بخشی از مقاله
زندگی
ملاعبداالله در مقدمه لمعات الهیه خود را عبداالله زنوزی تبریزی فرزند خان بابا معرفی کرده است. 2 تاریخ ولادت او معلوم نیست، اما در زنوز از توابع شهرستان مرند3 به دنیا آمده و در سال1257قمری از دنیا رفتهاست، پدرش بایرامقلی ملقب به خان بابا یا باباخان زنوزی است، ملاعبداالله دروس ابتدایی فارسی و عربی را در زادگاه خود زنوز فرا گرفته و برای ادامه تحصیل به شهرستان خوی رهسپار شد خوی در آن دوره از مراکز علمی فعال آذربایجان به شمار می رفت. ملاعبداالله ادبیات، فقه، اصول و دیگر علوم متداول آن دوره را در خوی به دقت و قوت فرا گرفت و به دلیل تسلط اش به ادبیات و تدریس آن در عنفوان جوانی به ملاعبداالله نحوی معروف شد.
ملاعبداالله سپس برای ادامه تحصیل به عتبات عالیات مشرف شد و در درس سید علی طباطبایی، و سید ابراهیم قزوینی، حاضر شد. پس از مدتی به ایران آمد و در شهر قم نزد میرزای قمی شاگردی کرد و برای ادامه تحصیل به اصفهان مهاجرت کرد و از علما و دانشمندان آن دیار از جمله سید محمد مجاهد، سید محمد باقر شفتی و ملاعلی نوری بهرهها برد.4 ملاعلی نوری استاد مسلّم فلسفه بود و ملاعبداالله در نزد او فلسفه و حکمت آموخت. هنگامی که محمدحسین خان مروی مدرسه مروی را در تهران ساخت، از فتحعلی شاه تقاضا کرد ملاعلی نوری را از اصفهان برای تدریس معقول در این منطقه آذربایجان از قدیم الایام از مراکز علم و دانش به شمار می رود و فرهیخته گان زیادی در این منطقه تربیت شده اند، مرند از زمره این نواحی است که سابقه ای دراز در علم و دانش دارد.
بر اساس شواهد تاریخی مرند در قرن ششم هجری قمری از مراکز علمی بوده استمجد الدّین جیلی استاد حکمت و فلسفه شیخ شهاب الدین سهروردی بنیانگدار مکتب اشراق و فخر رازی مفسر و متکلم معروف آن دوره از شاگردان مجدالدین جیلی هستند، زمانی که از جیلی برای تدریس در مراغه دعوت کردند، فخر رازی همراه او به مراغه رفت و مدتی در آنجا نزد او درس خواند. فخر رازی در مرند هم تحصیل کرده و فقه را در مرند خوانده، و مطالعه خود را در حکمت در همانجا تکمیل کرده است - تاریخ علم کلام در ایران و جهان، ص: . - 267 مدرسه دعوت کند شاه از او دعوت کرد و او در جواب نوشت در اصفهان دوهزار محصل مشغول تحصیل اند که چهارصد نفر آنها - بلکه متجاوز- که شایسته حضور درس این دعاگو هستند در حوزه درس دعاگو حاضر میشوند، چنانچه به تهران بیاید این حوزه از هم میپاشد. شاه مجدداً از او خواست یکی از بهترین شاگردهای خود را برای تدریس در ایندرسهم انتخاب کند و او ملاعبد اللّه زنوزی را انتخاب کرد و فرستاد.
با ورود ملاعبداالله زنوزی به تهران حوزه علوم عقلی تهران از سال1237 به صورت جدی فعالیت خود را آغاز کرد او به مدت 20 سال در تهران تدریس کرد و به تربیت شاگردان همت گماشت. ملاعبداالله در این مدت به تدریس حکمت و فلسفه و تربیت شاگردان مشغول بوده و در حکمت متعالیه تسلط داشته و به مشکلات آثار ملاصدرا مانند اسفار و شواهد الربوبیه و دیگر آثار ملاصدرا آشنایی کامل داشت. او در تهران حوزه فلسفی گرمی داشت و به واسطه احاطه به افکار حکمای بزرگ و عرفای نامدار و دقت نظر و برخورداری از بیان روان و تقریر شیوا جمع زیادی به حوزه درس او حاضر می شدند.
به گفته شیخ آقا بزرگ تهرانی او در دوره فتحعلی شاه قاجار از بزرگان اهل علم و حکمت و عرفان و از جهت صفات و آداب از نوادر روزگار بود که در1257قمری از دنیا رفت. ماده تاریخ وفات او: روح عبداالله همی روحانیان را پیشوا.2اساتید -1 از اسامی اساتید او در خوی اطلاعی در دست نیست. سید علی طباطبایی صاحب ریاض - 1231 - 1161ق - استاد فقه زنوزی در عتبات؛ سید علی فقیه و اصولی و مدرس بزرگ بود در کاظمین به دنیا آمد و در کربلا نشو و نما یافت، نزد دایی زادهاش محمد علی بن محمد باقر بهبهانی درس خواند و سپس در درس داییاش وحید بهبهانی حاضر شد و با دختر داییاش از دواج کرد، او سپس به تدریس روی آورده و از علمای بارز شد.
برخی از شاگردان او عبارتند از فرزندش سید محمد مجاهد صاحب مفاتیح الاصول، سید محمد جواد عاملی نجفی صاحب مفتاح الکرامه، سید محمد باقر بن محمد تقی رشتی اصفهانی مشهور بهحجّت الإسلام، أسد االله بن إسماعیل تستری کاظمی صاحب مقابس سید ابراهیم بن محمد باقر قزوینی صاحب ضوابط الاصول - 1262 - 1214 ق - استاد اصول فقه زنوزی در عتبات؛ سید ابراهیم در ذیحجه 1214قمری متولد شد و در شب پنجشنبه 17 شوال 1262در اثر بیماری وفا در کربلا در گذشت سید ابراهیم شاگرد شریف العلماء مازندرانی است. 2 او از مشاهیر مدرسان و مجتهدان و فقها بود همراه با پدرش از قزوین به کرمانشاه کوچ کرد و در کرمانشاه مقدمات علوم را یاد گرفته و سپس به کربلا مهاجرت کرد.
