بخشی از مقاله
خلاصه
تخریب ساختمانها به عنوان اولین مرحله از ساخت و ساز اثرات متعددی بر محیط شهری و شهروندان می گذارد، از این رو از اهمیت فراوانی برخوردار است. تخریب ساختمان میتواند باعث آسیب به افراد و داراییهای عمومی و خصوصی شود و سلامت افراد مرتبط با پروژه را به مخاطره بیندازد و به محیط پیرامونی و همسایگان آسیب برساند. با توجه به این مهم در این پژوهش به بررسی ریسکهای مربوط به ایمنی تخریب ساختمانها در گرگان پرداخته شده است.
برای این منظور در ابتدا با مرور مطالعات انجام شده در داخل و خارج از کشور و نظرات کارشناسان و خبرگان این حوزه مهمترین ریسکهای مربوط به ایمنی تخریب - غیر از روش انفجاری - و عوامل مؤثر بر آن شناسایی شد. در ادامه پرسشنامهای تدوین و با مراجعه حضوری به دفاتر مهندسین ساختمانی در شهر گرگان و مصاحبه با مهندسین تعداد 60 پرسشنامه تکمیل شد.
نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل دادهها نشان داد، ریسکهای مربوط به آسیب به ساختمانهای مجاور و ریزش آنها، ریسک مربوط به ریزش آوار، سقوط مصالح و اشیاء بر روی افراد، سقوط از ارتفاع و یا بازشوها به عنوان مهمترین ریسکهای ایمنی در عملیات تخریب ساختمان شناسایی شدند. با توجه به نتایج پیشنهاد میگردد، مسئولین امر توجه ویژه به این ریسکها نمایند و ضمن شناسایی عوامل مهم در بروز این ریسکها و بکارگیری اقدامات اصلاحی سعی در به حداقل رساندن آسیبهای ناشی از این ریسکها داشته باشند..
مقدمه
صنعت ساخت و ساز، حوزهای از مطالعه است که تصمیمگیری آگاهانه در آن، نقش بسزایی ایفا میکند. این صنعت با ریسکهای مختلفی روبروست که نادیده گرفتن آنها میتواند باعث کاهش راندمان و حتی شکست پروژهها گردد. متاسفانه کمبود تحلیل ریسک در صنعت ساخت در مقایسه با صنایع دیگر از قبیل صنعت بیمه و دارایی، باعث بروز مشکلاتی در این صنعت شده است. به علاوه، عدم قطعیت موجود در ریسکها و اطلاعات ناکافی در این زمینه، موفقیت پروژهها را با خطر مواجه میسازد. بنابراین، مدیریت ریسک برای تضمین رسیدن به اهداف پروژه، باید اعمال شود
تخریب ساختمانها به عنوان اولین مرحله از ساخت و ساز اثرات متعددی بر محیط شهری و شهروندان میگذارد، از این رو از اهمیت فراوانی برخوردار است. تخریب ساختمان میتواند باعث آسیب به افراد و داراییهای عمومی و خصوصی شود و سلامت افراد مرتبط با پروژه را به مخاطره بیندازد و به محیط پیرامونی و همسایگان آسیب برساند
از طرفی با توجه به افزایش روز افزون جمعیت و تقاضای مسکن، نیاز به ساخت ساختمانهای جدید احساس میشود
بنابراین تخریب ساختمانها را میتوان بخش مهمی از عملیات ساختمانی، به ویژه از حیث ایمنی دانست. شیوهی ساخت و ساز در ایران به گونهای است که در بسیاری از مواقع تخریب بنای موجود به سختی امکانپذیر بوده و در بسیاری از موارد منجر به خسارتهای جانی و مالی به شهروندان و کارگران ساختمانی شده است. از این رو لزوم کنترل، نظارت و منطقی کردن شیوههای تخریب و ساخت و ساز اجتناب ناپذیر به نظر میرسد
اکثر شرکتهای ساختمانی یک رویکرد واکنشی نسبت به ریسکهای ساخت و ساز دارند، به این صورت که تا زمان وقوع حادثه منتظر میمانند، به جای آن که یک رویکرد پیشگیرانه نسبت به ریسکها داشته باشند - کینز و همکاران، . - 2010 مطاعات مختلفی در در خصوص بررسی ریسکهای مربوط به عملیات تخریب ساختمان صورت پذیرفته است.
مهاجری و اردشیر - 1395 - به تجزیه و تحلیل ریسکهای ایمنی پروژههای ساختمانی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی- روش تحلیل پوششی دادهها پرداختند. در این مطالعه دوازده عامل بروز حادثه شناسایی شد و با استفاده از قضاوت متخصصان ایمنی و ناظران پروژه، از طریق پرسشنامه مورد ارزیابی قرار گرفتند. در نهایت، فعالیتهای گودبرداری و کار در ارتفاع به عنوان پرخطرترین فعالیتها از نظر ایمنی شناخته شد. فروزش و یگانه - 1395 - نشان دادند که روش بالا به پایین - دستی و مکانیکی - ، ساخت رمپ موقتی، روش گوی تخریب، روش انفجار و تخریب مکانیکی به عنوان بهترین روشهای نوین تخریب میباشد که با کاهش خطرات تخریب، خسارات جانی و مالی را به حداقل خود میرساند.
جعفری و میرمعزی - 1394 - تأثیرات مدیریت تخریب را بر ساختمانها مورد بررسی قرار دادند. نتایج مطالعه نشان داد که مدیریت و اجرای بهتر، نه تنها از وارد شدن مواد خطرناک شیمیایی و غیرشیمیایی در پسماندهای ساخت و ساز و تخریب با یکدیگر جلوگیری میکند بلکه امکان تفکیک و جداسازی از مبدأ پسماندهای ساختمانی را فراهم میکند.
نورمحمدی و همکاران - 1394 - در پژوهشی به بررسی تاثیر تخریب ساختمانها در انتشار ذرات گرد و غبار در تهران پرداختند. نتایج حاصل نشان داد، تخریب ساختمانها منجر به انتشار سیلیس میگردد و خطر مرگ و میر ناشی از سرطان ریه و کاهش طول عمر افراد را افزایش میدهد.
پوربشری و همکاران - 1393 - در مطالعهای به شناسایی و بررسی ریسکهای موجود در عملیات تخریب ساختمانها از منظر مدیریت ایمنی پرداختند. آنها ریسکهای مهم در عملیات تخریب ساختمانها را ریزش آوار، ریسک برخورد با ماشین آلات، سقوط اجسام - ابزار و مصالح - بر روی افراد، سقوط از ارتفاع و یا بازشوها، ریسک آسیب به ساختمانهای مجاور و برق گرفتگی معرفی کردند.
ارتاس و سائیل اردوغان - 2017 - در امریکا نشان دادند؛ سالیانه افراد زیادی در زمان تخریب غیر اصولی ساختمانها جان خود را از دست میدهند. به همین منظور انجام اقدامات پیشگیرانه و اصولی میتواند از آمار تکاندهنده مرگ و میر ناشی از تخریب غیر اصولی بکاهد.
سامانترا و همکاران - 2017 - در پژوهشی به ارزیابی ریسک مربوط به ساخت و ساز به روش تحلیل سلسله مراتب فازی پرداختند. نتایج این تحقیق نشان داد، شش عامل خطرناک در ساخت و ساز وجود دارد که عبارت از نفوذ آبهای زیرزمینی، عدم ارتباط مناسب بین مراحل کاری، خطاهای موجود در طراحی، طراحی نامناسب و مهندسی ضعیف، طوفان شدید و بارانهای سنگین میباشند.
جین و همکاران - - 2017 در مطالعهای به ارزیابی ریسک در پروژههای ساختمانی پرداختند و بیان نمودند که بخش ساخت و ساز به عنوان موتور مولد توسعه اقتصادی در استرالیا به شمار میرود. نتایج این تحقیق نشان داد عوامل مختلفی بر مدیریت ریسک ساخت و ساز مؤثر میباشند و نوع مدیریت، طراحی ساختمان، تجربه مدیران و پیمانکاران بر مدیریت ریسک و کاهش ریسک تاثیرگذار میباشد. آیدو و همکاران - 2014 - در بررسی خطرات بالقوه عملیات تخریب بیان نمودند، عملیات تخریب در درجه اول نیازمند دانش کافی و درک درست از شیوههای مختلف تخریب و کاربرد مفیدترین شیوه تخریب میباشد .
در این پژوهش 35 پرسشنامه تکمیل شد و تجزیه و تحلیل بر روی آن صورت پذیرفت. نتایج نشان داد، مردم عمدتا در معرض تخریب قرار دارند و آلودگی صوتی و ارتعاشات، انتشار گرد و غبار و سقوط اجسام بر روی افراد مهمترین خطرات عملیات تخریب معرفی شده است. چین و همکاران - 2014 - در پژوهشی به ارزیابی و شناسایی ریسکهای مربوط به ساخت و ساز پرداختند. ریسکهای شناسایی شده مربوط به ریسکهای فنی، مدیریتی، ریسک مربوط به پرسنل، ریسکهای مالی و حقوقی بودهاند.
فونگ و همکاران - 2012 - در تحقیقی به بررسی و شناسایی ریسکهای مهم در صنعت ساختمان هنگ کنگ پرداختند. نتایج این تحقیق نشان داد، علل اصلی حوادث در کارگاههای ساختمانی به پنج مقوله وسیع از جمله مدیریت نامناسب، شیوههای کار نا ایمن، شرایط کار نامطلوب، عوامل شخصی و عوامل کار تقسیمبندی میشود.
لی و همکاران - 2009 - در مطالعات خود نشان دادند، در کارگاههای ساختمانی، سقوط از سطوح کار در ارتفاع - به عنوان مثال نردبان، داربست و سقفها - اغلب به عنوان یکی از علل اصلی حوادث مرگبار میباشد. همه مطالعات فوق نشان دادند توجه به ریسکهای مربوط به عملیات تخریب ساختمانی از اهمیت فوق العادهای برخوردار است.
لذا با توجه به حوادثی که در تخریب ناایمن ساختمانها اتفاق میافتد و عدم وجود آئین نامهی ایمنی تخریب ساختمانها در کشور و اینکه در آینده نه چندان دور در اکثر شهرهای کشور و به خصوص شهر گرگان با تخریب ساختمانهای چندین طبقه روبرو خواهیم بود و طبعتاًی با خطرات و حوادث بیشتری مواجه خواهیم بود، لذا ارزیابی ریسکهای ایمنی تخریب به منظور در نظر گرفتن اقدامات و تمهیداتی لازم جهت پیشگیری و کاهش حوادث و یا محدود سازی پیامدهای ناشی از این حوادث ضرورت دارد. از طرفی شناسایی ریسکهای ایمنی یکی از پایههای اساسی برای ارزیابی ریسکها و مدیریت ایمنی است. لذا در این پژوهش به شناسایی مهمترین ریسکهای ایمنی در عملیات تخریب - غیر از روش تخریب انفجاری - و عوامل موثر بر آنها پرداخته میگردد.
روش پژوهش
این تحقیق از لحاظ هدف، تحقیقی کاربردی است. در این تحقیق ابتدا مهمترین و متداولترین ریسکهای ایمنی در عملیات تخریب ساختمانها - غیر از روش انفجاری - و عوامل تأثیرگذار بر آنها با مطالعه پژوهشهای انجام شده در ایران و سایر کشورها و ادبیات موضوع و بررسی آیین نامههایی چون ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا - 1392 - ، آیین نامه حفاظتی کارگاههای ساختمانی - 1381 - و همچنین استاندارد و آیین نامههای برخی کشورها همچون استاندارد اجرایی تخریب ساختمانهای کشور هنگکنگ، آییننامه ایمنی عملیات تخریب ساختمانهای کشور استرالیا و مشورت با اعضای هیأت علمی دانشگاه و مصاحبه با کارشناسان و مدیران ایمنی و پیمانکاران تخریب شناسایی گردید و چک لیستی تهیه شد. سپس پس از تهیه و فهرست کردن ریسکها و عوامل تأثیرگذار بر آن از چند تن از کارشناسان ایمنی و پیمانکاران با تجربه در این زمینه خواسته شد که این چک لیست را مطالعه کرده و در صورتی که نیاز است مواردی به این لیست اضافه یا حذف شوند آن را منظور نمایند که پس از اعمال تغییرات پرسشنامه نهایی تدوین شد.
