بخشی از مقاله
چکیده
گردوغبار به عنوان پدیده اقلیمی بارز، اغلب منجر به اخلال در فعالیتهای انسانی، کشاورزی، زیرساختهای اجتماعی، حمل و نقل و صنایع میشود. از مهمترین مسائل در رابطه با گردوغبار، شناسایی سامانهها و الگوهای آب و هوایی موجد این پدیده میبا شد. در پژوهش حا ضر، کدهای 30 تا 35 که مربوط به پدیده ی گردوغبار می با شد، در طول یک دوره ی آماری 15 ساله - 2000 -2014 - از ایستگاه های سینوپتیک منتخب استان کرمان استخراج گردید.
در ادامه با ترسیم نقشههای فشار تراز دریا، ارتفاع ژئوپتان سیل ترازهای 850 و 500 میلی باری و مؤلفههای باد مداری و ن صفالنهاری، الگوهای ایجاد کنندهی این نوع شرایط آب و هوایی شناسایی گردیدند. بدین ترتیب، 4 الگوی چرخندی، موسمی، سودانی و واچرخندی، در فشار تراز دریا و 2 الگوی پرارتفاع و ناوه در تراز 500 هکتوپا سکالی، نقش ا صلی را در رخداد طوفانهای گردوغباری شدید در ا ستان کرمان برعهده گرفته اند.
.1 مقدمه
گردوغبار به عنوان پدیدهای اقلیمی بارز در مناطق بیابانی، اغلب منجر به اخلال در فعالیتهای انسانی، کشاورزی، زیر ساختهای اجتماعی، حمل و نقل و صنایع می شود. همچنین حجم ذرات حمل شده به ورد سپهر، بیلان انرژی را تحت تأثیر قرار داده و در پی آن شرایط آب و هوایی ناحیه نیز متأثر میگردد .[Takemi, T.& Seino, 2005] توزیع مکانی توفانهای گردوخاک نشان میدهد که بیشینه این توفانها در شرق کشور و چالههای کویر نمک و دشت لوت در مرداد ماه اتفاق میافتد
بررسی فراوانی ماهانهی توفانهای گردوغبار طی دوره آماری 2006 - - 1987 در سطح کشور نشان میدهد که ایستگاه زابل بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده است - فرج زاده اصل و علیزاده، . - 65 :1390 جهت بادها در توفانهای منطقه سیستان به طور عمده بین 339 تا 346 درجه می باشد که با جهت عمومی بادهای فرساینده در ایستگاه هواشناسی زابل هماهنگی دارد
در یک دوره آماری 30 ساله - 1388 162 - 1359 روز توفانی با سرعت 24 متر بر ثانیه و بالاتر در منطقه سی ستان ثبت گردیده ا ست که سه مورد از طوفانها دارای سرعت بیشینهی 40 متر بر ثانیه 144 - کیلومتر در ساعت - بودهاند. همچنین تیرماه بیشترین و دیماه کمترین فراوانی رخداد توفان را داشته است ]طاووسی و رئیس پور، .[93 :1389 اکثر توفانهای ماسهای و بادهای شدید در منطقه یزد اردکان در ساعات بعد ظهر در ماه می و عمدتا از سمت غرب تا شمال غرب میوزند
بر اساس آمار مربوط به سرعت و سمت وزش باد در 120 ای ستگاه سینوپتیک، ک شور ایران به 10 پهنه بادی بزرگ تق سیم میگردد که و سیعترین پهنه بادی ایران پهنه بادی سیستان است که محدوده وسیعی از استانهای سیستان و بلوچستان، کرمان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، یزد و اصفهان را شامل میشوند
بررسی توفانهای گردوغباری استان خراسان رضوی نشان میدهد که از شمال به جنوب استان، بر تعداد توفانها افزوده میشود همچنین عمدهترین توفانها در تمام طول سال از ساعت 12 ظهر به بعد شکل میگیرند و عوامل محلی بیشتر در تشدید توفانها و عوامل ترمودینامیکی در شکلگیری و گسترش توفانها موثرند
بی شترین مطالعه در ارتباط با گردوغبار بر روی ضلع غرب و جنوب غرب ک شور متمرکز شده است. در نواحی مرز ی جنوب غرب و غرب کشور به دلیل شرایط خاص هوا و اقلیمشناختی، گرمای شدید هوا، کمبود پوشش گیاهی، خاک نرم و س ست و ... سبب شده ا ست تا این منطقه به عنوان یکی از کانونهای شکلگیری گردوغبار در جهان مطرح گردد
با توجه به مطالب بیان گردیده، یکی از مهمترین فعالیتها در رابطه با گردوغبار و مدیریت بحران این پدیده در هر ناحیهای شناسایی سامانههای ایجادکننده گردوغبار، شناسایی مسیرهای انتقال گردوغبار و همچنین شناسایی کانونهای گردوغبار است. لذا در این پژوهش تلاش میگردد تا سامانههایی که تحت الگوهای مختلف آب و هوایی موجب رخداد طوفانهای گردوغبار شدید در استان کرمان گردیده و مسیرهای انتقال گردوغبار، شناسایی شوند، تا بتوان با شناخت این پارامترهای اولیه مدیریت بحران این پدیده به نحو احسن انجام گیرد.
.2 داده ها و روش
در پژوهش حا ضر به منظور برر سی توفانهای گردوغباری شدید ا ستان کرمان از 12 ای ستگاه همدیدی هوا شنا سی - شکل شماره - 1 در یک دوره آماری 15 ساله - 2014 - 2000 استفاده گردیده است. به منظور انجام پژوهش ابتدا می بایست کدهای جوی 30 تا 35 که کدهای مربوط به توفان گردوغبار است، حداقل در یک دیده بانی از 8 دیده بانی در طول روز، اتفاق افتاده باشد و سپس در صورت وجود هر دو شرط ذیل، آن روز به عنوان روز دارای توفان گردوغباری شدید در نظر گرفته شده است
جدول -1 تعداد روزهای توفان گردوغباری شدید در ایستگاههای همدیدی استان کرمان - 2014 - 2000
بعد از استخراج کدهای مربوطه، داده های جوی شبکهای دو درجه در دو درجه از قبیل فشار تراز دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل ترازهای 850 و 500 میلیباری و مؤلفههای باد مداری و نصفالنهاری در ترازهای جوی فوقالذکر از مرکز ملی پیشبینی محیطی و مرکز ملی پژوهشهای جوی ایالات متحده آمریکا ا ستخراج و نق شههای مورد نظر در محیط GrADS تر سیم و الگوهای موجد گردوغبار در استان کرمان شناسایی گردید.
شکل -1 موقعیت ایستگاههای همدیدی منطقه مورد مطالعه
.3متن اصلی
با توجه به بررسیهای به عمل آمده 6 الگو در رخداد طوفانهای گردوغباری شدید در استان کرمان شناسایی گردیدند که 4 الگو در تراز دریا و 2 الگو در تراز 500 هکتوپاسکالی نقش اصلی را بر عهده دارند - شکل شماره . - 2
شکل -2 الگوهای همدیدی رخداد گردوغبار استان کرمان
شکل3 - الف - ف شار و جریان باد تراز دریا روز 13 مارس 2003 را ن شان میدهد. همان گونه که ملاحظه می شود سامانهی کمف شاری با ه ستهی مرکزی 1008 هکتوپا سکالی بخش عمدهی ک شور ایران را در برگرفته و زبانهی 1011هکتوپا سکالیِ سامانه مزبور تا ا ستان کرمان ک شیده شده است.
