بخشی از مقاله
چکیده
محدودهی مورد مطالعه در برگهی 1:100000زمین شناسی میناب واقع شده، که در کمربند متالوژنی کرومیت در جنوب شرق ایران قرار دارد. واحدهای سنگی مجموعه افیولیت ملانژ این کمربند حاوی ذخایر کرومیتی است که هر سال، مقدار قابل توجهی کرومیت از آنها استخراج می گردد. در این پژوهش برای مشخص کردن آنومالیهای کرومیت و مناطق سرپانتینیزه شده، از تصاویر لندست ETM+ استفاده گردید.
قبل از شروع مطالعات دورسنجی شناخت خصوصیات طیفی جسم مورد نظر ضروری میباشد، از این رو در این مقاله در ابتدا خصوصیات طیفی سنگهای اولترامافیک ارائه شده است. تکنیکهای آنالیز مولفهی اصلی - - PCA و نسبتهای باندی - - Band Ratios برای جداسازی این مناطق به کار گرفته شد . نسبتهای باندی استفاده شده در این پژوهش در مناطق مختلفی از جمله افیولیتهای عمان به کار گرفته شده است. هر دو تکنیک استفاده شده، به خوبی مناطق سرپانتینیزه را تفکیک نموده و با اندیسها و معادن موجود در منطقه مطابقت دارد.
-1 مقدمه
محدودهی مورد مطالعه در این پژوهش در برگهی 1:100000 زمین شناسی میناب با مختصات طول جغرافیایی 57° 00´ تا 57° 30´ و عرض جغرافیایی 27°00´ تا 27°30´ واقع شده است و از نظر موقعیت جغرافیایی، لبهی شرقی این محدوده در 70کیلومتری شرق بندر عبّاس قرار دارد. این منطقه در کمربند متالوژنی کرومیت در جنوب شرق ایران واقع شده است. در این کمربند بیش از 30 کانسار کرومیت تاکنون مورد اکتشاف قرار گرفته است.
واحدهای سنگی مجموعه افیولیت ملانژ این کمربند حاوی ذخایر کرومیتی است که هر سال به مقدار قابل توجهی کرومیت از آنها استخراج می گردد. واحدهای سنگی ناحیه، شامل گروههای - 1 سنگهای دگرگونی پالئوزوییک - دونین - که متعلق به زون سنندج سیرجان است، - 2 سنگهای اولترامافیک تودهی سرخبند که در اصل به قسمتهای زیرین سنگهای دگرگونی فوق تعلق دارد، ولی در اثر حرکات زمین ساختی در موقعیت جدا قرار گرفتهاند، - 3 شیستهای گلوکوفاندار مربوط به واحد آمیزهی رنگین و - 4 آمیزهی رنگین، است - قربانی، . - 1381
کرم از عناصر نادر محسوب شده و با آلومینیوم و آهن در پوستهی زمین همراه است. میانگین غلضت کرم در پوسته، ppm190 اندازه گیری شده است. در هنگام جریان ماگمایی، کرم در لایههای کوچک بلوری خیلی زود انباشته میشود. هنگامی که در محیط غلضت کرم افزایش مییابد، سیلیس هم افزایش یافته و به مقدار قابل ملاحظهای آهن و منیزیوم محیط، کاهش مییابد. میانگین غلضت کرم در سنگهای اولترابازیک - پیروکسنیت، پریدوتیت و دونیت - ppm 2000 ، در سنگهای بازیک از قبیل گابرو ppm 200 و در گرانیتها میزان کمی در حدود ppm 25 دارد.
کانیهای اصلی کرم ساختاری سه وجهی و شش وجهی دارند. کانهی اصلی آن کرومیت است که در واقع یک اسپینل کرم دار محسوب می-شود. از نظر تئوریک کرومیت دارای 67.9 درصد Cr2O3 ، 6 تا 18 درصد FeO، صفر تا 30 درصد Fe2O3، صفر تا 16 درصد MgO و صفر تا 30 درصد Al2O3 است - . - Angelica et al, 1997 لندست 6، که به هنگام پرتاب در اکتبر 1993 از بین رفت، نسخهی جدیدی از سنجندهی TM لندست به نام ETM را سوار بر خود داشت. لندست 7 که در 15 آوریل 1999 به فراز زمین پرتاب شد و تا اواسط 2003 به کار مشغول بود، نسخهی جدیدی از ETM، به نام ETM+ را با خود حمل میکرد. این دستگاه رادیانس فراز آمده را در همان 7 باند TM ، میسنجد و علاوه بر آن دارای یک باند پانکروماتیک با توان تفکیک 15 متر است.
توان جداسازی مکانی کانال مادون قرمز حرارتی به جای 120 متر در باند حرارتی TM، 60 متر است. همچنین یک سیستم کالیبراسیون سوار بر ماهواره، توان جداسازی رادیومتریک دقیقی - 5 درصد - را فراهم میآورد. لندست 7 در واقع از همان خصیصههای عملکردی لندستهای 4 و 5 مانند مداری خورشید آهنگ با ارتفاع 705 کیلومتر و زاویهی میل 98/2، پهنای گذر 185 کیلومتر و زمان گذر 10:00 از استوا، بهره میبرد - پاول ام میتر، . - 1388در این پژوهش برای مشخص کردن آنومالیهای کرومیت و مناطق سرپانتینیزه شده، از تصاویر لندست ETM+ استفاده شده است. تکنیکهای آنالیز مولفهی اصلی - - PCA و نسبتهای باندی - Band - Ratios برای جداسازی این مناطق به کار برده شده است.
-2 روش، بحث و بررسی
قبل از شروع مطالعات دورسنجی شناخت خصوصیات طیفی جسم مورد نظر، ضروری میباشد. از آنجائیکه ذخایر کرومیت در ارتباط با سنگهای اولترامافیک و مافیک از قبیل دونیت، هارزبورژیت، پیروکسنیت، گابرو و ... میباشند، لذا شناخت خصوصیات طیفی این نوع سنگها برای اکتشاف کرومیت لازم میباشد.
-1-2دونیت
بیشترین کانی حاضر در ترکیب دونیت، اولوین است. اگر سرپانتیزاسیون گرمابی در محیط رخ دهد، اولوین جای خود را به کانیهای آبدار گروه سرپانتین میدهند. این کانیها عبارتند از آنتیگوریت و کریزوتیل ورقهای و به مقدار کمتر بروسیت و تالک. این نمونهها در 1/4 و 2/3 میکرومتر دارای انعکاس بالا و در 1/95 و 1/2 میکرومتر دارای انعکاس کمتری هستند. دونیتها جذب ضعیفی از یونهای آهن دار در اولوین دارند. این مقدار در حدود 1/05 تا 1/85 میکرومتر است - Tangestani et . - al, 2011
-2-2هارزبورژیت
این سنگ حاوی اولیوین و ارتوپیروکسن و مقدار کمی هم کلینوپیروکسن است. هارزبورژیتها در بیابان به دلیل داشتن آهن-های آبدار به رنگ قهوهای تیره دیده میشوند. مهمترین جذب طیفی هارزبورژیتها در طول موجهای 1/4، 1/85، 1/9، 2/1 و 2/3 میکرومتر است. اگر پیروکسن در محیط بیشتر وجود داشته باشد، جذب طیفی هارزبورژیت در حدود1/85 میکرومتر است - . - Adams, 1974 همچنین با کم شدن پیروکسن جذب در طول موج آبی اتفاق میافتد. گاهی اولیوین به کریزوتیل و اورتوپیروکسن به باستیت - نوعی لیزاردیت:با فرمول شیمیایی Mg3Si2O5 - OH - 4 - ، تبدیل میشود. به طور عمده درجات سرپانتینیزه شدن بین 55-90 درصد متغیر است. بیشترین جذب در 1/4 و 2/3 میکرومتر و مقدار کمتر آن در 1/9 و 2/1 میکرومتر است . - Tangestani et al, 2011 -
-3-2پیروکسنیت
این نوع سنگ ترکیبی از کلینوپیروکسن و اورتوپیروکسن است. بیشترین جذب طیفی این واحد سنگی در طول موجهای 1، 1/4، 1/9 و 2/35 میکرومتر است. کمترین جذب طیفی آن در طول موجهای 0/65 و 1/85 میکرومتر است. یونهای آهن دو ظرفیتی و سه ظرفیتی در انستاتیت - - Mg2[Si2O6]، موجب میشود تا جذبهای ضعیفی به ترتیب در 1/85 و 0/65 میکرومتر رخ دهد. Fe2+ باعث میشود که بیشترین جذب در 0/475 میکرومتر باشد و در نبود آن بیشترین جذب در طول موج آبی است. جذب در حدود 1/4 و 1/9 میکرومتر میتواند مربوط به آلتراسیون پیروکسنها باشد - . - Tangestani et al, 2011
-4-2گابرو
این سنگ دارای رنگی تیره و حاوی کانیهای پلاژیوکلاز و کلینوپیروکسن و به مقدار کمتر ارتوپیروکسن و اولیوین است. دگرسانی کلریتی و اپیدوتی، باعث ایجاد سطحی سبز رنگ در برونزد گابروها میشود. همچنین کانیهی رسی غنی از آهن و هیدرواکسیدها و اکسیدهای آهن باعث میشود تا رنگی قرمز تا قهوهای داشته باشد. کمترین جذب مربوط به طول موجهای 0/65 و 0/7 میکرومتر است، که میتواند این امر مربوط به انتقال الکترونی در یونهای آهن باشد. جذب پیروکسنهای غنی از آهن در طول موجهای 1 و 1/85 میکرومتر است - . - Tangestani et al, 2011
