بخشی از مقاله
چکیده
مرزنجوش گیاهی است از تیره نعناع سانان، که در شرایط متفاوت محیط زندگی به صورت های مختلف در می آید. در این پژوهش دو گونه مرزنجوش Origanum majorana و Origanum vulgare در شرایط اقلیمی استهبان کاشته شد. اسانس گیاه با روش تقطیر توسط دستگاه کلونجر استخراج گردید. میانگین درصد اسانس در مرزنجوش گونه - %2/3 - O. majorana و در گونه - %1/48 - O. vulgare بود. اسانس با استفاده از دستگاه GC/MS تجزیه شد. شصت و یک ترکیب در اسانس مرزنجوش گونه O. vulgare، و پنجاه و نه ترکیب در گونهO. majorana شناسایی شدند. ترکیب های عمده شناسایی شده در گونه O. vulgare، عبارتند از: تیمول - %34/18 - ، پارا-سیمن - %8/76 - ، گاما-ترپینن - %7 - ، ان-دکان - %5/23 - ، کارواکرول متیل اتر - %3/41 - ، زد-بتا-اکیمن - %3/30 - ، ترپینن--4ال - %2/54 - ، سابینن - %2/45 - ، -3اکتانن - %2/28 - ، -5نئوسدرانل - %2/15 - ، گاما-کادنین - %2/10 - ، بتا-بیسابولن - %2/04 - و در O. majorana، ترپینن-4ال - %25/9 - گاما-ترپینن - %12/41 - ،
ترانس-سابینن هیدرات - %10/12 - ، الفا-ترپینن - %8/43 - ، الفا-ترپینئول - %5/43 - ، ای-کاریوفیلن - %3/77 - ، ترپینولن - %3/52 - ، بی سیکلوجرماکرین - %3/42 - ، سیس-سابینن هیدرات - %3/28 - ، سابینن - %3/28 - ، پارا-سیمن - %2/7 - و بتا-فلاندرین - %2/30 - بود. ترکیب فنلی با استفاده از ماده فولین سیوکالتیو و خاصیت آنتی اکسیدانی توسط ماده DPPH تعیین شد. نتایج پژوهش نشان داد که میزان ترکیب های فنلی در مرزنجوش گونه O. vulgare، 36/5 و گونه O. majorana، 29/87 میلی گرم گالیک اسید بر گرم ماده خشک است. هر دو گونه مرزنجوش دارای خاصیت آنتی اکسیدانی بالایی بودند؛ که در گونه های O. majorana و O. vulgare، به ترتیب8/34 و 7/46 میکروگرم بر میلی لیتر تعیین شد. نتایج نشان داد که گونه O. vulgare، از خاصیت آنتی اکسیدانی بالاتری نسبت به مرزنجوش گونه برخوردار است؛ که با درصد ترکیب فنلی در این گونه ارتباط مستقیم دارد.
مقدمه و هدف
گیاهان دارویی میراثی منطقه ای ولی با اهمیت جهانی هستند که ثروت عظیمی به جهان ارزانی داشته است. واژه گیاهان دارویی تنها به گیاهانی که تسکین دهنده آلام مردم هستند اطلاق نمی شوند؛ بلکه این گیاهان در زیر گروه غذا به عنوان طعم دهنده ها، نوشیدنی ها، شیرین کننده ها، رنگ های طبیعی و حشره کش ها و به عنوان ماده اولیه محصولات آرایشی و بهداشتی نیز مورد استفاده قرار می گیرند. در طی دهه های گذشته گسترش وسیعی در طیف درمان های گیاهی صورت گرفته که رشد سریع تقاضا برای داروهای گیاهی و بالتبع گیاهان دارویی در دنیا را به دنبال داشته است - یزدانی،. - 1383
بسیاری از آنتی اکسیدان های شیمیایی که طی50 سال اخیر مورد استفاده قرار گرفته اند برای مصرف کنندگان امروزی که به دنبال مواد غذایی هر چه طبیعی تر می گردند؛ دیگر قابل قبول نیست. این امر باعث تحقیق برای یافتن آنتی-اکسیدان های طبیعی مانند اسانس هایی شده است که جزء اصلی آن ها را مواد فنلی تشکیل می دهند مانند مرزنجوش بستانی، آویشن، مرزه و مریم گلی - امید بیگی، . - 1386 در ایران دو گونه مرزنجوش، O. vulgave - بومی - و O. majorana - کشت شده - وجود دارند که در شمال کشور، رشد می کنند؛ و با توجه به تغییر در کمیت و کیفیت اسانس گیاهان در اقلیم های مختلف؛ این دو گونه در شرایط یکسان در جنوب کشور کاشته شدند که درصد اسانس، ترکیب های تشکیل دهنده، ترکیب فنلی و خاصیت آنتی اکسیدانی اسانس ها، مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت.
تئوری و پیشینه تحقیق
پیرقرنایی و همکاران - 2011 - ، در بررسی روی مرزنجوش ایرانی - O. vulgare - کاشته شده و بومی در شهر پیرانشهر، درصد اسانس ارگانو مزرعه ای و ارگانو بومی را به ترتیب - %0/8 - و - %0/93-1/66 - گزارش کردند. و دو ترکیب اصلی اسانس را کارواکرول - %23/54-%67/09 - و گاما- ترپینن - %7/71-%94/20 - معرفی کردند. و آنتی اکسیدان فعال را اسید اسکوربیک - ویتامین - C گزارش کردند. جلالی و همکاران - 2007 - ، با بررسی اسانس موجود در برگ گیاه O. majorana عمده ترکیب های تشکیل دهنده اسانس را ترپینن -4ال - %47/4 - ، گاما-ترپینن - %16/4 - ، آلفا-ترپینن - %7/9 - و آلفا- ترپینئول - %6/4 - اعلام کردند.
سرواتو و همکاران - 2000 - ، گزارش کردند که فعالیت آنتی اکسیدانی برگ های O. vulgare باعث جلوگیری از پروسه پراکسیداتیو لیپیدها می شود. در تحقیقی که روی ادویه ها و چاشنی ها و مواد طعم دهنده انجام شد نشان داد بسیاری از آن ها مثل مریم گلی، آویشن، میخک، نعناع، فلفل شیرین و مرزنجوش حاوی غلظت بالایی از آنتی اکسیدان ها هستند و مرزنجوش از مهم ترین گیاهان دارای آنتی اکسیدان فنلی است؛ نتایج نشان داد که گونه O. vulgare حاوی سطح بالایی 100-153 - میلی مول - و O. majorana حاوی سطح متوسطی - 42-69 میلی مول - در 100 گرم گیاه خشک آنتی اکسیدان های تعذیه ای دارند . - Steinar, etal, 2003 -
جاتوسینسکی و همکاران - 2008 - ، میزان قدرت آنتی اکسیدانی گیاه مرزنجوش را مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که مرزنجوش یک گیاه سرشار از ترکیب فنلی با آنتی اکسیدان های قوی و فعالیت آنتی اکسیدانی است. گزارش شده که مرزنجوش 3 تا 20 بار فعالیت آنتی اکسیدانی بالاتری از سایر گیاهان مطالعه شده با روش ORAC دارد. هم چنین محتوای ترکیب فنلی آن نیز بالاتر است. نتایج نشان داد که خاصیت آنتی اکسیدانی این گیاه 42 بار بالاتر از سیب، 30 بار بیشتر از سیب زمینی و 12 بار بیشتر از پرتقال می باشد.
مواد و روش ها
بذرهای دو گونه از مرکز تحقیقات گیاهان دارویی خریداری شد و در شرایط اقلیمی شهرستان استهبان کشت داده شد. نمونه گیاهی خشک شده توسط آسیاب برقی پودر شدند و بعد از توزین، مقدار 50 گرم از هر نمونه در بالون متصل به دستگاه کلونجر ریخته شده، و به آن 500 میلی لیتر آب مقطر اضافه شد. اسانس گیری از زمان به جوش آمدن مایع درون بالون به مدت 3 ساعت انجام شد. مقدار 0/2 میکرولیتر از هر نمونه اسانس گیاهی به دستگاه گاز کروماتوگرافی - - GC تزریق گردید و اجزاء تشکیل دهنده هر نمونه اسانس با دستگاه - GC/MS - مشخص گردید میزان ترکیب و نوع هر ترکیب با استناد از ضریب بازدارندگی و شاخص کواتس برای هر ترکیب مشخص شد.
برای تعیین ترکیب فنلی از ماده فولین سیوکالتیو استفاده شد. ابتدا 250 میلی گرم از نمونه گیاهی O. vulgave خشک و آسیاب شده را در فالکون ریخته، مقدار 10 سی سی استون %80 نمونه گیاهی اضافه شد بعد از گذشت 30 دقیقه عصاره فوق به مدت 10 دقیقه با دور 350 در دستگاه سانتریفیوژ قرار گرفت. مقدار 450 میکرولیتر آب به 50 میکرولیتر عصاره اضافه گردید. و حجم به 500 میکرولیتر رسید.
مقدار 1 سی سی ماده فولین با 9 سی سی آب دو بار تقطیر مخلوط شد تا فولین 1/10 بدست آمد و مقدار 2/5 میلی لیتر از فولین 1/10 به عصاره فوق اضافه گردید. بعد از گذشت 3 دقیقه 2 میلی لیتر کربنات سدیم - Na2Co3 - ، % 7/5 اضافه گردید. محلول فوق به مدت 15 دقیقه در حمام آب 45 درجه سانتی گراد قرار داده می شود. و با استفاده از دستگاه اسپکتوفتومتر و در طول موج 765 نانومتر طول موج عصاره هر دو نمونه قرائت گردید. هم چنین برای بدست اوردن منحنی استاندارد، از غلظت های مختلف محلول گالیک اسید استفاده شد. میزان مواد فنلی به دست آمده بر حسب میلی گرم گالیک اسید بر گرم ماده خشک - mg GAE /g dw - محاسبه شد.
خاصیت آنتی اکسیدانی دو گونه مرزنجوش توسط ماده DPPH انجام شد. جهت مقایسه خاصیت آنتی اکسیدانی از آنتی-اکسیدان مصنوعی کوارستین به عنوان شاخص استفاده شد. ابتدا میزان 0/25 گرم از نمونه خشک گیاهی آسیاب شده را وزن کرده و استون %80 به آن اضافه و عصاره به مدت 1 ساعت در شرایط تاریکی شیکر گردید. بعد به مدت 10 دقیقه با دور 350 دستگاه سانتریفیوژ شد . مقدار 5 میلی گرم از ماده DPPH در 10 سی سی متانول حل شد تا محلولی با مولاریته 0/00126 بدست آید سپس 0/5 میلی لیتر از محلول فوق با 5/839 متانول حل گردید تا محلول 100 میلی مولار بدست آمد. مقدار 0/0076 گرم کوارستین را در 5 سی سی متانول حل شد و به غلظت 1/100 رسانده شد .
یک لوله آزمایش نیز از DPPH و کوارستین به عنوان شاهد در نظر گرفته شد - نمونه شاهد 4 لوله حاوی 800، 400، 200، 100 میکرولیتر از کوارستین و مابقی تا رسیدن به 4000 میکرولیتر، میزان 3200، 3600، 3800، DPPH 3900 میباشد - . ابتدا به لوله آزمایش ها DPPH اضافه شد بعد به فاصله هر 2 دقیقه کوارستین و نمونه اضافه گردید بعد از گذشت 30 دقیقه میزان جذب در طول موج 519 نانومتر به فاصله 2 دقیقه از هم قرائت شد. نتایج حاصل توسط برنامه نرم افزاری Excel مطابق فرمول زیر محاسبه گردید: Percentage inhibition - %I - =[ - Ablank-Asample - /A blank ]×100
که Ablank میزان جذب DPPH به تنهایی و Asample میزان جذب DPPH و نمونه عصاره می باشد داده های به دست آمده توسط برنامه Sigma plot پردازش شد و غلظتی که باعث احیا شدن %50 از DPPH موجود در نمونه شده بود محاسبه ونتایج حاصل به عنوان IC50 بیان گردید. نکته قابل ذکر آن است که هر چه مقدار عددی IC50 کوچکتر باشد بیانگر خاصیت آنتی اکسیدانی بیشتر نمونه است. همبستگی بین میزان ترکیب فنلی و خاصیت آنتی اکسیدانی با استفاده از برنامه نرم افزاری Excell محاسبه گردید. میزان خاصیت آنتی اکسیدانی عصاره های گیاهی و مقدار IC50 نمونه ها توسط برنامه نرم افزاری Sigma plot محاسبه گردید. و نتیجه آزمایش فنل و آنتی اکسیدان با آزمون - - T-TEST انجام شد.
نتایج و بحث
میانگین درصد اسانس در - %2/3 - O. majorana و در تجزیه شد. شصت و یک ترکیب در اسانس گونه - %1/48 - O. vulgare بود - شکل - 1 اسانس با استفاده از GC/MS و پنجاه و نه ترکیب در گونه شناسایی شدند.
