بخشی از مقاله
چکیده:
در توالی اردویسین اطراف دامغان از جمله گردکوه و سیمه کوه بازوپایان فراوانی وجود دارد.مطالعه این بازوپایان در برش گردکوه منجر به شناسایی 6 جنس و گونه گردید:Tarfaya jafariani, Broeggeria cf. salter, Paralenorthis semnanensis, Xinanorthis qoomesensis,Thysanotos multispinulosus, Wahwahlingula sp.این بازوپایان را می توان با توجه به ارزش بیواستراتیگرافی شان در غالب سه بیوزون دسته بندی کرد. دو بیوزون آن شامل بیوزن Tarfaya و بیوزون Paralenorthis به ترتیب سن ترمادوسین میانی و بالایی را نشان می دهد. سن بیوزون سوم بر اساس ارزش بایواستراتیگرافی بازوپایان لینگولیفورم Thysanotos multispinulosus، ابتدای فلوئین می باشد بر اساس این بازوپایان، سن اردویسین زیرین و میانی را می توان برای برش گردکوه در نظر گرفت.
واژه های کلیدی: بازوپایان، زیست زون، اردویسین زیرین، گردکوه، دامغان
مقدمه :
فونای بازوپایان اردویسین ایران از لحاظ شناسایی و معرفی خیلی ضعیف است. در این خصوص، بازوپایان اردویسین زیرین قبلا" تنها از یک برش در کوه های البرز شرقی شناخته شده بودند، که از بالاترین بخش ترمادوسین بایوزون Paroistodus proteus گزارش شده بودند و روی آن ها نهشته های فلوئین قرار گرفته بود . - Popov et al. 2008 , 2009a - گزارش های قبلی بر روی بازوپایان اردویسین، یک گزارش مختصر توسط Bassett et al. - 1999a - درباره حضور Thysanotos sp. و Eurytreta chabakovi در سازند شیرگشت منطقه طبس و گزارش های Popov et al - 2008, 2009 , 2011 - و Ghobadi Pour et al. - 2011 - می باشد. برش مورد مطالعه از نظر سنگ شناسی عمدتاً از آرژیلیت، سیلتستون و ماسه تشکیل شده و حاوی فسیل های بازوپا، تریلوبیت و نمونه های بسیار کمی از گاستروپود و سفالوپود است، که هدف این پژوهش بررسی بازوپایان اردویسین زیرین می باشد.
موقعیت جغرافیایی:
برش گردکوه در فاصله 19 کیلومتری غرب دامغان و در نزدیکی روستای حاجی آباد واقع شده است. راه دسترسی به این برش از طریق جاده تهران - مشهد می باشد و مختصات جغرافیایی قاعده برش شامل N 36º 9′ 45. 9″ و E 54 º 9′ 48.7″ می باشد - شکل - 1 ، و هم چنین آن در غرب نقشه 1 : 100000 دامغان قرار دارد. نهشته های اردویسین در ناحیه گردکوه بر روی نقشه زمین شناسی با مقیاس 1/100000 - علوی و صالحی راد، - 1975 بطور اشتباه دونین - کربونیفر تعیین شده است در صورتی که این رسوبات حاوی فونای اردویسین از جمله بازوپایان ، تریلوبیت ها، کنودنت ها، تعداد کمی سفالوپود و فسیل های اثری است.
بحث:
در برش گردکوه نهشته های اردویسین زیرین مرکب از توالی آرژیلیت و سیلتستون خاکستری تا سبز زیتونی و ماسه آهکی و ماسه سنگ به ستبرای 121 متر می باشد که به تدریج به سمت بالای افق، ستبرای آهک و ماسه افزایش می یابد.در این پژوهش حدود 890 نمونه بازوپا جمع آوری شد که از میان این نمونه ها 6 جنس و گونه شناسایی گردید که بر اساس ارزش چینه شناسی و پراکندگی گونه های یاد شده در ستون چینه نگاری، سه زیست زون شناسایی شده است.زیست زون تجمعی شماره : - Tarfaya Assemblage Zone - 1این زیست زون تجمعی به طور عمده از سیلتستون و آرژیلیت خاکستری تا سبز زیتونی تشکیل می شود و حاوی بازوپایان زیر است:
Tarfaya jafariani, Broeggeria cf. salter, Wahwahlingula sp.سن این بیوزون با توجه به ارزش بیواستراتیگرافی گونه T.jafariani،.Broeggeria cf. salter وWahwahlingula sp. که دارای سن ترمادوسین هستند، ترمادوسین در نظر گرفته می شود.زیست زون تجمعی شماره : - Paralenorthis Assemblage Zone - 2زیست زون شماره 2 از شیل های زرد رنگ تشکل شده است. این زیست زون بازوپایان زیر را در بر دارد:Xinanorthis qoomesensis ,Paralenorthis semnanensis و.Broeggeria cf. salteri است. با توجه به این که Paralenorthis semnanensis و Xinanorthis qoomesensis دارای سن ترمادوسین - فلوئین می باشند سن این بیوزون ترمادوسن - فلوئین در نظر گرفته می شود.زیست زون تجمعی شماره : - Thysanotos Assemblage Zone - 3
این زیست زون از ماسه سنگ قرمز تشکیل شده و حاوی بازوپایان Xinanorthis qoomesensi,Paralenorthis semnanensi ,Thysanotos multispinulosus می باشد که سن پایان اردویسین زیرین - ترمادوسین - فلوئین - را برای این بیوزون مشخص می کند.
دیرینه شناسی سیستماتیک:
مشخصات: صدف محدب الطرفین شکمی - venteribiconvex - ، اندکی مورب و نیمه تخم مرغی می باشد؛ طول صدف 88 درصد عرضاش است؛ خط لولا حدود 85 درصد بیشترین پهنای صدف را دارا می باشد. کفه پشتی فاقد سولکوس میانی مشخص است؛ کوسته ها مرتفع، گرد شده و در حدود 18-25 عددند و روی آن ها کاپیلیت ریز در حدود هفت تا نه عدد در هر 1 میلی متر قرار دارد. جلوی کمیسور رکتی مارجینیت است. کفه شکمی در نیمرخ عرضی بتدریج و یکسان محدب است. کفه پشتی به تدریج محدب و دارای اینتراریای کوتاه، صفحه ای می باشد.
گسترس جغرافیایی جنس: آرژانتین، جنوب چین، بالتیک، لورنتیا، ایران.
تعداد نمونه های بدست آمده: 295 نمونه متوسط ابعاد نمونه های مورد مطالعه - برحسب میلی متر - : طول11/5=، عرض13=
مشخصات: صدف محدب الطرفین پشتی - dorsibiconvex - ، نیمه تخم مرغی، در پیرامون اندکی مورب تا تقریبا نیم دایره ای می باشد؛ طول صدف حدود 85 درصد عرضاش است؛ خط لولا اندکی حدود 75 درصد بیشترین پهنای صدف را داراست؛ سولکوس پشتی بطور ضعیف توسعه یافته و به سمت جلو صدف محو می شود؛ تزیینات شعاعی فاسی کاستلیت ریز با 19 تا 21 دنده اصلی در منطقه آمبونال و 10 تا 14 دنده در هر 3 میلی متر طول حاشیه جلویی می باشد تعداد کلی ریب ها بیش از 160 عدد است؛ در مناطق جانبی عقبی هر دو کفه دنده ها بسمت عقب خم شده و در حاشیه عقبی خاتمه می یابند. جلوی کمیسور بطور خیلی ضعیفی آنی سولکیت است.
گسترس جغرافیایی جنس:
ایران، آرژانتین، مراکش تعداد نمونه های بدست آمده: 487 نمونه متوسط ابعاد نمونه های مورد مطالعه - برحسب میلی متر - : طول17=، عرض20=
