بخشی از مقاله
چکیده:
لکه برگی و بلایت آلترناریایی ناشی از گونههای شبه جنس قارچ Alternaria spp. یکی از عمومیترین و شایعترین بیماریهای مهم در مناطق پنبهخیز جهان میباشد. در ایران نیز بیماری لکه برگی در تمام نقاط کشور شایع بوده ولی شدت بیماری در استانهای گلستان، مازندران، اردبیل و برخی مناطق استانهای فارس و خراسان که از شرایط مرطوب و خنک در اول و آخر فصل رشد پنبه برخوردار هستند، بیشتر میباشد. لکهها به رنگ قهوهای تیره یا سیاه بوده و به مقدار زیاد و گاهی پیوسته بهصورت دوایر متحدالمرکز و به حالت موجی شکل مشاهده میشوند. این تحقیق باهدف شناسایی گونههای قارچی عوامل لکه برگی پنبه در استان گلستان با استفاده از دادههای ریخت شناختی انجام شد. برای این منظور از مناطق مختلف پنبهکاری استان گلستان در ماههای خرداد و تیرماه نمونهبرداری صورت گرفت. پس از جداسازی قارچهای عامل بیماری، خالصسازی به روش تک اسپور و نوک ریسه انجام شد. شناسایی جدایههای قارچی در سطح گونه با بررسیهای ریخت شناختی صورت گرفت. نتایج این بررسی نشان داد گونه Alternaria alternata با فراوانی بسیار بالا بهعنوان گونه غالب در ایجاد لکه برگی در مراحل گیاهچه پنبه میباشد.
واژههای کلیدی: استان گلستان، آلترناریا، تاکسونومی، پنبه، لکه برگی
مقدمه:
پنبه، ازنظر اقتصادی و تجاری دارای اهمیت فوق العادهای است و به علت احتیاج به انواع وسایل و لوازمی که از فرآوردههای این گیاه تهیه میشود روزبهروز بر اهمیت و سطح زیر کشت آن افزوده می گردد. در اقتصاد و سیاست جهان نقش عمدهای داشته و هر چه تمدن پیشرفت کند به همان نسبت احتیاج مردم به فرآوردههای مختلف این گیاه زیادتر میشود. این گیاه نهتنها تأمینکننده الیاف برای نساجی است، بلکه ازنظر غذایی نیز بهعنوان یکدانهی روغنی، در میان 5 دانه روغنی مهم - یعنی سویا، آفتابگردان، پنبه، بادامزمینی و منداب - مقام دوم را در جهان دارا است. گیاه پنبه در طول دوره رشد به بیماریهای مختلفی مبتلا میشود که اهمیت هرکدام از آنها در منطقه بستگی به نوع بیماری، گونهها، ارقام پنبه مورد کشت، محیط رشد پنبه، اعمال روشهای زارعی و دامنه میزبانی عامل بیماری دارد.
مهمترین این بیماریها عبارتند از: بیماری مرگ گیاهچه، لکه برگیها - Cercospora gossypina, Ascochyte gossypii, Curvularia lunata - ، پوسیدگی غوزه - Fusarium Diplodia gossyina , Glomerella gossypii ,Ascochyta gossypii Xanthomonas citri subsp. malvacearum , Phytophthora capsici, spp. Phomopsis sp., - ، سوختگی - بلایت - باکتریایی - - Xanthomonas citri subsp.malvacearum، ویروس پیچیدگی برگ، پوسیدگی زغالی - - Macrophomina phaseolina، بیماری پژمردگی فوزاریومی - - Fusarium oxyeporum f.sp Vasinfectum، بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی. - Hillocks, 1992 - - Verticillium dahliae -
از بین بیماریهای پنبه، لکه برگی و بلایت آلترناریایی ناشی از قارچ Alternaria spp یکی از عمومیترین و شایعترین بیماریهای مهم در مناطق پنبهخیز جهان است. Alternaria Nees یکی از فراوانترین جنسهای قارچی است که در مکانهای متنوعی در سرتاسر دنیا یافت میشود و شامل گونههای بیماریزای گیاهی و پود ه زی است که موجب خسارت به بسیاری از گیاهان در مزارع یا موجب فساد تولیدات گیاهی در انبارها میگردند . - Andersen & Thrane, 1996 - جنس Alteranria یکی از هیفومیستهای دماتیاسه است که در سال 1816 توسط Nees و با گونه تیپ Alternaria tenuis - مترادف با - A. alternata معرفی شد. ویژگی اصلی جنس شامل تولید زنجیری از هاگهای تیرهرنگ، با بندهای عرضی و طولی و داشتن نوک یا یاخته انتهایی نوکتیز در هاگ بود . - Nees, 1816 -
با پیشرفتهایی که در دههی 1980در تاکسونومی جنس آلترناریا صورت گرفت روشهای قدیمی شناسایی گونههای این جنس تغییر کرد و شناسایی گونهها با تأکید بر روی صفات ریختشناسی هاگ و الگوهای تشکیل زنجیرهی هاگ صورت گرفت . - Simmons, 1992 - در ایران بیماری لکه برگی در تمام نقاط کشور شایع بوده ولی شدت بیماری در استانهای گلستان، مازندران، اردبیل و برخی مناطق استانهای فارس و خراسان که از شرایط مرطوب و خنک در اول و آخر فصل رشد پنبه برخوردار هستند، بیشتر میباشد. حداقل دو گونه از آلترناریا قادر است ایجاد علائم عمومی کند که به لکه برگی آلترناریایی شناخته میشوند.
عامل لکه برگی آلترناریایی در پنبهکمی متفاوت است و بسته به گونه قارچی که در گیاه وجود دارد، رقم پنبه میتواند از توسعه بیماری جلوگیری کند - قوستا،. - 1383 گونههای قارچ آلترناریا سبب پوسیدگی بذر، مرگ گیاهچه، لکه برگی، لکه روی ساقه، قوزه، دمگل، ساقه و تمام قسمت هوایی گیاه، پوسیدگی طوقه، بلایت گیاهچه پنبه و بلایت بوته پنبه میشوند. لکهها به رنگ قهوهای تیره یا سیاه بوده و به مقدار زیاد و گاهی پیوسته بهصورت دوایر متحدالمرکز و به حالت موجی شکل مشاهده میشوند . - Hillocks, 1992 - لذا با توجه به اهمیت بیماری لکه برگی در مرحله گیاهچه این تحقیق باهدف شناسایی گونههای قارچی عوامل لکه برگی پنبه در استان گلستان با استفاده از دادههای ریخت شناختی اجرا گردید.
مواد و روشها:
.1 نمونهبرداری:
نمونهبرداری برگی در سطح استان گلستان و شهرهای مختلف ازجمله گرگان، کردکوی، علیآباد، گالیکش، انبارالوم، کلاله و گنبد از مزارع پنبه در مرحله 2 تا 6 برگی صورت گرفت. در هر مزرعه با توجه به سطح زیر کشت 5 تا 10 بوته در هر هکتار با علائمی برگی متفاوت شامل لکههای نکروزه، ارغوانی، زرد و قهوهای موجی شکل با دوایر متحدالمرکز بهصورت تصادفی جمعآوری شدند . نمونههای هر منطقه بهطور جداگانه با یادداشت زمان و محل نمونهبرداری در پاکتهای کاغذی قرارگرفته و به آزمایشگاه منتقل شدند - Simmons,. - 1992
.2 جداسازی عامل بیماری:
جداسازی قارچ عامل بیماری با استفاده از ضدعفونی سطحی انجام گرفت. در این روش قطعاتی از برگ حاوی بخش آلوده و سالم پس از ضدعفونی سطحی با الکل به مدت 3-2 دقیقه بهوسیله هیپوکلریت سدیم %5 سترون و سپس با آب مقطر استریل شستشو گردید. پس از خشک نمودن قطعات برگی توسط کاغذ صافی سترون، نمونهها بر روی تشتک های پتری حاوی محیط کشت پی دی آ ٌ کشت گردیدند. پس از رشد پرگنههای قارچی نسبت به خالصسازی نمونهها اقدام گردید. قارچهای حاوی اسپور به روش تک اسپور و شکل خطی و نمونههای فاقد اسپور به روش نوک هیف بر روی محیط واتر آگارٍ خالصسازی گردیدند - قوستا، . - 1383 جهت حفظ و نگهداری جدایههای قارچی، این قارچها بر روی لولههای حاوی محیط پی دی آ - رقیقشده - کشت گردید و پس از رشد در دمای 4 درجه سلسیوس یخچال نگهداری گردیدند . - Pryor and Michailides , 2002. -
