بخشی از مقاله
چکیده
فرایند انتخاب تأمین کننده مناسب که قادر به فراهم کردن نیاز خریدار از نظر محصولات با کیفیت با قیمت مناسب و در یک زمان مناسب و در یک حجم مناسب باشد یکی از ضروری ترین فعالیت ها برای ایجاد زنجیره تأمین مناسب است. تصمیم گیری در مورد انتخاب تأمین کننده نقش قابل توجهی در تولید و مدیریت لجستیک شرکت ها دارد و بسیاری از شرکت های باتجربه بر این باورند که انتخاب تأمین کننده، مهم ترین فعالیت یک سازمان به شمار می آید.
توجه تصمیم گیرندگان به فرآیند انتخاب تأمین کننده در حال رشد است زیرا تأمین کنندگان قابل اعتماد و مناسب موجبات کاهش هزینه ها و افزایش کیفیت را فراهم می آورند در این مقاله ابتدا به شناسایی معیارهای انتخاب تامین کنندگان مصالح شرکتهای پیمانکاری پرداخته و سپس با استفاده از تکنیک دلفی و از طریق توزیع پرسشنامه میان مدیران تدارکات و کارشناسان شرکتهای پیمانکاری ساختمانی معیارهای کلیدی انتخاب میگردند و با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی، میزان اهمیت - اولویت - و وزن هریک از معیارها مشخص میگردد.
مقدمه
بسیاری از صاحبنظران مدیریت معتقدند که کانون اصلی مدیریت را تصمیم گیری تشکیل می دهد. در واقع آنها انجام وظایفی چون برنامه ریزی، سازماندهی و کنترل را چیزی جز تصمیم گیری نمی دانند. هربرت سایمون - - Herbert Simon، نظریه پرداز بزرگ، مدیریت را مترادف با تصمیم گیری میداند و این میتواند اهمیت تصمیم گیری را نشان دهد. فرآیند تصمیم گیری بنا به نظر جان دیویی - - John Dewey، میتواند در سه مرحله خلاصه گردد:
-1 مشکل کجاست؟
-2 راه حلها کدامند؟
-3بهترین راه حل کدام است؟
نیومن نیز کیفیت مدیریت را تابع کیفیت تصمیم می داند. بنابراین از دیدگاه این صاحبنظران، اساس مدیریت سازمان تصمیم گیری است. در دنیای امروز اغلب مسایلی که برای تصمیم گیری به مدیران عرضه میشود، دارای ابعاد متنوعی است و با چند معیار فرموله میگردد. به عبارت دیگر اکثر تصمیم گیری های مدیران تحت تأثیر عوامل مختلف کمی و کیفی قرار دارد که اغلب این عوامل با یکدیگر در تعارض هستند و آنان سعی می کنند که بین چندین گزینه موجود بهترین گزینه را انتخاب کنند. اشتباه و عدم دقت در تصمیم گیری مستلزم پرداخت هزینه خطاست. هر چه قدرت و اختیارات مدیریت بیشتر باشد، هزینه تصمیم غلط نیز بالاتر خواهد بود.[1]
ادبیات موضوع
تصمیم گیری یکی از مهمترین فعالیت ها در صنعت و تجارت به حساب می آید. مدیران نیازمند پیش بینی های درست و قابل اعتماد هستند. این کار نیازمند در نظر گرفتن معیارهای علمی و مناسب است. به طور کلی یک مسأله ی تصمیم گیری عبارت است از انتخاب مناسب ترین گزینه بر اساس هدف مورد نظر در بین تمامی گزینه ها. [2] توجه تصمیم گیرندگان به فرآیند انتخاب تأمین کننده در حال رشد است زیرا تأمین کنندگان قابل اعتماد و مناسب موجبات کاهش هزینه ها و افزایش کیفیت را فراهم می آورند. [3]
مسأله ی انتخاب تأمین کنندگان یک مسأله ی تصمیم گیری چند معیاره است که شامل معیارهای کمی و کیفی است و این معیارها می توانند با هم در تضاد نیز باشند. به دلیل اهمیت استراتژیک فرآیند انتخاب تآمین کنندگان تحقیقات گسترده ای در این زمینه صورت گرفته است. دی بوئر و همکارانش - DeBoer - روش های تصمیم گیری انجام شده برای فرآیند انتخاب تأمین کننده در ادبیات را به صورت زیر خلاصه کرده اند.
آنها بررسی قبلی کیفیت را به عنوان فرآیند کاهش تعداد تآمین کنندگان به مجموعه ای قابل قبول تر تعریف می کنند و این روش ها را به روش های قطعی، آنالیز پوشش داده ای - - DEA ، آنالیز خوشه و سیستم های استدلال مبتنی بر مورد - - CBR تقسیم بندی می کنند. آنها مدل های وزنی خطی، مدل های مالکیت هزینه کل، مدل های برنامه ریاضی، مدل های آماری و مدل های مبتنی بر هوش مصنوعی را به عنوان مدل های تصمیم گیری برای انتخاب نهایی تأمین کننده معرفی می کنند. [4]
آگاروال و همکارانش - - Agarwal با بررسی 68 مقاله از سال 2000 تا 2011 رایج ترین روش های تصمیم گیری به کار رفته برای انتخاب و ارزیابی تأمین کنندگان را مشخص کردند. آنها گزارش کردند که 30 درصد مقالات از روش DEA ، 17درصد از مدل های برنامه نویسی ریاضی، 15 درصد از AHP، 11 درصد از CBR، 5 درصد از ANP، 10 درصد از تئوری مجموعه فازی، 3 درصد از SMART، 2 درصد از الگوریتم ژنتیک و 7 درصد هم روش هایی مانند ELECTRE و PROMETHEE بهره برده اند. [5]
مدیران شرکت های عمرانی اغلب به دنبال کسب و توسعه دانش در رابطه با فرصت ها و ریسک های کار خود نیستند، آنها نه تنها قادر به تشخیص نیاز های داخلی شرکت خود در رابطه با مشتریان خود نیستند، بلکه طبقه بندی این نیاز ها نیز برای آنها دشوار است. در نتیجه مدیران خرید آنها در مذاکرات با تامین کنندگان مصالح بیشتر به معیارهای قیمت و قدرت تحویل توجه می کنند. این رفتار توسط ورما و پلمن - Verma & Pullman - نیز تایید شده است. [6]
نتایج تحقیق آنها نشان می دهد که اگر چه مدیران کیفیت را به عنوان مهمترین معیار خود در انتخاب تامین کنندگان مطرح می کنند ولی در عمل اغلب تامین کنندگان را بر اساس قیمت و قدرت تحویل بر می گزینند. این امر سبب می شود که دستیابی به اهداف به طور کامل انجام نشود و بهره وری در صنعت کاهش یابد. دیکسون - - Dickson اولین محققی بود که مطالعات گسترده ای روی معیارها انجام داد. مطالعات او شامل تشخیص، شناسایی و آنالیز معیارهایی بود که شرکت ها در انتخاب تامین کنندگان بر آن تکیه می کردند.
مطالعات دیکسون در سال 1966 بر اساس پرسشنامه هایی بود که به 273 مدیر و مسئول خرید ارسال شد. در این تحقیق 23 معیار ارائه شده بود و از شرکت کنندگان خواسته بودند تا میزان اهمیت هر معیار را مشخص کنند. نتایج نشان داد که مهمترین معیار" کیفیت" و پس از آن معیارهای" تحویل" و "عملکرد گذشته" قرار گرفتند. [7] وبر و همکارانش - - Weber طبقه بندی از 74 مقاله تا سال 1966را در رابطه با معیار های مناسب برای انتخاب تامین کنندگان انجام دادند. نتایج آنها نشان داد که معیار های قیمت، تحویل، کیفیت، ظرفیت تولید و موقعیت جغرافیایی مهمترین معیارهای مورد توجه کلیه این مقالات بوده اند. [8]
چن - Chen - معیارهای اثر گذار در انتخاب تأمین کننده را شامل قیمت، تحویل به موقع، کیفیت، تجهیزات،قابلیت تولید، موقعیت جغرافیایی، توانایی های فنی، مدیریت، سازمان، اعتبار صنعتی، جایگاه اقتصادی، عملکرد گذشته، خدمات نگه داری، نوع سرویس دهی، توانایی بسته بندی، قابلیت کنترل تولید ،قابلیت آموزش، قانونی بودن، ارتباط با کارکنان، سیستم ارتباطی، مذاکرات دو جانبه، روابط تجاری، گارانتی بیان نموده است. [9] با توجه به مطالب فوق میتوان نتیجه گرفت که شناخت و درک صحیح از معیار های تامین کنندگان مصالح ، ضرورتی اجتناب ناپذیراست.
از طرفی، هر ساله بخش عظیمی از اعتبارات و منابع مالی کشور، صرف سرمایه گذاری در پروژههای بزرگ عمرانی و صنعتی میشود. بخش دولتی به ویژه درکشورهای درحال توسعه، از راه اجرای طرحها و پروژههای مختلف، نقش موثری در اقتصاد کشور ایفا میکند. لذا میتوان عنوان کرد که شناسایی، ارزیابی و رتبه بندی تامین کنندگان مصالح بعنوان یکی از مهمترین عوامل موثر در موفقیت هر پروژه در سازمان محسوب میشود و می-تواند از ایجاد بسیاری از هزینه های اضافی جلوگیری کند با توجه به اهمیت موضوع، ابتدا به شناسایی معیارهای انتخاب تامین کنندگان مصالح شرکتهای پیمانکاری پرداخته و سپس با استفاده از تکنیک دلفی معیارهای کلیدی انتخاب میگردند و با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی - - AHP ، میزان اهمیت و وزن هریک از معیارها مشخص مشخص میگردد.
روش انجام تحقیق
برای انجام تحقیق حاضر، گامهای زیر دنبال میشود:
گام اول: شناسایی معیارهای موثر در انتخاب تامین کننده.
گام دوم: انتخاب معیارهای کلیدی با استفاده ازتکنیک دلفی
گام سوم: ارزیابی معیارهای کلیدی با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی AHP
شناسایی معیارها
با توجه به تحقیقات پیشین و استفاده از منابع کتابخانه ای - مطالب موجود در کتاب ها، مقالات، نشریات، پایان نامه ها و غیره - ، معیارهای انتخاب تامین کنندگان شناسایی و بررسی گردید سپس برای تطبیق این معیارها با ساختار داخلی و معیارهای تامین کنندگان مصالح ساختمانی و برای تکمیل اطلاعات معیارها، با متخصصان و افراد صاحب نظر مصاحبه صورت گرفت. معیارهای موثر در جدول شماره 1 نشان داده شده است.
