بخشی از مقاله
چکیده
یکی از عوامل مهم در کاهش عملکرد کمی و کیفی محصولات کشاورزي علفهاي هرز میباشند. به هر حال در یک برنامه کنترل ، شناسایی نوع ترکیب فلور گیاهی علفهاي هرز بسیار مهم است لذا این طرح به منظور شناسایی دقیق علفهاي هرز مزارع زعفران و طبقهبندي آنها بر اساس اهمیت و فراوانی و تراکم علفهاي هرز در منطقه قاینات به مرحله اجرا در آمد. مزارع به طور تصادفی انتخاب و از علفهاي هرز موجود در آنها نمونههایی تهیه و در هرباریوم نگهداري و شناسایی گردید تراکم علفهاي هرز مزارع در کادر یک مترمربعی برآورد شد. در این بررسی 6 مزرعه که بین 1000تا 2000 متر مربع مساحت داشته بازدید و نمونهبرداري انجام شده حرکت در مزرعه به شکل W انجام گرفت. زمان نمونهبرداري در مزارع از فروردین تا اسفند تعیین شد و با استفاده از روابط و فرمولها، فراوانی گونهها، یکنواختی مزرعه، تراکم، میانگین تراکم، میانگین تراکم حضوري، فراوانی نسبی، یکنواختی نسبی، میانگین تراکم نسبی محاسبه و تعیین گردید. در مزارع زعفران بر اساس بررسی انجام شده 74 گونه از 22 خانواده گیاهی شناسایی شده بیشترین علفهاي هرز به گیاهان خانواده Graminae تعلق داشته به طوري که بیشترین علفهرز مربوط به شاهی وحشی، خارشتر و علف هفت بند بوده و دم روباهی اهمیت نسبی بیشتري داشتند و علفهرز بروموس دامنه وسیع در منطقه داشته و در کلیه مزارع علفهرز غالب محسوب میگردد.
واژههاي کلیدي: علفهاي هرز، تراکم ، شناسایی ، زعفران
مقدمه
زعفران با نام عمومی Saffron و نام علمی Crocus sativus گرانبها ترین گیاه زراعی موجود در روي کره زمین است از مشکلات اساسی و مهم زارعین زعفرانکار در استان وجود علفهاي هرز میباشد که سالیانه مبالغ هنگفتی صرف دفع مکانیکی آنها میشود و از طرف دیگر علفهاي هرز خسارت شدیدي به عملکرد این محصول نیز وارد آورده که ظاهرا این مسئله براي کشاورزان منطقه نامشخص میباشد. لذا مبارزه موفق و اصولی با علفهاي هرز بر شناسائی کامل گونهها و تعیین درجه اهمیت هریک از آنها در منطقه استوار است در نتیجه
891 بیولوژي علفهايهرز
جمعآوري و شناسائی نمونههاي علفهرز به تفکیک گونه در رسیدن به هدف فوق ما را یاري نموده تا در مبارزه مکانیکی یا شیمیائی یا هر روش دیگر بتوان از آنها استفاده نمود. کنترل علفهاي هرز گام مهمی در بهبود کمی و کیفی عملکرد زعفران زراعی (Crocus Sativus L.) است. نخستین گام در برنامه کنترل اصولی علفهاي هرز شناسایی و نامگذاري آنهاست. در این رابطه مطالعه نسبتاً کاملی از علفهاي هرز مزرعههاي زعفران در جنوب خراسان، یعنی مهمترین منطقه زعفران کاري در ایران (و شاید در دنیا)، به عمل آمده است البته تاکنون در مورد شناسائی و مبارزه با علفهاي هرز این دو محصول در استان صورت گرفته و اطلاعات کافی در دست نمیباشد لذا در این طرح بررسیهاي بر روي جمعآوري و شناسائی گونههاي مختلف و مشخص نمودن انواع غالب آن متمرکز میگردد عباسی (1375) در بررسی وضعیت ترکیب گونههاي مختلف علفهرز مزارع زعفران نشان داد که علفهاي هرز غالب مزارع زعفران در طی فصل رشد زعفران، عمدتا شامل گراسهاي یکساله (جوموشی (Hordeum Murinum و چند ساله (چمن پیازي (Poa bulbosa میباشد.راشد محصل((3 بیان کرد که حدود 184 گونه علفهرز در مزارع زعفران حضور داشتند و حدود 20 گونه از آنها گیاهان غالب بودند.مهمترین علفهاي هرز مناسب ابتداي بهار عبارت بودند از: شاهی وحشی (Cardaria Draba (L.).)، دم موشی (Hordeum Spontaneum.) و چمن پیازي .(Poa bulbosa L.) مهمترین علفهاي هرز غالب اواخر فصل بهار عبارت بودند از : شاهی وحشی، دم موشی، علف هفت بند (Polygonum aviculare L.) و خارشتر( (Alhagi persarumمشخص بود که با پیشرفت فصل بهار علاوه بر به بذر نشستن علفهاي هرز زمستانه به تدریج علفهاي هرز یکساله و علفهاي هرز چندساله داراي ریشههاي عمیق و مقاوم به خشکی جایگزین علفهاي هرز بهاره میشدند. پادرلو((1 بیان کرد که 61 گونه علفهرز در مزارع حضور داشتند که متعلق به 26 خانواده بودند وخانوادههاي آستاراسه ، براسیکاسه ، پوآسه و فاباسه شاخص تر از بقیه هستند و در اردیبهشت ماه گونه جوموشی ، در تیر ماه گونه گاوچاق کن ، در شهریور ماه گونه گاو چاق کن و در دي ماه گونه جوموشی بیشترین مقدار فراوانی ، یکنواختی و تراکم را داشتند.
مواد و روشها
این تحقیق در سطح مزارع زعفران شهرستان قاینات در سال 1386 به مرحله اجرا درآمد. نوع خاك منطقه مورد آزمایش بر اساس آزمایشات خاکشناسی،لوم سیلتی تعیین شده واسیدیته خاك 7/8 بود.به منظور شناسایی کلیه علفهاي هرز در مزارع زعفران در فصول مختلف سال ، نمونه گیريها در چهار دوره بهار ( نیمه اردیبهشت ماه)، تابستان(نیمه تیر)،پاییز( نیمه شهریور) و بعد از برداشت محصول(دي ماه)انجام ،وتکرار گردید . براي شروع کار ابتدا کوادرات به ابعاد 0/5*0/5 متر تهیه و تعداد 10 کوادرات در 6 مزرعه مستقر شد محل نمونه برداري با حرکت زیگزاگ و زاویه 45 درجه در مرکز مزرعه و با فواصل هر نمونه 10 متر از نمونه بعدي انتخاب شد . بعد از استقرار هر کوادرات کلیه علفهاي هرز موجود در داخل آن شمارش و شناسایی شده و تعداد و مشخصات آن همراه با تاریخ نمونه گیري بطور دقیق یادداشتمی گردید و پس از شناسایی کامل گونهها محاسبات لازم براي مشخص کردن شاخصهاي مورد نظر(فراوانی ، یکنواختی، تراکم، فراوانی نسبی، یکنواختی نسبی، یکنواختی مزرعه،میانگین تراکم نسبی، میانگین تراکم حضوري) در هر فصل بطور جداگانه انجام گرفت.در هر یک از این مزرعهها یک مربع به مساحت یک متر مربع تثبیت شد و جزئیات بررسیها در این مربعها انجام گرفت. علفهاي هرز غالب در هر یک از این مزرعهها نیز یادداشت شد. درصد پوشش گیاهان هرز با روش مشاهده چشمی تعیین شد. نتیجه بررسیهاي با استفاده از رایانه و با استفاده از نرم افزار Spss مورد بررسی قرار گرفت و ترتیب اهمیت علفهاي هرز در ارزشیابیهاي مورد بررسی قرار گرفت. این ارزشیابی به روش شمارش و مشاهده چشمی انجام شد
نتایج و بحث
