره تامین مورد استفاده قرار گرفته است. Tamer Boyaci و Guillermo Gallego در سال ۲۰۰۴ سطح خدمات را به عنوان - fill rate یا کسری از مشتریانی که تقاضای آنها با کمبود مواجه نمی شود، تعریف می کنند. آنها رقابت دو زنجیره ی تامین، که هر زنجیره ی تامین دارای یک تولید کننده و یک خرده فروش می باشد را تحت فاکتور رقابتی سطح خدمات و سیاست های موجودی تحلیل کرده اندl^] Ernest و Cohen در سال ۱۹۹۲ موضوع هماهنگی در زنجیره تامینی که تقاضای مشتری به سطوح خدمات وابسته است را مورد مطالعه قرارداده اند [۹]. اما پا تعریفی که ما از خدمات در تعریف مساله ارائه کرده ایم ، تحقیقات اندکی به رقابت در زنجیره ی تامین تحشمت فاکتورهای خدمات و قیمت محصول پرداخته اند. Andy A.Tsay و Narendra Agraval در سال ۲۰۰۰ رقابت یک زنجیره ی تأمین با یک تولید کننده و دو خرده فروش تحت فاکتورهای رقابتی خدمات و قیمت محصول را بررسی کرده اند. دراین تحقیق خرده فروشان علاوه بر فروش محصولات به مشتریان به آنها خدمات نیز ارائه می کنند. نویسندگان این تحقیق اثر رقابت برروی قیمت ها، سطوح خدمات وسودها را بررسی می کنند و مکانیسم های هماهنگی را برای زنجیره ی تامین تعیین می کنند. [۴] Chayakirit Charoensiriwat در سال ۲۰۰۴ در رسالهای دکتری خود به رقابت در یک زنجیرهای تامین با دو تولیدکننده و یک خردهفروش تحت فاکتورهای رقابتی قیمت محصول و سطح خدمات را بررسی نموده است که در این تحقیق تولید کنندگان مستقیما به مشتری ارائه ی خدمات می دهند.
توصیف مدل
در این مدل یک تولیدکننده و یک خرده فروش تحت فاکتورهای رقابتی قیمت و سطح خدمات در یک کانال عمودی با فرض تولیدکننده رهبر و خرده فروش پیرو در سناریوهای مختلف در یک دوره با هم به رقابت و بازی می پردازند. در واقع در اینجا تمام سناریوهای مختلف در یک بازی استاکلبرگ تولیدکننده بررسی می شود. در این رقابت، تولیدکننده محصول خود را با قیمت عمدهفروشی به خرده فروش به فروش می رساند و خرده فروش نیز همان محصول را با قیمت خرده فروشی به دست مشتری می رساند، در سناریوهای مختلفی که پررسی می شوند ممکن است مشتری هیچ خدماتی بجز اصلی محصول دریافت نکند یا علاوه بر دریافت محصول از خرده فروش یا تولیدکننده یا هر دو خدماتی را دریافت نماید. سناریوهای مورد بررسی به ترتیب زیر می باشند: ۱- سناریوی اول : تولیدکننده و خرده فروش هیچکدام خدماتی به مشتری ارائه نمی کنند و فقط با توجه به قیمت محصول با هم به رقابت می پردازند. این رقابت بصورت شماتیکه در شکل ۱ نمایش داده شده است.
در این مدل تابع تقاضایی که در نظر گرفته شده است یک تابع تقاضای ساده ی خطی و به شکل زیر می باشد:
این تابع ساده شده ی تابعی می باشد که A.Tsay, Narendra AgWal در مقاله ی خود استفاده نموده اند. [۴]
پارامترهای موجود در تابع نقاضافوق بصورت زیر می باشند:
کشش خود قیمتی تقاضا : ضریب تغییرات تقاضا نسبت به تغیرات قیمت خود محصول یعنی اگر قیمت محصول یک واحد افزایش یابد تقاضای محصول به اندازه ی واحد کاهش می یابد
a اندازه ی بالقوه بازار: حداکثر میزان تقاضای محصول حتی اگر قیمت محصول صفر در نظر گرفته شود
P قیمت خرده فروشی
با توجه به تابع تقاضای فوق، توابع سود تولیدکننده و خرده فروش بصورت زیر حاصل می گردد :
C هزینه ی تولید
W قیمت عمده فروشی
با توجه به اینکه در این مدل، تولیدکننده رهبر بازار می باشد بنابراین برای بدست آوردن قیمت های تعادلی در این رقابت بترتیب زیر عمل می نمایم
تابع پاسخ خرده فروش : در این بازی، خرده فروش برای ماکزیمم کردن سود متعادل خود بایستی قیمت خرده فروشی P* را انتخاب نماید بطوری که:
با مفروض گرفتن W به عنوان قیمت عمده فروشی و مشتق مرتبه ی اول از تابع سود خرده فروش نسبت به P، بهترین تابع پاسخ خرده فروش و قیمت خرده فروشی بصورت زیر حاصل می گردد.
جهت بررسی بهینگی و شرط دوم ماکزیمم سازی سود خرده فروش، مشتق مرتبه ی دوم تابع سود خردهفروش را بدست می آوریم
با فرض مشتق مرتبه ی دوم منفی می باشد و این نشان از بهینگی قیمت خردهفروشی می دهد. حال جهت بدست آوردن قیمت عمده فروشی، قیمت خرده فروشی فوق را در تابع سود تولیدکننده قرار داده و با استفاده از مشتق مرتبهی اول از تابع سود تولیدکننده نسبت به W، بهترین تابع پاسخ تولیدکننده و قیمت عمده فروشی بهینه بصورت زیر حاصل می گردد:
اگر را در قیمت خرده فروشی (۱) قرار دهیم، داریم
۲- سناریوی دوم : خرده فروش علاوه بر ارائه ی محصول به مشتری به آن خدمات نیز ارائه می کند در صورتی که تولیدکننده هیچ خدماتی به مشتری و خرده فروش ارائه نمی کند و فقط محصولش را به خرده فروش با هزینه ی تولید قیمت عمده فروشی به فروش می رساند. این رقابت بصورت شماتیک در شکل ۲ نمایش داده شده است
در این مدل نیز تابع تقاضایی که در نظر گرفته شده است یک تابع تقاضای خطی می باشد که شکل آن تابع بصورت زیر می باشد:
این تابع نیز ساده شده ی تابعی است که ATsay, Narendra Agrwall در مقاله ی خود استفاده نموده اند
پارامترهای موجود در این تابع که قبلا معرفی نشده اند بصورت زیر می باشند
کشش خود خدماتی تقاضا : این پارامتر ضریب تغییرات تقاضا نسبت به تغییرات سطح خدماتی که به مشتری ارائه می گردد را نمایش می دهد، یعنی اگر سطح خدمات یک واحد افزایش یابد تقاضای محصول به اندازهی واحد افزایش مییابد
S سطح خدمات : سطح خدماتی که خرده فروش برای مشتری فراهم می کند.
با توجه به تابع تقاضای فوق، توابع سود تولیدکننده و خرده فروش بصورت زیر حاصل می گردد:
تابع سود خرده فروش مورد استفاده شده در این مدل شبیه به تابع سودی است که Andy A.TSay A.Tsay, Narendra AgIWal در مقاله ی خود استفاده نمودهاند. در این تابع میزان هزینه ایی می باشد که خرده فروش جهت ارائه ی سطح خدمات S به مشتری متحمل می شود و دلیل کلی مضاعف بودن هزینه، در مقاله ی ذکر شده بیان گردیده است اما بطور خلاصه به این دلیل می باشد که وقتی ارائه ی خدمات به یک سطح بالایی می رسد جهت افزایش سطح خدمات بایستی هزینه های بیشتری را متحمل شد مثلا برای افزایش سطح خدمات از ۹۷ ٪ به ۹۹٪ باید هزینه بیشتری را نسبیت به افزایش سطح خدمات از ۹۵٪ به ۹۷٪ متحمل شده ضمن اینکه پارامتر 17 در این تابع، فاکتور هزینه ی خدمات می باشد. [۴] با توجه به اینکه در این مدل نیز مانند مدل قبل، تولیدکننده رهبر بازار می باشد بنابراین برای بدست آوردن قیمت های تعادلی و سطح خدمات بهینه در این رقابت بترتیبی زیر عمل می نمایم
تابع پاسخ خرده فروش: 4 بایستی قیمت خرده فروشی سطح خدمات انتخاب نماید بطوری که
پامفروض گرفتن W به عنوان قیمت عمده فروشی و مشتق مرتپه ی اول از تابع سود خرده فروش نسبت F و S بهترین تابع پاسخ خرده فروش ، قیمت خرده فروشی و سطح خدمات بصورت زیر حاصل می گردد:
از دو تابع پاسخ فوق داریم
جهت بررسی شرط دوم بهینگی و ماکزیمم سازی تابع سود خرده فروش، ماتریس هشین را بدست می آوریم
بنابراین با فرض شرط دوم برای ماکزیمم سازی تابع سود خرده فروش برآورده خواهد شد اگر و در این صورت ماتریس هشین منفی معین خواهد شد و تحت این شرایط مقادیر خاصله بهینه می باشد. مانند مدل ۱ جهت بدست آوردن قیمت عمده فروشی ، قیمت خرده فروشی و سطح خدمات حاصله در (۲) را در تابع سود تولیدکننده قرار داده و با استفاده از مشتق مرتبه ی اول از تابع سود تولیدکننده نسبت به W، بهترین تابع پاسخ تولیدکننده و W بصورت زیر حاصل می گردد .
جهت بررسی بهینگی مشتق مرتبه دوم را بدست می آوریم
بنابراین با فرض با شرط اینکه باشد قیمت تعادلی فوق بهینه می باشد حال اگر مقدار *W را در توابع پاسخ خرده فروش یا قیمت خرده فروشی و سطح خدمات بدست آمده در (۲) قرار دهیم مقادیر بهینه قیمت خرده فروشی و سطح خدمات حاصل می گردد:
۳- سناریوی سوم : تولیدکننده علاوه بر ارائه ی محصول به خرده فروش که نهایتا به دست مشتری می زسد به مشتری مختصول خود خدمات نیز ارائه می کند اما خرده فروش هیچ خدماتی به مشتری ارائه نمی کند و فقط محصول را پا قیمت خرده فروشی به مشتری ارائه می کند. این رقابت بصورت شماتیک در شکل ۳ نمایش داده شده است .
در این مدل نیز تابع تقاضا، خطی و بصورت زیر می باشد:
این تابع نیز ساده شده تابعی است که. Jie s A.Tsay, Narendra Agrwal در مقاله خود استفاده نموده اند. [۴] تابع با توجه به تقاضای فوق، توابع سود تولیدکننده و خرده فروش زیر حاصل می گردد :
اینجا نیز تولیدکننده رهبر بازار می باشد بنابراین برای آوردن قیمت های تعادلی و سطح خدمات بهینه در این بترتیب پزیر عمل می نمایم؛
خرده فروش: بازی، خرده فروش برای ماکزیمم کردن سود تعادلی خود قیمت تعادلی خرده فروشی و سطح خدمات را انتخاب
کند. بطورری که
