بخشی از مقاله
چکیده
فرآیند تولید بتن به دلیل ماهیت با مخاطرات مختلفی از نظر ایمنی، بهداشت و محیط زیستی همراه میباشد، در نتیجه امکان آسیب به انسان، تجهیزات و محیط زیست، وجود دارد. از این رو، مطالعه حاضر در زمینه شناسایی و ارزیابی مخاطرات محیط زیستی به انجام رسید.
در بخش شناسایی و ارزیابی مخاطرات محیط زیستی با استفاده از روش EFMEA، در جلسات طوفان ذهنی مخاطرات محیط زیستی شناسایی شده و براي بدست آوردن سه مولفه اصلی شدت پیامد، احتمال وقوع رویداد و گستره آلودگی، از نظر کارشناسان و جداول مربوطه استفاده شده و نتایج حاصله در کاربرگهایی از پیش طراحی شده، وارد گردید و در نهایت اعداد اولویت ریسک از حاصلضرب این سه مولفه بدست آمد. پس از ارزیابی ریسک، از مجموع 15 ریسک شناسایی شده، تعداد 4 عدد در محدوده ریسک خیلی زیاد، 4 عدد در محدوده ریسک زیاد، 4 عدد در محدوده ریسک متوسط و 3 ریسک در محدوده ریسک کم قرار گرفتند.
.1 مقدمه و هدف
حرکت به سوي صنعتی سازي، نیاز به پیشرفت همزمان تمام صنایع دارد. با توجه به اینکه مقاومت، پایداري و بادوام بودن ساختمانها یکی از خروجیهاي صنعتیسازي است، در این میان نقش بتن به عنوان یک ماده مهم و استراتژیک در ساخت سازهها اهمیت بسزایی پیدا میکند و استفاده از بتن به عنوان یکی از مصالح بسیار مهم که نقش مؤثري در توسعه پایدار به عهده دارد، از آن عنصري نام آشنا، فراگیر و غیرقابل جایگزین ساخته است، به نحوي که نقش آن در اقتصاد کشورها از جنبههاي مختلف تولید، اشتغال، محیط زیست و توسعه، بسیار اساسی و تعیینکننده شده است
در دسترس بودن مواد اولیه، دوام زیاد و نیاز به ساخت و سازهاي فراوان سازههاي بتنی همچون پلها و تونلها، بتن را یکی از پر کاربردترین مصالح ساختمانی نموده است. این صنعت خود در طول زمان دچار تغییرات شگرفی شده و تکنولوژي تاثیرات خود را بر این صنعت بجا گذارده است. پیشرفت روز افزون علم و فنآوري و نیاز به ایجاد تحول در صنایع و ورود دستگاهها و تجهیزات جدید جهت همگامی با این نیاز، موجب ظهور ریسکها و خطرات جدیدي شده که افراد و محیط زیست را تهدید میکند
.2 تئوري و پیشینه تحقیق
در این میان کارگاههاي تولید بتن با توجه به ورود ماشینهاي مکانیزه، اگر چه به ظاهر ریسک فعالیتها را کاهش داده، ولی ریسکهاي نوظهوري را به این دو عنصر آسیب پذیر تحمیل میکند، که غفلت از آنها عواقبی به مراتب بیش از روشهاي سنتی ساخت و ساز خواهد داشت. از اینرو شناسایی خطر و ارزیابی ریسک در این نوع صنایع و به تبع آن اقدامات کنترلی مورد نیاز براي این ریسکها اجتناب ناپذیر میباشد
درگذشته، پس از وقوع حوادث و بروز خسارات جبران ناپذیر، اقدام به بررسی علل حوادث میگردید و نقایص یک سیستم یا فرآیند تعیین میشد اما امروزه به دلیل وجود انواع مختلف روشهاي ارزیابی ریسک، قبل از وقوع رویدادها نیز میتوان نقاط حادثهزا و بحرانی را شناسایی کرده و نسبت به پیشگیري از وقوع حوادث اقدام نمود
ارزیابی خطر روشی سازمانیافته و نظاممند در شناسایی خطرات و برآورد خطر براي رتبهبندي تصمیمات، در راستاي کاهش خطر به حد قابل قبول است .[4] معیارهاي شناسایی حوادث ناشی از کار متعددند، اما مهمترین آنها که در این پژوهش نیز مدنظر قرار داشته، مباحث مرتبط با انسان و محیط زیست میباشد. مروري بر ادبیات و پیشینه پژوهش، بهرهگیري از روشهاي بکار گرفته شده در این تحقیق نشان میدهد که در بعد داخلی و خارجی مطالعات زیادي در قالب ارزیابی ریسکهاي ایمنی ، بهداشتی و محیط زیستی واحدهاي صنعتی به انجام رسیده است که برخی از آنها به قرار زیر میباشند:
Ki-Chang - و ﻫﻤﮑﺎراﻧﺶ در مقالهاي تحت عنوان "آنالیز ریسک با استفاده از روش تلفیقیFTA1 وAHP2 در ماشین حفره ساز تونل" در سال 2015 در کشور کره جنوبی، ریسکهاي بالقوه که باعث بروز رویدادهاي ناخواسته در حین حفاري تونل توسط ماشین حفره ساز تونل، میشوند را شناسایی نمودند. ریسکهاي شناسایی شده در این مطالعه به چهار گروه شامل بر، عملکرد نامناسب برش دهنده، وقفهها و قفل کردن قطعات ماشینآلات، طراحی نامناسب و موارد مدیریتی تقسیم بندي میشوند
Varnere JV - در مقالهاي تحت عنوان "ارزیابی مخاطرات بهداشت شغلی در کارخانه تولید لولههاي انتقال آب" در سال 2001 در کشور روسیه به همراه یک تیم تحقیقاتی از دانشگاه مون پولیه فرانسه، با استفاده از روش ویلیام فاین به شناسایی و ارزیابی مخاطرات بهداشت شغلی این کارخانه تولیدي پرداختند
در کشور عزیزمان ایران نیز اگر چه استفاده از متدهاي شناسایی مخاطرات و ارزیابی و مدیریت ریسک قدمت طولانی ندارد، اما میتوان به مواردي همچون نمونههاي زیر اشاره نمود:
- سید علی جوزي و ملماسی در مطالعهاي تحت عنوان "مدیریت ریسکهاي بهداشتی و محیطزیستی واحد پلیاتیلن سبک شرکت پتروشیمی جنوب ایران با استفاده از روشهاي تلفیقی EFMEA و " William Fine در سال 1396، نشان دادند که بالاترین ریسک محیطزیستی مربوط به فعالیت کوره و چیلر، با عدد اولویت 125 میباشد که منجر به انتشار گازهاي گلخانهاي و آلاینده در اتمسفر خواهند شد و بالاترین ریسکهاي بهداشتی ناشی از نشت گاز و مواد شیمیایی به علت پوسیدگی و شکست تجهیزات میباشد که میتواند منجر به انفجار، آتشسوزي و صدمات جانی گردد
سید علی جوزي و سربازان در مطالعهاي تحت عنوان "ارزیابی ریسک محیط زیستی کارخانه سیمان آذر آبادگان در شهرستان خوي با استفاده از روش تلفیقی William Fine و"PHA3 در سال 1392، به این نتیجه رسیدند که 10 درصد از جنبهها در سطح ریسک پایین، 55 درصد در سطح ریسک متوسط، 20 درصد در سطح ریسک بالا و 15 درصد در سطح ریسک خیلی بالا قرار دارند. از جمله راهکارهاي مدیریتی که براي کنترل و کاهش آلایندهها و ریسکهاي شغلی ارائه نمودند را میتوان در مواردي همچون، بستهبندي سیمان در یک محیط بسته و مجهز به فیلترهاي غبارگیر، استفاده از تجهیزات حفاظت فردي، استفاده از سوختهاي جایگزین جهت کاهش مصرف انرژي و آلودگی، نام برد
.3 مواد و روشها
شرکت خانه سفالی از سال 1364 با تولید تیرچه و بلوك شروع بکار نمود. این شرکت پس از چندي با احداث اولین خط تولید بتن توانایی لازم براي تولید بتن مصرفی را پیدا کرده و به سرعت توانست سهم بزرگی از بازار مصرفی تیرچه و بلوك در ساختمانهاي در حال ساخت در شهر تهران و برخی از شهرستانهاي مجاور را بدست گیرد. در حال حاضر این شرکت در زمینی به مساحت 9000 متر مربع با دو خط تولید مجزا و 47 نفر پرسنل آموزش دیده جهت تامین بتن در مناطق یاد شده مشغول فعالیت و خدمت رسانی میباشد.
فرآیند تولید بتن شامل بر بخشهاي ورودي، خروجی و پردازش میباشد. در قسمت ورودي، مواد اولیه شامل بر سنگدانههاي مصرفی در اندازههاي مورد نیاز به تفکیک و سیمان مصرفی بسته به نوع سیمان مورد مصرفی، وارد میشود. سپس این مواد در قسمتی به نام بچینگ پلنت با یکدیگر اختلاط پیدا میکنند. بچینگ پلنت یا بچ پلانت دستگاهی است که مواد تشکیل دهنده بتن را با یکدیگر مخلوط میکند. هر بچینگ پلنت، یک همزن براي ترکیب کردن مصالح، آب، سیمان و سایر ترکیبات دارد که سایز آن متناسب با پروژه در حال احداث است. علاوه بر همزن، هر بچینگ پلنت داراي یک تغذیه کننده توزین مصالح میباشد که براي ذخیره مصالح و توزین دقیق آنها به کار گرفته میشود. بتن به محض آماده شدن به وسیله ماشین تراك میکسر به محل مورد نظر انتقال داده شده و در محل بتنریزي استفاده میشود
فرآیند تولید بتن در شرکت خانه سفالی همانند سایر واحدهاي صنعتی به دلیل ماهیت و نوع فعالیتها با مخاطرات مختلفی از نظر ایمنی، بهداشت و محیط زیستی همراه میباشد، در نتیجه امکان آسیب به انسان، تجهیزات و محیط زیست، در صورت وقوع رویدادهاي ناخواسته، وجود دارد. از این رو، مطالعه حاضر در زمینه ارزیابی و مدیریت مخاطرات بهداشتی و محیط زیستی جهت شناسایی مخاطرات احتمالی، تخمین میزان سطوح ریسک مخاطرات و در راستاي حفظ سلامت کارکنان، محیط زیست و سرمایههاي سازمانی به انجام رسید. براي ارزیابی ریسکها در این پژوهش از تلفیق دو تکنیک EFMEA و ویلیام فاین استفاده شده است.
هدف از انتخاب روش EFMEA، ارزیابی ریسکهاي محیط زیستی و کاهش مخاطرات ناشی از آن در این واحد تولیدي میباشد. جنبههایی که توسط روش EFMEA، مورد شناسایی قرار میگیرند به دو گروه اصلی تقسیم میشوند که این دو گروه عبارتند از:
گروه اول، آن دسته از جنبههاي محیط زیستی که باعث انتشار یا تولید انواع آلودگیها، ضایعات، پسماندها و فاضلابها در محیط زیست میشوند و گروه دوم، آن دسته از جنبههاي محیط زیستی که سبب کاهش منابع طبیعی بر اثر استفاده از این منابع میشوند. که از آن جمله میتوان به استفاده از انواع سوختهاي فسیلی، استفاده از آب، انرژي برق، هواي فشرده و سایر موارد مشابه اشاره نمود.
-1-3 متدولوژي انجام پژوهش
قبل از انجام پژوهش پیش روي، یک متدولوژي ترسیم گردیده و مطابق آن تحقیق مذکور انجام پذیرفت. گام اول : گردآوري دادهها و اطلاعات و تعیین وروديهاي فرآیند شناسایی و ارزیابی ریسک مخاطرات.
در این مرحله به مرورِ سوابق علمی و پژوهشی در رابطه با موضوع مورد مطالعه پرداخته شد. همچنین با بررسی حوادث رخ داده در صنعت بتن و صنایع مشابه، سعی گردید تا شناسایی مخاطرات بر اساس ریشهیابی حوادث گذشته انجام گیرد تا تجزیه و تحلیل مخاطرات با شواهد علمی و عملی، به صورت دقیقتري صورت پذیرد.
گام دوم : تشکیل کار گروهی تخصصی و برگزاري جلسات طوفان ذهنی.
پس از جمعآوري و دستهبندي دادهها و اطلاعات مورد نیاز، کار گروهی از کارشناسان، متخصصین و خبرگان جهت برگزاري جلسات طوفان ذهنی به منظور مراحل زیر تشکیل شد.
- شناسایی و مطالعه در مورد تاسیسات، تجهیزات، فعالیتها و عملیاتهاي موجود در فرآیند تولید بتن و تعیین وروديها.
- طراحی کار برگهاي تکنیک EFMEA به منظور ثبت دادههاي بدست آمده در جلسات طوفان ذهنی.
- شناسایی و تعیین مخاطرات ناشی از تجهیزات، فعالیتها و عملیاتهاي از قبل شناسایی شده در جلسات طوفان ذهنی.
