بخشی از مقاله
چکیده: هنگامی که درباره کیفیت هوای درونی ساختمانها بحث می شود،در می یابیم که تنفس در هوای سالم باعث ایجاد شادابی و هوشیاری می شود،زمانیکه در محیط یک ساختمان مثل کارخانه یا بیمارستان قرار می گیریم،باید احساس راحتی کنیم،بیش از دو دهه پیش،افزایشی در تعداد شکایتاز احساس ناخوشی عمومی در افراد ساکن آپارتمانها مشاهده گردید. اغلب،این علائم شبیه به آنفلوانزا بود و با دوری از ساختمان علائم محو می شد. این پدیده سندرم ساختمان بیمار(SBS) نامیده شد و زمانی اتفاق می افتد که مردم احساس کنند سلامتی آنها بوسیله محیط ساختمانتحت تأثیر قرار گرفته و تأسیسات ساختمان با شیوه ای مغایر با طرح اولیه یا فرآیند اجرایی اولیه اداره یا نگهداری می شود. بیشتر عللSBS ناشناخته باقی مانده اند لیکن برخی عوامل را در ایجاد آن دخیل می دانند که عبارتند از: آلوده کننده های شیمیایی از منابع داخلی مثل اثاثیه،مواد تمیز کننده و حشره کش ها، آلوده کنندهای شیمیایی از منابع خارجی مثل دودکش ها و تهویه های مسدود شده ساختمان،آلوده کننده های بیولوژیک مثل باکتریها، ویروسها و قارچها. نشانه های معمولSBS به صورت عدم آسایش حاد و احساس نارضایتی گزارش می شوند. دراغلب موارد کاهش در میزان تهویه می تواند راحتی و سلامتی ساکنین ساختمان را تحت تأثیر قرار دهد. برخی از علل ایجادSBS به عملکرد نامناسب تجهیزات تنظیم کیفیت هوای داخل ساختمان(IAQ) مربوط می شود. از آنجا که تجهیزاتIAQ مستقیما هوایورودی به ساختمان را تحت تأثیر قرار می دهد،اهمیت دارد که این تجهیزات بطور صحیح نگهداری و بکار گرفته شود. عدم نگهداری صحیح تجهیزاتIAQ سبب مصرف انرژی بیشتر،کاهش بهره وری تجهیزات و آلودگی بیشتر هوای ساختمان می گردد.
مقدمه : واژه سندرم ساختمان بیمار( SBS ) برای توصیف وضعیتی بکار می رود که در آن ساکنان ساختمان اثرات حادی را بر راحتی و سلامتی خود تجربه می کنند و به نظر می رسد این اثرات با زمان اقامت در ساختمان ارتباط داشته باشد،اما بیماری خاصی نبودهو علت خاصی برای آن نمی توان تعیین نمود. شکایات ممکن است محدود به یک اتاق یا منطقه خاصی از ساختمان باشد و یا ممکن است در سرتاسر ساختمان مشاهده شود. در مقابل واژه بیماری مرتبط با ساختمان( BRI ) هنگامی بکار می رود که نشانه های قابل تشخیص بیماری مشاهده می شود و می توان آنها را مستقیما به آلوده کننده های هوای ساختمان نسبت داد. بر اساس نظرWHO در سال۱۹۸۴بیش از۳۰٪ساختمانهای تازه ساز و ساختمانهایی که نقشه آنها تغییر یافته)در کل دنیا (با شواهدی از شکایات شدید همراه است که احتمالا این علائم مربوط به کیفیت هوای داخل ساختمان می باشد. این حالت اغلب موقتی بود،اما برخی ساختمانها دارای مشکلات طولانی مدت بوده اند. غالبا مشکلات از ساختمانهایی ناشی می شود که روش راه اندازی یا حفظ تاسیسات ساختمان با طرح اولیه ای که مقرر شده بود،مغایر می باشد. گاهی اوقات مشکلات هوای داخل ساختمان از طراحی وضعیت ساختمان یا فعالیت های ساکنین ساختمان ناشی می شود. نشانگرها)معیارهای(SBS عبارتند از: شکایت ساکنین ساختمان از نشانه هایی همراه با عدم آسایش حاد شامل سردرد،تحریک چشم،بینی و حلق،سرفه خشک، خشکی یا زبری پوست،سرگیجه و تهوع، اشکال در تمرکز،ضعف و حساسیت به بوها است. علت این نشانه ها ناشناخته است. گزارش شده که اکثر شکایات پس از ترک ساختمان برطرف شده است. معیارهایBRI عبارتند از: ساکنین ساختمان از نشانه هایی از قبیل سرفه،احساس فشار در قفسه سینه،تب،لرز و دردهای عضلانی شکایت دارند. نشانه ها را از نظر کلینیکی می توان مشاهده کرد و علل آن کاملا مشخص و واضح است. شکایت کنندگان ممکن است به زمان بهبودی طولانی پس از ترک ساختمان نیاز داشته باشند. توجه به این نکته مهماست که شکایات ممکن است ناشی از سایر علل باشند. این علل ممکن است شامل بیماری که به خارج از ساختمان مربوط می شود،حساسیت حاد)مثل آلرژی ها(نارضایتی یا استرس های شغلی و سایر عوامل روانی- اجتماعی باشد. با وجود این مطالعات نشان دهنده آن است که علائم ممکن است در اثر مشکلات کیفیت هوای داخلی ایجاد یا تشدید شوند.
علل سندرم ساختمان بیمار: شرح ذیل،دلایل یا عوامل مساعد کننده سندرم ساختمان بیمار را ذکر کرده است
تهویه ناکافی: در اوایل و اواسط سال۱۹۰۰استاندارد تهویه ساختمان تقریبا۱۵فوت مکعب در هر دقیقه هوای خارج برای هر ساکن ساختمان تعیین گردید. در نتیجه تحریم نفتی در سال۱۹۷۴موسسه مالی صرفه جویی انرژی درخواست کرد میزان هوای بیرونی برای تهویه هر فرد ساکن ساختمان پنج فوت مکعب در هر دقیقه باشد. در بسیاری از موارد بدنبال کاهش در تهویه هوای بیرونی،مشاهده گردید که تهویه ساکنین ساختمان ناکافی بوده و سلامتی و راحتی آنان حفظ نشده است. همچنین تهویه ناکافی که ممکن است ناشی از عدم کارایی مناسب سیستم های گرمایی،تهویه و وضعیت هوای ساختمان باشد،هوای داخل ساختمان را دچار مشکل نموده و به نظر می رسد یک عامل مهم در ایجادSBS باشد. در یک تلاش برای رسیدن به کیفیت هوای داخلی(IAO) قابل قبول بطوریکه صرف انرژی نیز به حداقل برسد،انجمن امریکایی مهندسین گرما،سرما و تهویه اخیرا تهویه استاندارد برای دستیابی به یک حداقل۱۵فوت مکعب درهر دقیقه را برای هر شخص در نظر گرفتند)۲۰فوت مکعب در هر دقیقه برای هر شخص در فضاهای اداری(افزایش این میزان تهویه تا۶۰فوت مکعب در هر دقیقه ممکن است برای برخی فضاها)مثل اتاق های مخصوص استعمال دخانیات(بسته به مقدار فعالیت هایی که بطور طبیعی در آن فضا انجام می شود لازم باشد. آلوده کننده های شیمیایی از منابع داخلی: اکثر آلودگی های هوای داخلی ساختمان از منابع داخل آن ناشی می شود. رایج ترین آنها عبارتند از: مواد چسبنده،کفپوش،فرش،مبل،تولیدات چوبی کارخانه ها،ماشین های کپی،حشره کش ها و مواد پاک کننده که ممکن است ترکیبات فرار آنها در هوا منتشر شوند مثل فرمالدئيد ، استعمال دخانیات در محیط،سایر ترکیبات سمی و مواد ریز قابل استنشاق سهم زیادی در ایجاد آلودگی هوای داخل ساختمان دارند. تحقیقات نشان دهنده آن است که برخی از ترکیبات فرار در غلظت های بالا می توانند سبب مشکلات حاد یا مزمن در سلامتی فرد شده و برخی به عنوان سرطانزا شناخته شده اند،همچنین سطوح پایین تا متوسط ترکیبات فرار ارگانیک ممکن است سبب ایجاد واکنش های حاد شوند. فرآورده های ناشی از سوختها مانند منواکسید کربن،دی اکسید نیتروژن همانند مواد ریز قابل استنشاق می توانند از سوخت ناکامل مواد نفتی،گرم کننده های گاز سوز،اجاق های چوبی،بخاری های دیواری و اجاق های گازی ایجاد شوند. آلوده کننده های شیمیایی از منابع خارجی: هوای خارج که به داخل ساختمان وارد می شود می تواند یک منبع آلودگی هوای داخل ساختمان باشد. مثلا آلوده کننده های ناشی ازخروجی موتور سیکلت ها، فاضلاب ها و خروجی ساختمانها (مانند حمام ها و آشپزخانه ها) می توانند از طریق سیستم های ضعیفتهویه ورودی،پنجره ها و سایر منافذ به داخل ساختمان وارد شوند. بعلاوه تولیدات ناشی از احتراق می توانند از طریق یک گاراژ نزدیک به ساختمان وارد شوند. آلوده کننده های بیولوژیک: باکتریها، قارچها،گرده گلها و ویروسها انواعی از آلوده کننده های بیولوژیک هستند. این آلوده کننده ها ممکن است در آبی که در کانالها،دستگاههای تنظیم کننده رطوبت یا مسیرهایفاضلاب تجمع یافته و یا در آب تجمع یافته در آجر سقف ها و کفپوش ها تولید گردند. گاهی اوقات حشرات یا فضولات پرندگان می توانند یک منبع آلوده کننده بیولوژیک باشند. علائم جسمی ناشی از آلوده کننده های بیولوژیک شامل سرفه، احساس فشار در قفسه سینه،تب،لرز،درد عضلانی و واکنش های آلرژیک مانند تحریک غشاهای مخاطی و احتقان قسمت فوقانی دستگاه تنفس می باشد. یکی از باکتریهای داخل ساختمان،لژیونلا( Legionella ) است که سبب ایجاد دو بیماری لژیونلوزیس و تبPontiac می شود. این عناصر ممکن است بصورت ترکیبی عمل نمایند و ممکن است مکمل سایر عواملی از قبیل درجه حرارت،رطوبت یا نور نامناسب باشند. گرچه حتی پس از بررسی یک ساختمان علل اختصاصی شکایات ناشناخته باقی می مانند. یک نکته درباره رادون( Radon ) و پنبه نسوز SBS وBRI همراه با مشکلات سلامتی فوری یا حاد هستند. رادون و پنبه نسوز باعث بیماریهایی با دوره طولانی می شوند که سالها پس از قرار گرفتن در معرض این مواد رخ می دهند و بنابراین به عنوان علل ساختمان بیمار در نظر گرفته نمی شوند. البته این بدان معنا نیست که این مواد خطر جدی برای سلامتی نیستند،لذا این دو مورد می بایست در هر ارزیابی فراگیر از کیفیت هوای داخل ساختمان (LAQ) در نظر گرفته شوند.
فرآیندهای رسیدگی به ساختمان: هدف از بررسی ساختمان شناسایی و حل شکایاتIAQ است. بطوریکه از عود مجدد آنها جلوگیری کند و از ایجاد مشکلات جدید نیز پیشگیری نماید. برای متخصصین لازم است مشخص گردد که شکایات واقعا مربوط به کیفیت هوای داخل ساختمان است،علل شکایات تشخیص داده شوند و مناسب ترین اعمال تصحیحی تعیین گردد. یک فرایند بررسی IAQ به بهترین وجه به عنوان چرخه جمع آوری اطلاعات،خلق فرضیه اطلاعات و آزمون این فرضیه توصیف می شود. اینکار عموما با یک جستجو در محل بروز مشکل برای کسب اطلاعات درباره۴عامل اساسی که درIAQ تأثیر دارند شروع می شود
