بخشی از مقاله
خلاصه
زمینه و هدف پژوهش: مزاحمت سایبری به استفاده از تلفنهای همراه، پیامهای فوری، ایمیل، اتاقهای چت و یا سایت های شبکه های اجتماعی مانند فیس بوک و توییتر برای آزار و اذیت، تهدید یا ارعاب افراد اطلاق می شود که کودکان و نوجوانان آسیب پذیرترین قشر به این پدیده می باشند. هدف این مقاله بررسی ابعاد مختلف مزاحمت سایبری در سایت های شبکههای اجتماعی و اثرات آن بر سلامت روان نوجوانان بوده است. روش پژوهش: برای انجام این مطالعه از طریق استنادی به بررسی مبانی نظری و ادبیات پژوهشی موجود پیرامون موضوع تحقیق پرداخته شد. یافتهها: در این مقاله به مزاحمت سایبری در کودکان و نوجوانان، پاسخ ها و واکنش های قربانیان، مشکلات سلامت روانی مرتبط با آن و راهبردهای مقابله ای مورد استفاده برای مواجهه با آن پرداخته شده است و با توجه به پیشینه مطالعاتی موجود، نقش و مسئولیت والدین، مدارس، متخصصان و سایت های شبکه های اجتماعی در قبال مزاحمت سایبری و قربانی شدن نوجوانان تبیین و توصیف شد.
نتایج: فن آوری های اطلاعات و ارتباطات نقش محوری در زندگی نوجوانان دارد و عدم برخورداری از دانش و اطلاعات استفاده از این فنآوری ها می تواند آسیب ها و خطراتی از جمله قربانی شدن و مشکلات متعدد سلامت روانی برای نوجوانان به همراه داشته باشد، در این مقاله ضمن بررسی ابعاد مختلف مزاحمت سایبری، پیشنهاد شده است که سرپرستان و معلمان با برقراری ارتباط صحیح با کودکان و نوجوانان، بجای محرومیت از دسترسی به فضای سایبری، آن ها را به استفاده مناسب و ایمنی از ICTs تشویق کنند تا فرصت مناسب تری برای رشد سلامت روانی نوجوانان فراهم کنند.
کلمات کلیدی: شبکه های اجتماعی، مزاحمت سایبری، مشکلات سلامت روانی، نوجوانان
.1 مقدمه
نوجوانی دوره ای است که با آسیب پذیری به انواع مشکلات سلامت روانی و رفتارهای پر خطر همراه است. تحقیقات نشان داده است که نیمی از تمام بیماری های روانی در سن 14 سالگی شروع می شود و سه چهارم کل موارد طول عمر شروع بیماری های روانی قبل از سن 24 سالگی می باشد .[1] سلامت روان ضعیف و فقیر در دوران بلوغ با موفقیت کم تر در مدرسه و قرار گرفتن در معرض رفتار های پرخطر، سوء مصرف مواد، خشونت و فعالیتهای جنسی در ارتباط است.[2] سایت های شبکه های اجتماعی - social networking sites; SNSs - مانند فیس بوک، توییتر، اینستاگرام و مای اسپیس اغلب بعنوان سیستم عامل مبتنی بر وب تعریف شده اند که به افراد امکان ایجاد پروفایل شخصی و یک شبکه ارتباطی با دیگران کاربران را ایجاد می کنند .[3]
در سالهای اخیر SNSs بعنوان برنامه های روزانه اکثر جوانان تبدیل شده اند. در سال 2016 فیس بوک با 1590 میلیون کاربر فعال یکی از محبوب ترین شبکه ها بوده است، این آمار مسائل جدید و آسیب شناسی های خاصی را در مورد محبوبیت امروزی SNSs در کاربران نوجوان و تاثیرات بالقوه آن ها به همراه دارد. تحقیقات نشان داده است که استفاده از SNSs با مشکلات سلامت روانی از جمله افسردگی، پریشانی روانشناختی و افکار خودکشی در میان دانش آموزان دبیرستانی مرتبط بوده است Hardwood .[4, 5] و همکاران - 2014 - گزارش دادند که ماهیت رابطه ای که یک شخص با دستگاه هوشمند - که بوسیله آن افراد به راحتی می توانند به SNSs دسترسی داشته باشند - خود دارد، بیشتر از مقدار زمان صرف شده در این شبکه ها افسردگی و استرس را پیش-بینی میکند .[6]
استفاده از SNSs بطور مستقیم باعث مشکلات سلامت روانی نمی شود اما چندین عامل - بعنوان مثال، حوادث استرسزا، مشکلات عاطفی، ضرر و زیان فردی، مشکلات اشتغال و مالی، آزار و اذیت جسمی و جنسی، خشونت، خودکشی و قربانی شدن مزاحمت های سایبری - وجود دارد که با مشکلات سلامت روانی در ارتباط است .[7, 8] در این مقاله بدلیل افزایش محبوبیت SNSs در بین نوجوانان و آسیب پذیری و مشکلات متعدد مزاحمت سایبری در این گروه از افراد، ما بطور اخص بر روی عامل مزاحمت سایبری - cyberbullying - در SNSs و مشکلات سلامتروانی مرتبط با آن در نوجوانان بحث خواهیم کرد.
.2 نگاهی به مفهوم مزاحمت سایبری
در دهه های گذشته های آگاهی از مزاحمت سایبری به دنبال فعالیت های تحقیقات و نشریات، به سرعت در حال افزایش است. بیشتر ادبیات - نه همه - بر روی افراد جوان می باشد که بیشتر از چشم انداز روانشناختی و در یک سنت 30 ساله از تحقیق در مورد آنچه با نام قلدری - bullying - سنتی - یا قلدری چهره به چهره که شامل قلدری فیزیکی، کلامی و رابطهای است - یا مزاحمت آفلاین بود، ساخته شدهاست. بدنبال این موضوع تعاریف اولیه از مزاحمت سایبری ارائه و با موضوعات چون ویژگیهای افراد مزاحم و قربانی سایبری بررسی شدهاست .[9] با این وجود، چشم اندازها و دیدگاههای دیگر نیز وجود دراد که چالشهای جدیدی را ارائه کرده اند و نیازمند تحقیق و بررسیهای دقیق است. قلدری بطورکلی بهعنوان رفتار عمدی برای آسیب رساندن به دیگری بصورت مکرر تعریف میشود که در آن برای افراد قربانی دفاع از خود مشکل است [10] ، و فرد قلدر از منبع قدرت برای اهداف خود بصورت سیتماتیک سوء استفاده میکند .[11, 12]
با گسترش تعاریف از قلدری سنتی، مزاحمت سایبری بعنوان یک عمل تهاجمی یا رفتاری است که توسط یک گروه یا یک فرد بصورت مکرر و در طول زمان در برابر یک قربانی که به راحتی نمیتواند از خودش دفاع کند، با استفاده از وسایل الکترونیکی صورت میگیرد .[13] از این منظر، مزاحمت سایبری یک سوء استفاده سیتماتیک از قدرت است که از طریق فن آوری های اطلاعات و ارتباطات - Information and Communication Technologies; ICTs - اتفاق می افتد. - 2010 - Tokunaga مزاحمت سایبری را "هر رفتاری که از طریق رسانه های الکتورنیکی یا دیجیتال توسط اشخاص یا گروه ها بصورت مکرر با پیام های خصمانه یا تهاجمی انجام شده و باعث آسیب یا ناراحتی به دیگران می شود" تعریف کرده است .[14] همچنین طیف وسیعی از اصطلاحات دیگر برای توصیف این پدیده استفاده شده است که شامل: آزار و اذیت سایبری - cyberharassment - ، قربانی سایبری - cybervictimisation - ، آزار و اذیت آنلاین - online - harassment و مزاحمت الکترونیکی .[15-19]
- electronic bullying - افزایش استفاده از ICTs بهعنوان یک وسیله ی ارتباطی از طریق تلفن، تبلت و لب تاپها باعث ایجاد یک وضعیت " شکاف دیجیتالی" بین نسل جوان و بزرگتر های خود شدهاست [20]، و نسل قدیمی از خطرات مرتبط با این مزاحمت های سایبری در SNSs بیاطلاع هستند .[21] بعنوان مثال، اسنپ چت - snapchat - یک برنامه ارسال پیام عکس هست که به افراد اجازه میدهد پیامها را - بصورت متنی یا ویدئو - ارسال و بعد از مشاهده بصورت خودکار حذف می شوند. با این حال، همیشه اینچنین نیست و ممکن است تصاویر/ ویدئو ذخیره شوند و برای آزار و اذیت شخص دیگری مورد استفاده قرار گیرند. بنابراین آگاهی از ICTs جدید و بروز کردن اطلاعات خو در این زمینه، افراد را به شناخت بهتر از مزاحمت سایبری و محافظت خود از آن کمک می کند.
.3 مزاحمت سایبری در کودکان و نوجوانان
استفاده از اینترنت باعث شروع و گسترش ارتباطات جدیدی در نوجوانان شده، که موجب تغییر ارتباطات از حالت چهره به چهره به سمت ارتباطات آنلاین مجازی شده است. این تغییرات با آسیب هایی بالقوه ای همچون تضعیف ارتباطات اجتماعی واقعی و آزاد شدن از قید هنجارهای دنیای حقیقی همراه بوده است که مزاحمت سایبری یکی از پیامدهای اصلی آن می باشد. اتفاق نظر کمی در مورد شیوع طول عمر مزاحمت سایبری در ساسر جهان وجود دارد، با توجه به ادبیات، شیوع 2 تا 35 درصدی را برای این پدیده پیشنهاد میکنند .[22, 23] این درصدها تا حد زیادی در بین کشورها متفاوت است. بعنوان مثال، این رقم برای دانش آموزان دبیرستانی در کانادا 10 درصد [24]، برای چین 34/84 درصد [25] و در سوئد پایینترین میزان 5 - درصد - در سراسر جهان گزارش شده است .[26]
برخی از محققان تفاوت در این ارقام را به کم گزارش دهی و یا معیارهای اندازه گیری متفاوت نسبت دادهاند [27]، و برخی دیگر نیز به تفاوت در رسانههای مختلف از مزاحمت سایبری اشاره کردهاند. برای نمونه، وقتی که Kwan و - 2013 - Skoric فیس بوک را به تنهایی بررسی کرده بودند، بیش از نیمی از دانش آموزان دوره متوسطه گروه نمونه در سنگاپور حداقل یک مورد از مزاحمت سایبری را در سال گذشته تجربه کرده بودند .[28] از نظر دستگاه مورد استفاده، تلفن همراه شایع ترین وسیله برای مزاحمت سایبری بود .[15] مزاحمت سایبری همچنین به شیوه های مختلفی و صرف نظر از دستگاه ها انجام شود.
در کروه جنوبی مزاحمت سایبری در مختوای بازی های آنلاین متادول شده است، درحالی که Huang و - 2010 - Chou دریافتند که MSN یک تکنولوژی هست که جوانان تایوانی بیشتر احتمال داشت شاهد مزاحمت سایبری را تجربه کنند .[29] علاوه بر این، بر نقش سن و جنسیت در ادبیات بطور گسترده تحقیق شدهاست .[30] به عنوان مثال، شواهد نشان میدهد که قربانی شدن از اوایل نوجوانی شروع و تا اوایل بزرگسالی ادامه می یابد .[15] مطالعات مربوط به نقش جنسیت متفاوت گزارش شده است، بهعنوان مثال، Wong و همکاران - 2014 - در مطالعه خود بر روی نوجوانان هنگ کنگ، گزارش دادند که مردان بیشتر از زنان در مزاحمت سایبری درگیر میشوند .[31] با این حال، پتالیا و همکاران - 2013 - مشارکت بیشتر در فعالیتهای مزاحمت سایبری را برای زنان گزارش دادند .[27]
