بخشی از مقاله
افزایش ضریب ایمنی درصنایع نفت به کمک مدیریت ریسک حریق
چکیده: آتش سوزی در صنایع نفت ، بزرگترین خطری است که می تواند باعث از بین رفتن کامـل قسـمتهایی از محـیط کاری شود،علاوه بر آن خطر مرگ و میر کارکنان و خسارت های جانی و مالی را نیـز بـه همـراه دارد . از ایـن رو میبایسـت بـا استفاده از برنامه های هوشیارانه و دقیق که ما را در شناسایی ، آنالیز و کنترل کلیه ریسـکها و مخـاطرات یـاری میکننـد ، بـه هدف کنترل و اداره این خطرات جانی و مالی برسیم . در این راستا ضروریست با اجرای فرایند مـدیریت ریسـک حریـق ، گـام موثری در به حداقل رساندن خسارات ناشی از آتش سوزی در سازمانها و مراکز صنعت نفت برداشته شود .
این مطالعه ابتدا به معرفی و شناسایی مدیریت ریسک حریق پرداخته ، سپس با بهـره منـدی از روشـها و فنـون شناسـایی ریسک و اجرای تدابیر و اقدامات پیشگیرانه لازم به منظور حذف یا کاهش حوادث حریق ، موجبـات افـزایش ضـریب ایمنـی را فراهم می آورد .
کلمات کلیدی : مدیریت ریسک ، حریق ، ضریب ایمنی ، آنالیز ریسک
. 1 مقدمه
داشــتن زنــدگی عــاری از خطــر همــواره آرزو و هــدف انســان بــوده و میـل بــه ایمنـی و امنیــت بخــش تفکیــک ناپذیری از طبیعت نیاز همه انسانها را تشـکیل مـی دهـد . بنابراین بشـر از ابتـدای خلقـت بـا مخـاطرات و مشـکلات عدیده ای روبرو است . از طـرف دیگـر انسـانها همـواره در تلاش برای بهبود شرایط زندگی و آسـایش و رفـاه بیشـتر سعی کرده اند با ایجاد تغییر در طبیعت و متغیر ها،محیط و جهــان را بــه خــدمت خــود درآورد . انســان در ایــن راه همزمان با دستیابی بـه مـواد ، تجهیـزات ، ماشـین آلات ، دستگاهها و به عبارت کلی به خدمت گرفتن فناوری نـوین به همان اندازه نیز با مخاطرات جدی و جدی تـری مواجـه گردیده و خطرات از شکل ساده و سنتی به شکل پیچیـده تر تبدیل گشته است . بنابراین با رویگری بـه سـیر تحـول زندگی انسان و مخاطرات هرمی را می توان ترسیم کرد که نقطه ثقل این هرم به سمت پایین بـوده و سـطح و فضـای هر بخش از هرم بیـانگر سـطح پیچیـدگی مخـاطرات مـی باشد . (نمودار شماره (1
نمودار : 1 سطح پیچیدگی مخاطرات
بنابراین بشر با سیر تکامل از زندگی ابتدائی متکی بر شکار تــا عصــر کشــاورزی ، تجــارت و صــنعتی و فراصــنعتی بــا ریســکهای فــوق العــاده پیچیــده روبــرو گردیــده اســت . همچنین مهمترین ویژگی قـرن حاضـر کـه همانـا تـراکم ســرمایه و مخــاطرات تکنولــوژیکی و افــزایش مخــاطرات طبیعی بر اهمیت موضوع مدیریت ریسک می افزاید .
ملاحظه می شود که اداره کردن ریسک هـا و مخـاطرات و ناملایمات به سـمت ایمنـی و تعـادل و محیطـی امـن کـه متضمن بقاء و حیات سازمان باشد از اهم وظایف مدیران و بالاخص مدیر ریسک در یک سازمان است .
.2 فرآیند مدیریت ریسک
وقوع هر آتش نیاز به زمینـه هـای فیزیکـی و شـیمیایی محل وقوع دارد.اصولاً عوامل موثر در ایجـاد آتـش سـوزی متعدد می باشند ولی برای ایجاد آتش وجود سه عامل زیر که به مثلث آتش معروف است ضروری اسـت و در صـورت حذف تنها یکی از آنها ادامه حریق ممکن نیست.[2] -1 اکسیژن -2 ماده سوختنی -3 حرارت ریسک عموماً به عنوان احتمـال خطـر و یـا احتمـال یـک واقعه نامطلوب بیان می شود . ریسـک در فرآینـد ارزیـابی ریسک تعریفـی خـاص پیـدا مـی کنـد.در فرآینـد مـذکور ریســک مفهــوم ترکیــب احتمــال خطــر یــا بــه عبــارتی حاصلضــرب تــواتر رخــداد یــک خطــر مشــخص و بزرگــی پیامدهای آن را دارد.[3] مدیریت ریسک عبارت است از برنامه ریزی ، سازماندهی ، تشــخیص و تجزیــه و تحلیــل و کنتــرل اقتصــادی کلیــه ریسکهایی که حیات سازمان را در کلیه زمینه های اموال ، اعتبار و سودآوری سازمان را تهدید و تحدید می کند.[4] مدیریت ریسک هسـته مرکـزی اسـتراتژیک هـر سـازمان است . مـدیریت ریسـک فرآینـدی اسـت کـه سـازمان هـا بوسـیله آن و بـه طریقـی هوشـمند و روشـمند ریسـکهای مرتبط با فعالیت که در گذشته ، حال و آینده فعالیت های سازمان را احاطه کرده مورد شناسـائی قـرار دهـد . مبـانی تفکر و الزامات مدیریت ریسک بر شعور علمی متکـی مـی باشد چرا که شعور علمی که در مقابل شعور متعارف تلقی می گردد متکی بر یک سلسله شالوده ها و مبـانی بنیـادی به شرح ذیل می باشد که وجـه تمـایز ایـن تفکـر (شـعور علمی) در مقابل شعور متعارف می باشد کـه مبـانی تفکـر مدیریت ریسک را تشکیل می دهد . 3]،[1
جدول شماره :1 تمایز شعور علمی با سطوح متعارف در دیدگاههای مدیریت ریسک[1]
بنابراین مدیریت ریسک بـا تکیـه بـر فلسـفه و ایـدئولوژی شعور علمی از قبل به مقابله بـا حـوادث مـی رود و اجـازه ظهور ریسک را نمـی دهـد تـا اینکـه بخواهـد بـرای آنهـا پاسخی داشته باشد . فرآیند مدیریت ریسـک شـامل یـک فرآیند سه مرحله ای به شرح زیر است :
الف) شناسائی ریسک ب) آنالیز و ارزیابی ریسک ج) کنترل ریسک
.1-2 شناسائی ریسک شناسائی ریسک به منظور شناخت میزان عدم قطعیتی که یک سازمان با آن مواجه است انجام می پذیرد . بـرای ایـن منظور شناسائی مخاطرات و عوامل بحرانـی و تهدیـدات از جمله حریق که منابع سازمان را با مخـاطره جـدی روبـرو می سازد با توسل به تکنیکها و مهارتهای مختلفی صـورت می پذیرد که اهم این تکنیکهـا عبارتنـد از روش اطلاعـات عمومی ، بازرسی فیزیکی ، چـک لیسـت درخـت نقصـان ، ارزیابی مقدماتی خطر PHA،لیست بـازبینی و... هـدف از شناسائی ریسـک هـا ،گـرد آوری اطلاعـات لازم در مـورد منابع خسارت پذیر و انواع خسارتهائی است که موسسه در معرض آنها قرار دارد . این اطلاعات بایسـتی طبقـه بنـدی شده و به صورت یک بانک اطلاعاتی درآید . بـدیهی اسـت این اطلاعات مورد نیاز در خصوص تشریح ریسک هم مـی تواند از منابع درون سازمان و هم منابع برون سازمان تهیه گردد . برای آشنایی بیشتر به بررسی دو روش کـه کـاربرد بیشتری در صنایع دارند پرداخته می شود . [4]
.1-1-2 روش درخت نقصان((Faut tree
این روش بـه عنـوان یکـی از قـویترین ابزارهـای تجزیـه و تحلیل و شناسـائی ایمنـی سیسـتم محسـوب مـی شـود . اسامی این روش استدلال قیاسی در کل به جـزء و تقسـیم سیستم های کلی بـه اجـزاء بسـیار ریـز و دقیـق و اثـرات متقابل فیزیکی و کارکردی ها بین اجزاء است . بـه عنـوان مثال از این روش می توان جهت شـناخت ریسـک حریـق قدم برداشت که در نمودار 2 ترسیم شده است . 2]،[1
