بخشی از مقاله
چکیده
در دوره جدید آموزشی و با توجه به پیشرفت روزافزون تکنولوژی در جهان نظیر اینترنت و سیستمهای مدرن روز نیاز به ایجاد تغییرات در آموزش علوم پایه در مدارس بشدت احساس میشود. روشهای سنتی آموزش کشور، ناکارآمدی ساختار برنامهها، تدریس انتزاعی و یکنواخت، تغییر سبک زندگی دانشآموزی، تغییر نگرش خانوادهها، نتایج ضعیف دانشآموزان ایرانی در مسابقات جهانی و عدم موفقیت در مقایسه با دانشآموزان سایر کشورها، از عواملی هستند که موجب میشوند لزوم تغییر در آموزش علوم پایه به ویژه برخی دروس مانند ریاضی بیش از پیش احساس شود.
در واقع با توجه به جهانی شدن آموزش و پرورش، به نظر میرسد که شیوههای تدریس کنونی کشور دچار چالشهای فراوانی شده است، لذا احساس میشود که در سیاستهای کلان امر آموزش کشور تغییرات گستردهای نیاز است. آموزش معلمان و بروز کردن آنها، تغییر فضای تدریس و حالت نوشتاری مطالب به حالتهای نوین و استفاده از فناوریها و مطالعه و تحقیق در مورد شیوههای آموزشی کشورهای موفق میتواند راه جدیدی در زمینه آموزش در کشور ما ایجاد کند. ما به دانشآموزانی نیاز داریم که به فناوریهای نوین آگاه و آماده در برابر نیازهای قرن 21 باشند.
در این مقاله سعی بر آن است تا شیوههای نوین آموزش علوم پایه به ویژه در درس ریاضی در برخی کشورها بیان شود و با بررسی شیوههای آموزشی این کشورها بتوان آن را با شرایط و فرهنگ کشور بومیسازی کرد. شیوههای آموزشی برخی کشورهای موفق در حوزه آموزش و پرورش نظیر ژاپن، کره جنوبی و... مورد بررسی قرار میگیرد و سعی شده تا با بررسی شیوههای آموزشی این کشورها، آن را با فرهنگ و امکانات موجود در کشور مطابقت داد و الگوی تدریسی متناسب با کشور ارائه کرد.
-1 مقدمه
در دنیای مدرن امروز، جوامع موفق برای شروع تغییر و آغاز تحولهای بزرگ همواره و در ابتدا به سراغ آموزش و پرورش میروند. با توجه به این که توسعه و پیشرفت هر جامعهای از رویکردهای آموزشی آن حاصل میشود لزوم تحول و به روز بودن در این حوزه بیش از پیش احساس میشود. عصر جدید فناوری و ارتباطات باعث شده است تا مفاهیم اساسی تعلیم و تربیت مانند علم، تدریس، معلم، محتوای درسی، دانشآموز تغییرات محسوسی را در خود ببینند. گسترش بیش از حد فضاهای ارتباطی جهانی و حضور اینترنت و دسترسی همگان به این راه ارتباطی و آشنایی افراد مختلف جامعه با انواع روشهای آموزشی جدید و البته موفق دنیا باعث شده که سیاستگذاران این امر به این نتیجه برسند که روشهای سنتی آموزشی کشور باید به صورت جدیدی تعریف شوند.
در واقع اگر به وضعیت تحصیلی دانش آموزان نگاهی بیندازیم متوجه خواهیم شد که بیشتر آنها از سیستم آموزشی موجود راضی نیستند. به عبارت دیگر کاهش روزهای مدرسه از شش روز به پنج روز، کم کردن حجم بسیاری از کتب درسی، تغییر سیستم آموزشی از نظام قدیم به نظام کنونی و ... هیچ کدام باعث نشده است که میزان رغبت دانشآموزان برای رفتن به مدرسه افزایش یابد و یا این که دانشآموزان ما در مسابقات علمی جهانی تحول و رتبه چشمگیری داشته باشند، در حالی که کشورهایی که سالیان گذشته در زمینه تولید علم بسیار عقبتر از ما بودند توانستهاند اکنون گوی سبقت را از ما بربایند و به تحول شگرفی در زمینه تربیت نسل علمی و آیندهساز برسند.
علاوه بر مطالب فوق، رویکردهایی که در مدارس کشور برای پرورش نسل آینده درنظر گرفته شده است نیاز به بازنگری فراوان دارد زیرا نه تنها از نظر پیشرفت علمی راهگشا نبوده بلکه حتی در زمینههای دیگر رشد یک دانشآموز نیز موفق نبوده است. به عنوان مثال اگر به میزان سرانه مطالعه در کشور نگاه کنیم به آمار ناامید کنندهای میرسیم یا اگر نگاهی به میزان رشد خشونت و بروز روابط نادرست اجتماعی بیندازیم خواهیم دید که رویکردهای آموزشی موجود در مدرسه به عنوان یک اصل بعد از دوازده سال حتی نتوانسته او را به خواندن یک کتاب یا رعایت حقوق ساده شهروندی ملزم کند.
شاید بسیاری از منتقدان بر این باور باشند که آموزش و پرورش در مدرسه، بعد از خانواده قرار دارد اما اگر به طور واقعبینانه و تخصصی نگاه کنیم مدرسه با داشتن نیروهای متخصص و زبده که برای این کار آموزش دیده شدهاند باید به مسیر و هدف دانشآموزان در زندگی آینده جهت درستی بدهند. رویکردهای نوین آموزشی در سطح جهانی میتواند تا حدود بسیاری راهگشای حل مسائل باشد و چالشهای ایجاد شده مدیران و مربیان آموزشی در مدارس را تا حدود زیادی کاهش دهد.
بنابراین با مطالعه و تحقیق بر روی این روشها و بومیسازی و به کارگیری آنها قادر خواهیم بود تا بر بسیاری از این دست مشکلات فائق آییم، تغییراتی که باعث می-شود الگوی تدریس کارآتر و به دنبال آن دانشآموزان مشتاقتر و با انگیزهتری در دروس حتی گاهی سختتر مانند ریاضی پدیدار شوند. در این مقاله سعی بر آن شده است تا با بیان برخی روشهای مدرن، علمی و به روز این ساختارهای ناکارآمد جای خود را به الگوهای نو بدهند. الگوهای تدریس موفق که گاهی در برخی مدارس ایران پدیدار میشوند، بارقههایی از امید و موفقیت را برای پرورش نسل جدید در ذهن تداعی میکنند. یکی از دروسی که همواره در تدریس و آموزش آن به دانشآموزان با مشکلات عدیدهای مواجه هستیم درس ریاضی است.
بسیاری از معلمان علت این مشکلات و عدم رغبت دانشآموزان را ناشی از کمبودهای نظام آموزشی، شلوغ بودن کلاسها، متمرکز بودن نظام آموزشی و غیره میدانند، در حالی که عوامل زیادی را نادیده میگیرند. در این مقاله سعی شده است تا ساختار آموزش و پرورش چند کشور دنیا که خصوصیات ویژهای دارند، مورد بحث و بررسی قرار گیرد تا این شبهه، که علت این ضعف در عملکرد، تنها به کمبودهای کلاس درس بر نمیگردد، بلکه به عواملی مانند نحوه ارزشیابی، نحوه تدریس و غیره نیز بستگی دارد، رفع شود.
ریاضیات، علمی با مفاهیم انتزاعی است. انتزاعی بودن علم ریاضیات امکان احساس مفاهیم را دشوار و در نتیجه آموزش و یادگیری آن را سخت کرده است، به طوری که روشهای آموزشی خاصی را میطلبد. یکی از عواملی که در فرآیندهای یادگیری و در نتیجه در وضعیت آموزش ریاضی در دوره ابتدایی تأثیر میگذارد، روشهای یاددهی-یادگیری این درس است که سعی می کنیم به گوشههایی از آن بپردازیم.
فعالیتهای آموزشی در هر کشور را میتوان سرمایهگذاری یک نسل برای نسل دیگر دانست که هدف اصلی آن توسعه انسانی است. دوره ابتدایی و پیش دبستانی زیربنای نظام آموزشی کشور است که کیفیت آن به طور مستقیم در دورههای بعدی تأثیر دارد. از جمله اهداف دوره ابتدایی آموزش مهارتهای استدلال کردن و حساب کردن است که میتواند از طریق درس ریاضی قابل دستیابی باشد. یکی از مولفههای اصلی آموزش ریاضی روشهای یاددهی- یادگیری است که در آن چگونگی یادگیری ریاضی و در نتیجه چگونگی یاددهی آن مورد بحث قرار میگیرد.
هدفهای آموزشی و روشهای تدریس در نظامهای آموزشی مختلف جهان شباهتهای زیادی به هم دارند و مقایسه میزان تحقق آنها، پژوهشگران را متوجه تأثیر عوامل گوناگون که در فرآیند یاددهی-یادگیری دخالت دارند، کرده است. یکی از عواملی که در فرآیندهای یادگیری و در نتیجه در وضعیت آموزش ریاضی تأثیر میگذارد، روشهای یاددهی و یادگیری این درس است. امروزه سرعت رشد علم هر ثانیه افزایش مییابد، به همین جهت روشهای آموزشی متأثر از همین رشد و تحول تکنولوژی، همچنین تغییر سلایق، نیازها و انتظارات دانشآموزان تغییر میکند . شیوه آموزش برای ریاضیات به خصوص در دوره ابتدایی باید با کشاندن دانشآموز به راه کشف و شهود، آماده ساختن او به پژوهش، عادت دادن او به تفکر منطقی، تشویق او به پرسشگری و جستجوگری و با خلاق ساختن ذهن او همراه باشد. در این مقاله با بررسی برخی روشهای نوین یاددهی- یادگیری درس ریاضی تلاش میشود تا مراحل، چگونگی و کاربرد این روشها تبیین شوند.
-2 بیان مسئله
آموزش و پرورش نوین به معنای یاد گرفتن در زندگی و از زندگی، و نیز فهمیدن جهان در حال تغییری است که در آن زندگی میکنیم. آموزش و پرورش یعنی یادگیری. براساس این اصل، نظامهای آموزشی باید از بن متحول شوند. بهرهگیری از علوم و فناوریهای جدید یعنی یاری جستن از آنها برای رویارویی با مهمترین چالشهایی که در آینده گریبانگیر بشریت میشوند . سازگاری با تغییر درک نقش آموزش و پرورش، تغییر در شیوه یادگیری، مبارزه با مشکلات آموزش و پرورش، توجه به اهداف آموزش و پرورش نوین، بها دادن به نقش معلم، انتخاب شیوههای بهتر در برنامهریزی آموزشی، توجه به انگیزهها، ارزشها و ارج نهادن به ارزشهای اخلاقی و معنوی همه از مواردی هستند که در رویکردهای جدید به آنها توجه فراوان شده و مورد تأکید است.
برخلاف گذشته، آموزش و پرورش امروز و آینده به معنای فرآیند دائمی یادگیری توسط هر انسان و هر جامعه است. یکی از اهداف تازه آموزش و پرورش یادگیری تغییر است. کسب دانش، پرورش هوش، استعداد، شناخت خود و آگاهی از موهبتها و استعدادهای خویش، به کار انداختن قوای ذهنی خلاق و پرتخیل، غلبه بر انگیزههای نامطلوب و ویرانگر، ایفای نقش مسئولانه، ... از جمله هدفهای آموزش و پرورش نوین است.
از سوی دیگر فناوری اطلاعات به تدریج بخشی از برنامههای درسی موسسات آموزشی شده و این اقدام به منظور گسترش کیفیت آموزش با هزینههای کمتر و از راه دور و نیز عرضه کیفیت برتر آموزشی با استفاده از اینترنت صورت میگیرد. این نوع سیاستگذاری موجب ارتباط هر چه گستردهتر دانشآموزان در سراسر دنیا با یکدیگر میشود. در این رابطه کیفیت نظامهای آموزشی به طور فزایندهای در سطح جهانی مورد مقایسه قرار میگیرد. این مقایسهها تأکید بسیاری بر برنامههای درسی علوم و ریاضی، الگوی تدریس، روشهای تدریس و مهارتهای ارتباطی دارند. امتحانات و تعیین استانداردهای آموزشی بخش وسیعی از تلاشهایی هستند که به منظور ارتقای سطح مسئولیت و پاسخگویی نظام آموزش و پرورش در قبال جامعه مورد توجه قرار گرفتهاند.
