بخشی از مقاله
مقدمه
منطقه مورد مطالعه در محدوده طولهاي جغرافیایی 53 درجه, 45 دقیقه تا 54 درجه و 00 دقیقـه شـرقی
و عرضهاي جغرافیایی 35 درجه, 55 دقیقه تا 36 درجه, 01 دقیقه شمالی در 45 کیلومتري جنوب غرب دامغان در شمال روستاي تویه دروار در استان سـمنان واقـع شـده اسـت. در تقسـیم بنـدي واحـدهاي ساختاري ایران منطقه مورد مطالعه در دامنـه جنـوبی زون البـرز شـرقی واقـع اسـت(شـکل.(1 اگرچـه محققین مختلفی همچون امیر سرداري ,(1377) امین رسولی(,(1378 رستمی پایـدار (1380) و قـوچی اصل((1383 مطالعات زمین شناسی متعددي بر روي سنگهاي رسوبی منطقه انجام داده اند اما متاسـفانه تاکنون هیچگونه مطالعه دقیق پترولوژیکی و ژئوشیمیایی(عناصر فرعی, کمیـاب و کمیـاب خـاکی) بـر روي توده آذرین منطقه صورت نگرفته است. هدف اصلی از این مطالعه انجام مطالعات دقیق صـحرایی
و آنالیزهاي ژئوشیمیایی بر روي نمونه هـاي ایـن تـوده و بهـره گیـري از نتـایج آنهـا بـه منظـورتعیین ژئوشیمی, پتروژنز, سري ماگمایی و جایگاه تکتونیکی تشکیل توده می باشد.
منطقه مورد مطالعه شکل -1 نقشه واحدهاي رسوبی _ ساختاري ایران و موقعیت منطقه مورد مطالعه
547
پترولوژي، ژئوشیمی و جایگاه تکتونیکی تودة کوارتز مونزونیتی تویه- دروار، جنوب غرب دامغان
بحث
بر اساس نقشه زمین شناسی 1:100000 چهار گوش کیاسر (اکبرپور و سعیدي, ,(1371 پیکره هاي سنگی اصلی منطقه را دو پیکره رسوبی و آذرین تشکیل می دهنـد. ایـن پیکـره هـا عمـدتاٌ بـه پالئوزوئیک و قسمتی هم به بعد از آن تعلق دارند. پیکره هـاي رسـوبی شـامل سـازندهاي مختلـف پالئوزوئیـک(سـلطانیه, بـاروت, زاگـون, لالـون, مـیلا و جیـرود), مزوزوئیـک (الیکـاو شمشـک) و
سنوزوئیک (کنگلومراي معادل فجن, بخشهاي رسوبی و رسوبی_ آتشفشانی ائوسن میـانی_ فوقـانی سازند معادل کرج)هستند.
پیکره آذرین که هدف اصلی این بررسی می باشد مشتمل بر یک توده نفوذي کوارتز مـونزونیتی تا کوارتز دیوریتی است که در نقشه زمین شناسی چهار گوش 1:100000 کیاسر(سـعیدي و اکبـر پـور, (1371 آن را به صورت نفوذي در داخل سازند جیرود معرفی نموده اند و بنابراین سن آن را به دونـین فوقانی نسبت داده اند. اما مطالعات دقیق روابط صحرایی چینه شناختی واحدها در این تحقیق بیانگر آن است که سنگهاي میزبان توده, دولومیتها و آهکهاي سازندهاي سلطانیه و باروت بوده و بنابر ایـن سـن آن باید قدیمی تر و احتمالاٌ پالئوزوئیک زیرین باشد.
بطور کلی در این بخش از البرز سازند جیرود از گسترش و اهمیـت خاصـی برخـوردار بـوده,
لیتوژي واحدهاي مختلف آن تقریباٌ یکنواخت و ثابت و به شرح ذیل می باشد:
این سازند از پائین به بالا شامل کنگلومرا, شیل, ماسه سنگ, دولومیت ْآهـکو بـوده, ضـخامت واحد دولومیتی آن تنها حدود 30 متر است(قوچی اصل, .(1383 اما سازندهاي سلطانیه و باروت نیز که در منطقه از گسترش زیادي برخوردارند با ضخامت بسـیار زیـاد و تمامـاٌ از دولومیتهـاي چـرت دار و استروماتولیتی تیره و آهک تشکیل شده اند که در صحرا به خـوبی از سـازندهاي مـیلا و جیـرود قابـل تشخیص هستند.
بررسی هاي دقیق صحرایی واحدهاي مختلف سنگی نشان می دهد که در این محل, این توده نه در داخل سازند جیرود بلکه در داخل دولومیتهاي تیـره رنـگ چرتـی اسـتروماتولیت دار سـازند هـاي سلطانیه و باروت نفوذ کرده و مرز شمالی آن با سازند الیکا بـه صـورت گسـله اسـت. در 6 کیلـومتري شمال غرب توده اصلی آپوفیزهایی از همین توده به شکل سیل در سازندهاي زاگون و لالون نیـز دیـده می شود. از آنجا که این توده در سازندهاي میلا و جیرود دیده نمی شود, بنابراین احتمال دارد که سـن آن به زمان اردوویسین _ سیلورین و ماگماتیسم مهم این زمان در زون البرز مربوط باشد.
در بررسی هاي صحرایی اگرچه توده تقریباٌ یکنواخت بنظر می رسد اما داراي بخشهاي کوچک تفریق یافته اي است که ترکیب آن را از کوارتز مونزودیوریت تا کوارتزمونزونیت و مونزونیت تغییر می دهــد. حجــم اصــلی تــوده کــوارتز مــونزونیتی اســت امــا داراي بخشــهاي تیــره تــر و اولیــه تــر کوارتزمونزودیوریتی و بخشهاي تفریق یافته و روشن تر مونزونیتی و حتی دایکها و رگچه هـاي نـازك پگماتیتی نیز هست. بیرون زدگی صحرایی این سنگها به دلیل عملکرد فرایندهاي فرسایشی, بیشـتر بـه صورت تپه ماهورهایی نسبتاٌ هموار و تیره رنگ می باشـد. بعـلاوه, عملکـرد گسـلها بخصـوص انـواع تراستی و فشارهاي تکتونیکی ناشی از آنها سبب ایجاد درز و شکافهاي زیاد در این تـوده شـده اسـت.
اگر چه آلتراسیونهاي مختلف بخصوص انواع آرژیلیتی و سیلیسی در حاشیه توده دیـده مـی شـوند امـا
548
مجموعه مقالات نهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران، دانشگاه تربیت معلم تهران، 1384
دگرگونی همبري محسوسی در اطراف آن دیده نمی شود. این امر می تواند بیانگر صعود دیاپیري بعدي توده در حالت نسبتاٌ جامد و سرد باشد.
در مطالعات پتروگرافی نمونه هاي مختلف این تـوده در سـه گـروه مجـزا مشـتمل بـر کـوارتز مونزودیوریت، کوارتز مونزونیت و مونزونیت قرار می گیرند.
