بخشی از مقاله
چکیده
نگاهی به آمارهای مربوط به تخریب ساختمانها در دهههای گذشته و آوارهای حاصل از جنگ و بلایای طبیعی مانند زلزله نشان میدهد که ادامه این روند میتواند در آینده نه چندان دور، مشکلات زیست محیطی به خصوص در اطراف شهرهای بزرگ و شهرهای بلادیده به وجود آورد. این در حالی است که میتوان با جداسازی و فرآوری آوارها براساس تجربیات سایر کشورها و بررسی هایی که در کشور صورت میگیرد، از آنها مصالح جدیدی ساخته و مورد استفاده قرار داد. برای مثال میزان خاک و نخاله های دفع شده در تهران نشان میدهد از سال ١٣٦٨ تا سال ١٣٧٧ مجموعاﹰ ١٩٦‚٢٧٥‚٦١ تن معادل ٠٣٣‚٩٢٨‚١١٦متر مکعب آوار ساختمانی توسط ٨٢٩‚٨٤٧‚٨ سرویس خودرو به محلهای تعیین شده از طرف شهرداری، دفع شدهاند.
عوامل ایجاد این حجم آوار را میتوان در پایین بودن عمر مفید ساختمانها، افزایش قیمت زمین و نیاز به مسکن جدید جستجو کرد ]١.[عدم برنامهریزی امروز برای کاهش حجم آوارهای تولیدی و یا عدم استفاده از آنها میتواند در آینده کشور را با مشکلات بزرگی به خصوص در زمینه محیط زیست مواجه سازد. با در نظر گرفتن این موضوع، در این مقاله براساس تجربیات به دست آمده از بررسی ٨ ساختمان تخریب شده در تهران، راهحلهایی برای کاهش میزان آوارهای تولیدی و چگونگی جداسازی آنها و همچنین شیوههای استفاده مجدد از آنها ارائه میشود.
کلیدواﮊهها: تخریب، آوارهای ساختمانی، مشکلات زیست محیطی، جداسازی، مصالح جدید.
١- مقدمه
در کشور ایران با توجه به رشد سریع جمعیت و حوادث و سوانحی مانند زلزله و سیل که به وفور اتفاق افتاده و میافتد، موضوع مسکن با مشکل مواجه شده است. به طوری که برآورد میشود در ٢٥ سال آینده که جمعیت کشور بیش از دو برابر میشود، لازم است چند میلیون واحد مسکونی جدید ساخته شود.برای رسیدن به این آمار باید از هم اکنون به فکر تأمین منابع مصالح ساختمانی جدید بود. احداث کارخانههای جدید تولید مصالح، تهیه مصالح با کیفیت استاندارد، صنعتی کردن ساختمانسازی، کاهش سطح زیر بنا و استفاده از ضایعات گوناگون برای تولید مصالح، راه حلهای عملی رسیدن به این هدف هستند که باید از مجموعه آنها استفاده شود.
در این راستا یکی از ذخایر مواد اولیه مهمی که در سطح کشور و به خصوص در شهرهای بزرگ میتواند مورد توجه قرار گیرد، استفاده از آوارهای حاصل از تخریب ساختمانها در تولید مصالح ساختمانی است. سالیانه ساختمانهای زیادی به واسطه عوامل طبیعی یا به دست انسان تخریب میشوند که آوار حاصل از آنها در خارج از شهرها دفع می شود. با توجه به آمار تولید آوارهای ساختمانی، کاهش تولید و مصرف دوباره آنها باید به صورت یک برنامه جامع ملی مورد توجه قرار گیرد، تا از میزان مشکلات آینده کاسته شود ]٢.[در این مقاله با بررسی انواع آوارهای حاصل از تخریب ساختمانهای متداول شهری، رهنمودهایی برای استفاده بهینه از آنها با توجه به مسائل کیفی و کاهش اثرات نامطلوب بر روی محیط زیست ارائه شده است. قطعاﹰ گسترش فرهنگ استفاده از آوارهای ساختمانی، در دراز مدت میتواند اثر خود را در لزوم بهبود ساخت و ساز و حفظ محیط زیست نشان دهد.
٢- حجم و مشخصات آوارهای حاصل از تخریب
تعیین میزان دقیق برخی از آوارها که نیاز به دور ریختن دارند، کار بسیار دشواری است، زیرا ممکن است برخی از مصالحی که تصور میشود بعد از تخریب سالم بیرون میآیند، تخریب شوند و یا اینکه برخی از آوارها در محل ساخت و ساز جدید دوباره مصرف شوند. به هر حال برای برآورد حجم آوارهای ناشی از تخریب دو روش زیر وجود دارد:
-متره و برآورد ساختمان پیش از تخریب و محاسبه مقدار مصالح به کار رفته در آن،
-اندازهگیری میزان آوارها پس از تخریب.
در روش اول استناد به اطلاعات موجود در نقشههای اولیه کافی نیست، زیرا ممکن است یک ساختمان در طول مدت بهرهبرداری، تغییراتی در آن انجام شده باشد. از این رو حتماﹰ باید بررسیهای لازم در مورد وضعیت موجود ساختمان در دست تخریب انجام شود. روش اول از دقت بیشتری برخوردار است، زیرا با دقت میتوان برآوردهای لازم را انجام داد و برای این کار روشهای مناسب وجود دارد و همه مهندسان از آن آگاهی کافی دارند. اما در روش دوم، تعیین حجم یا وزن آوارها کار چندان آسانی نیست و همواره با رواداری زیادی برآورد میگردد. برای برآورد کلی حجم آوارها نمیتوان میانگینی در نظر گرفت، زیرا ساختمانها از نظر مصالح مصرفی، طراحی سازهای و معماری با یکدیگر متفاوت هستند]٢.[
در کشور ما هر گونه تلاش برای برآورد حجم آوارهای ناشی از تخریب در آینده با خطای جدی روبهروست. زیرا از یک طرف اطلاعات مربوط به انواع و عمر ساختمانها در دسترس نیست و از طرف دیگر بخش ساختمان به شدت تحت تاثیر مسائل اقتصاد جامعه است و پیشبینی دقیق اتفاقات آینده چندان آسان نیست. نتایج بررسیهای به عمل آمده نشان داده است در دانمارک میزان تولید خالص آوار از تخریب ساختمانها بالغ بر ١/١ - ٩/٠ تن در هر متر مربع ساختمان است. ترکیب و مواد متشکل این باطلهها بستگی زیادی به نوع و قدمت ساختمانها دارد ]٣.[ در برزیل این میزان بیش از ٥/١ تن برآورد شده است، این رقم بدین معنی است که هر ساختمان ٢٥٠ متری تقریباﹰ به ١٠ کامیون برای بیرون بردن آوارها نیاز دارد ]٤.[ این در حالی است که در تهران به ازای هر متر مربع در سال ١٣٧٥، ٩/٢ تن و در سال ٩،١٣٧٧/١تن آوار به ازای هر متر مربع ساختمان - طبق پروانههای ساختمانی مربوطه - به دست آمده است ]٥.[
٢-١ نتایج برآوردهای مربوط به حجم آوارها در چند ساختمان
در این تحقیق از ٨ ساختمان تخریبی در مناطق مختلف تهران اطلاعات لازم شامل نقشه های معماری، نقشههای سازهای، فرآیند تخریب و حجم آوارهای تولیدی، تهیه شده است. حجم برخی مصالح عمده قابل بازیافت در جدول ١ نشان داده شده است.
٢-٢ جنس آوارها
از آنجا که فعالیتهای تخریب برای بازیافت آوارها طراحی و اجرا نمیگردد، بنابراین آوارها به صورت مخلوط، دفع شده و برای استفادههای بعدی نامناسب هستند. از این رو، هنگام تخریب باید سعی شود هر کدام از مصالح فوق به طور سالم از اجزای ساختمانی جدا شوند تا بتوان از آنها استفاده مجدد کرد. اما
