بخشی از مقاله
با توجه به تغییرات سرسام آور جهانی در دنیای امروز و با توجه به پیشرفتهای فناوری اطلاعات و کاربردهای آن در صنایع و خدمات مختلف، شرکتها، توانمندیهای گوناگونی از قبیل برقراری ارتباطات متنوع و بسیار، ترکیب قابلیتها و شایستگیها، جابجاییهای سریع و متنوع، فعالیتها و فرایندهای چابک و مواردی از این قبیل را کسب کردهاند. سازمانهای امروزی باید از وضعیت ایستا و کند کسبوکارهای امروزی به چارچوبهای پویا، سریع، با دسترسی ساده و فراوان و بدون محدودیتهای زمانی و مکانی و همچنین بدون در نظر گرفتن فرایندهای کسبوکار و سیستمهای رایانهای مرتبط حرکت نمایند. رویکردهای سنتی در کسبوکار بدلیل عدم توانایی در ارائه محصولات پیچیده و متنوع و همچنین عدم ارائه به موقع و سریع محصولات و خدمات، هزینههای بسیاری را متحمل شدهاند. اما رویکردهای جدید، بهدنبال ارائه خدمات و محصولات مورد نیاز به بازارهای متغیر جهانی و بر اساس ترکیب شبکههای کسبوکار سنتی و ارتباطات و تعاملات کاری با کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات است.
اقتصاد درحالتوسعه ایران با مشکلات عدیدهای در نظام توزیع کالا مواجه هست و عدم انطباق و رشد نامتوازن آن با سایر ابعاد و مؤلفههای توسعه اقتصاد ملی همچون نظام تولید و مصرف شاهدی بر آن است. بهنحویکه کالاهای موردنیاز بازار، با زمانبندی نامناسب و قیمت چندین برابر بهای تمامشده و با پوشش و توزیع نامناسب به مصرفکنندگان ارائه میشود. این مقاله به بیان چرایی، ضرورتها و برترین تجارب شرکتهای مختلف دنیا نظیر IBM، Manhattan و همچنین نتایج تحقیقات جهانی دو شرکت معتبر PWC و IBM پرداخته و مدل مفهومی زنجیره تامین هوشمند را به عنوان نسل آینده زنجیره تامین و یگانه راهحل برونرفت از مشکلات فوق، به صورت تجربهنگاری و موردکاوری تبیین میکند.
کلمات کلیدی: زنجیره تامین هوشمند؛ مدیریت هوشمند زنجیره تامین؛ Supply chain intelligence؛ End to End Supply chain؛ Next Generation of supply chain
.1 مقدمه و بیان مسئله
محققین بر این باورند که ماهیت کسبوکار در قرن بیست و یکم متحول گردیده و این تحولات با شتابی روزافزون تداوم خواهد یافت. گواه این مدعا، چرخش از ک سبوکار تولید محور به ک سبوکار خدماتی و تغییر رویکرد اقتصاد سنتی به اقتصاد شبکهای است. اقت صاد درحالتو سعه ایران با م شکلات عدیدهای در نظام توزیع کالا مواجه ه ست و عدم انطباق و ر شد نامتوازن آن با سایر ابعاد و مؤلفههای توسعه اقتصاد ملی همچون نظام تولید و مصرف شاهدی بر آن است. بهنحویکه کالاهای موردنیاز بازار، با زمانبندی نامناسب و قیمت چندین برابر بهای تمامشده و با پوشش و توزیع نامناسب به م صرفکنندگان ارائه می شود. دلیل آنهم نظام سنتی توزیع کالا در ک شور ا ست کهعمدتاً بر ا ساس خردهفرو شی استوار است. وجود واسطههای متعدد بین تولیدکنندگان و مصرفکنندگان، باعث افزایش قیمت و وجود تفاوت قابلتوجه بین قیمت خرید از تولیدکننده و قیمت فروش به م صرفکننده شده ا ست. این مو ضوع باعث شده تا این تفاوت قیمت به نفع عدهای با شد که ارزش اقت صادی ایجاد نمیکنند. شاید بتوان گفت قریب به 80 در صد منفعت حا صل از تفاوت قیمت خرید از تولیدکننده و قیمت فروش به م صرفکننده به بخش وا سطهای تعلق میگیرد که 20 درصد از تلاش و فعالیت موردنیاز در چرخه تولید تا مصرف را نیز انجام نمیدهند.
در سالهای گذ شته تلاشهایی برای از بین بردن این فا صله و کنترل فرآیند عر ضه و توزیع شده ا ست که از آن جمله میتوان به ایجاد محلهای عر ضه م ستقیم مانند فرو شگاههای زنجیرهای، میادین میوه و ترهبار و ... ا شاره کرد. اما این نظام توزیع کالا و بهطور خاص فرو شگاههای زنجیرهای در ک شور ما فاقد اثربخ شی و کارایی لازم متنا سب با روند رو به رشد شهرنشینی و اقتصاد درحالتوسعه ایران بودهاند. اما نکتهای که در طراحی و اجرای این طرحها مغفول مانده است، مدیریت زنجیره تأمین است. با بررسی و مطالعه شرکتهای موفق دنیا، میتوان دریافت که عامل اصلی در موفقیت آنها مدیریت هوشمند زنجیره تأمین آنها است و همه آنها دارای سیستمهای طراحیشده، یکپارچه و هوشمند مدیریت زنجیره تأمین، عرضه و فروش هستند.
بر این اساس، یکی از نیازهای اساسی مدیریت کسبوکار، وجود سیستمهای هوشمند و یکپارچه برای مدیریت زنجیره تأمین و تقا ضا در ک شور ا ست. به نظر میر سد چنانچه شرکتی بخواهد از فر صتهای ک سبوکار بهرهمند گردد، میبایست با تدبیر و هوشمندی، به دنبال ایجاد شبکهای منسجم، کارآمد و اثربخش از مواد اولیه، تأمین و تولیدکنندگان، توزیعکنندگان، عمده و خردهفروشان و مشتریان و مصرفکنندگان نهایی بوده و درعینحال به سیستمی یکپارچه و هوشمند برای مدیریت سرتاسر این زنجیره مجهز باشد. یکی از مشکلات بنیادی در نظام اقت صادی ک شور ما، عدم وجود زنجیره تأمین جامع - End to End Supply - Chain ا ست. این مو ضوع باعث سو ا ستفاده افراد ب سیاری تحت عنوان دلال گردیده ا ست. فعالیت این دلالان در اکثر موارد بهگونهای ا ست که سودآوری حداکثری دا شته و نهتنها شاخصهای کیفی مح صولات تحویلی افت پیدا میکند، بلکه مشتری در زمان نامطلوب و با قیمت چند برابری تولیدکننده کالا و یا خدمات خود را دریافت مینماید.
شکل - - 1 - قاعده هشتاد بیست در شبکه دلالی توزیع و عرضه کالا
به نظر میرسد قاعده هشتاد بیست در اینجا کاملاً آشکار است. باوجوداینکه بیش از هشتاد درصد تلاش توسط مدیریت زنجیره تأمین صورت میپذیرد، ولی سهم آنها بی ست در صد سود خواهد بود. درحالیکه شبکه دلالی سم، گاهی بدون کمترین زحمت و در بهترین شرایط با تلاش بیستدرصدی، سهم هشتاددرصدی از سود را خواهد برد. راهحل و راهکار: مدیریت هوشمند زنجیره تأمین جامع - End to End Supply Chain - عبارت End-To-End که در بسیاری از کسبوکارها استفاده میشود، به نقطه شروع و پایان یک سرویس مربوط میشود. این مفهوم بر این پایه استوار است که حذف لایهها و گامهای میانی تا حد امکان، موجب بهینه شدن عملکرد و افزایش کارایی در هر فرآیندی میگردد.1
بنابراین دریک نگاه ساده میتوان گفت که راهحل مشکل بیان شده، زنجیره تأمین جامع و توسعه کاربری فناوری اطلاعات و ارتباطات در تمام طول این زنجیره و یا به عبارتی پیادهسازی و استقرار راهکار جامع و یکپارچه زنجیره تأمین هو شمند ا ست. اما با توجه به گ ستردگی، تنوع و پیچیدگیهای فراوان مدیریت زنجیره تأمین، آیا بای ستی در تمام طول زنجیره ارزش فعالیت داشت؟ آیا کسبوکارهای گوناگون موجود در زنجیره تأمین میتواند توسط یک مدیریت متمرکز به اهداف خود برسد؟ آیا مدیریت متمرکز و یکپارچه با فعالیت در تمام طول زنجیره دارای توجیه اقتصادی است؟ میزان و نوع سرمایهگذاری در هر یک از حلقههای زنجیره تأمین بایستی چگونه باشد؟ کدام ا ستراتژیها برای حداکثر کردن منافع و سود منا سب بوده و در کدام ک سبوکار و به چه شکلی باید اجرا با شد؟ آیا تغییر زمان در انتخاب مدل فعالیت مؤثر است؟ چه عواملی در انتخاب مدل فعالیت اثربخشی بالایی دارند؟ و...
این سؤالات و موارد فراوان دیگری ه ستند که بای ستی قبل از ورود به عر صه مدیریت هو شمند زنجیره تأمین به آن پا سخ داده شود. بی شک هرگونه ورود به مدیریت هو شمند زنجیره تأمین قبل از دا شتن برنامهای م شخص برای تحقق اهداف محکوم به شکست است. این مقاله به دنبال توصیف زنجیره تأمین هوشمند و تجربهنگاری و موردکاوری، آنهم در سطح کلان است. فراموش ن شود که تجربههای برتر در مدیریت زنجیره تأمین در دنیا، حا صل دا شتن برنامههای من سجم و بلندمدت و اجرای کامل آنها است.
