بخشی از مقاله
چکیده
پدیده لغزش زمین همانند پدیدههای زمین لرزه، سیل و آتشفشان از بلایای طبیعی مهم بشمار میرود که هر ساله رخداد آن در مناطق کوهستانی و مرتفع کشور خسارات و صدمات قابل ملاحظهای به بار میآورد امروزه در کشورهای درگیر با مسئله زمین لغزش تمایل فزایندهای جهت ارزیابی و پهنهبندی خطر و خسارات این پدیده وجود دارد عوامل مختلفی نظیر توپوگرافی ، سنگ شناسی، اقلیم و غیره در ناپایداری دامنهها موثر میباشند و به طرق مختلف سبب ناپایداری دامنهها میگردند . تحقیق حاضر حاصل بررسیهای مقدماتی زمین مهندسی، پیرامون زمین لغزش و پدیدههای دامنهای روی داده در شهر گرمی استان اردبیل میباشد.
شهرگرمی یک شهر کوهستانی است که بر روی ناودیس نامتقارن، با راستای شمال باختری-جنوب خاوری واقع شده و با مشکلات طبیعی زیادی روبرو است. لغزش در رسوبات ریزدانده سازند زیوه، با سن الیگوسن- میوسن و نهشته های دامنهای بوقوع پیوسته است. این زمین لغزش درپی یک بارندگی شدید روی داد و موجب تخریب بیمارستان، مدرسه و چندین واحد مسکونی گردید. در حال حاضر نگرانی زیادی از امکان بروز لغزشهای دیگر در این منطقه وجود دارد.
سیمای این زمین لغزش نشان دهنده تجدید فعالیت بخشی از یک زمین لغزش بزرگ و کهن است که خود بیانگر استعداد طبیعی منطقه از نظر ویژگیهای لغزشی میباشد. در مقایسه نتایج بدست آمده با استفاده از روشهای ذکر شده معلوم شد که روش رگرسیون چند متغیره منطقه مورد مطالعه مناسب بوده و از تجزیه و تحلیل دادههای نقشه پراکنش حرکتهای تودهای و سایر نقشههای زمین محیطی روشهای مناسبی برای هر یک از دادهها راه کارهای مدیریتی ارائه گردید.
مقدمه
افزایش روزافزون نیارهای بشری به بهرهبرداری ازمنابع طبیعی تجدید شونده باعث تخریب آنها شده و شدت این تخریب بخصوص دردهههای اخیر فزونی یافته است. بطوریکه هرساله بلایای متعددی ازقبیل سیل، حرکتهای توده ای، خشکسالی، بیابانزایی، و بالاآمدن سطح دریاها، گریبانگیر مردم شده است. در این میان کشور ما نیز از میزان تخریب ، بخصوص از جانب حرکتهای تودهای در رده بالایی قرار دارد و هر ساله براثر بروز پدیده زمین لغزش، خسارات جانی و مالی زیادی به بار میآید که این زیانها شامل تخریب واحدهای مسکونی، اراضی کشاورزی، جادهها و تاسیسات میباشد.
در اکثر موارد، جبران این خسارات غیرممکن بوده و یا نیاز به هزینه سنگین برای بازسازی و اصلاح آنها وجود دارد. تجزیه و تحلیل پایداری شیبها در مهندسی ژئوتکنیک بطورکلی در پی توسعه مکانیک خاک و سنگ تکامل یافت. شیبها به دو صورت طبیعی و مصنوعی میباشند و مسائل مربوط به پایداری شیبها در طی تاریخ از زمانی بوجود آمد که انسان و یا اینکه عوامل طبیعی باعث بهم خوردن تعادل طبیعی شیب ها شدند.علاوه بر آن نیاز روزافزون به خاکبرداری و خاکریزی دامنهها در طرحهای سازهای باعث گسترش روشهای تحلیل دامنهها، ابزارهای بکاررفته و روشهای تثبیت آنها به منظور حل مسائل حاصل از ناپایداری شیبها شد.
روشهای تثبیت دامنهها بویژه در برگیرنده روشهای سازهای است که بایستی با روشهای عملی تفهیم شده و مدلسازی شوند شاید بتوان گفت یکی ازکانونهای مطالعات روابط انسان ومحیط پرداختن به مخاطرات محیطی است که هرچند هفته ماه یا سال یک بار عناوین رسانههای گروهی و تیتر اخبار را به خود اختصاص میدهد در طی بیش از 30سال اخیر دانشمندان علوم طبیعی،گامهای بلندی را جهت شناختن و تبیین وحوادث بزرگ طبیعی برداشتهاند در این میان برتون بر اهمیت طبیعی و حوادث در پژوهشهای مخاطرات طبیعی به هفت متغیر فیزیکی در حادثه تاکید نمودهاند این هفت متغیر عبارتند از: بزرگی حادثه - زیاد،کم - فراوانی یا دفعات تکراری - فراوانی، نادر - مدت زمان حادثه - طولانی، کوتاه - وسعت محیطی - گسترده، محدود - سرعت شروع یا وقوع حادثه - آرام، سریع - توزیع فضای حادثه - پراکنده، متمرکز - فاصله زمانی حادثه - منظم، اتفاقی اغلب این پارامترهای طبیعی برای ژئومورفولیستها آشکار است.
- ثروتی،1382،ص: 11و - 12 کشور ما ایران به دلیل وسعت و جمعیت زیاد تنوع اقلیمی و موقعیت خاص جغرافیایی واقع شدن در کمربند بیایانی و نزدیکی به حمل صفحات تکتونیکی عربستان و توران قرار داشتن در منطقه خاورمیانه و000 هر ساله با شدت و ضعفهای مختلف تحت تاثیر این گونه مخاطرات قرار میگیرد و عموما خسارات فراوان را متحمل میگردد - عابدی،1377،ص: . - 52 اهداف پژوهش بدین شرح می باشد امکان از بین بردن و مانع شدن و بروز برخی از مخاطرات - زلزله - غیر ممکن است اما شناخت ویژگی آنها و پراکندگی مکانی و فراوانی مخاطرات و زمان وقوع برخی ا ز آنها میتواند گام بزرگ و موثری برای کارشناسان وبرنامهریزان برای کاهش آسیبها وجلوگیری از ایجاد بحرانهای ناشی از رخداد مخاطرات باشد. بدین لحاظ اهداف اصلی و مهم این تحقیق عبارت است از:
-1 شناخت و معرفی انواع مخاطرات محیطی شهر گرمی،
-2 شناسایی ومعرفی عوامل موثر بر رویداد آنها.
در میان نواحی مختلف ایران استان اردبیل شهر گرمی از نظر بروز اینگونه مخاطرات بویژه زمین لغزش داراست بنابراین در پژوهش حاضر تلاش بر آن است که عوامل موثر بر رخداد این مخاطرات و وضعیت رخداد آنها از نظر زمانی - منظم یا نا منظم - و دامنه وسعت وحمل وقوع آنها در شهر گرمی شناسایی و معرفی نماید تا شاید در این راستا به راهکارهای کاهش آسیبها دسترسی یابد و یا حداقل به برنامهریزان ومسئولین ذیربط کمک و یاری دهد.
سوالات تحقیق
-1 چه نوع مخاطراتی در محله هلال احمر شهر گرمی وجود دارد؟
-2 چه عواملی باعث تشدید زمین لغزش میشود و در کدام ساختار زمینشناسی زمین لغزش صورت میگیرد؟
-3 راهکارهای پیشنهادی جهت جلوگیری از ایجاد زمین لغزش چیست؟ و چگونه میتوان مکانگزینی دقیق کرد؟
فرضیه تحقیق
-1 در منطقه گرمی انواع رویدادهای طبیعی و مخاطره آمیز و خطرات ناشی از حضور و عملکرد انسان عموما سیل خیزی و وقوع لغزش و ریزش و سقوط سنگ و زلزله وجود دارد.
-2 بارش و شیب تند دامنه ها و ضخامت خاک های رسوبی از عمده ترین عوامل وقوع مخاطرات طبیعی به نظر می رسد سایر نقاط منطقه هم آسیب پذیرند.
-3 به لحاظ وقوع بارندگیهای شدید در فصل پاییز و بهار به نظر میرسد رخداد حرکات دامنهای در این زمانها بیشتر باشد.
عوامل موثر و محرک زمین لغزش محله هلال احمر
با توجه به آنچه که گفته شد و با در نظر گرفتن این عوامل در منطقه گرمی مهمترین عوامل موثر در وقوع زمین لغزش محله هلال احمر به ترتیب اولویت بصورت زیر شناسایی شده که به دو گروه عوامل اصلی و فرعی تقسیم بندی شده است - اسمعلی،1383،ص:. - 78
-1 عوامل اصلی شامل :
الف - نوع سازنده زمینشناسی و ساختار آن
ب - شدت بارندگی - بطور کلی بارش و رطوبت -
ج - شیب دامنه -2 عوامل فرعی تشدید کننده شامل :
الف - نوع کاربری اراضی - به لحاظ ساخت و ساز های نا مناسب -
ب - تخریب پوشش گیاهی
ج - تزریق آب و فاضلابهای خانگی به درون توده
د - جاده و رودخانه - عناصر خطی - Line ment factor
ه - انفجارهای مربوط به معدن سنگ پشت دامنه لغزش
و - جهت دامنه
ز - وجود گسل در نزدیکی منطقه لغزش
ر - انقباض و انبساط حرارتی
منطقه مورد مطالعه حوضه رسوبی منطقه مغان - گرمی -
این حوضه رسوبی در شمال غربی چهارگوشه اردبیل به سمت شمال گسترده است. دنباله آن به سوی غرب در چهارگوشه اهر و به سوی شرق در خاک شوروی سابق کشیده شده است این حوضه فرورونده از شرق به کوههای تالش و از غرب به بلندیهای قفقاز کوچک و از شمال به جلگه کورا و از جنوب به فلات آتشفشانی آذربایجان محدود میشود - دانا،1389،ص:. - 54 حوضه شامل ردیف بزرگی از رسوبهای آواری - تناوب ماسه سنگ- شیل و کنگلومرا - است که همساز بر روی هم قرار گرفتهاند.
رسوبگذاری در این حوضه از اوایل ائوسن تا میانههای میوسن به طور پیوسته ادامه داشته، در حالی که در جاهای دیگر به ویژه فلات آذربایجان فعالیت شدید و ولکانیکی صورت میگرفته است.در میوسن نیز در فلات آذربایجان حوضههای بسته و کم ژرفایی به وجود آمده است. به جز جنبشهای موزون - ریتمیک - کف حوضه رسوبی - تناوب شیل ماسه سنگ و کنگلومرا - رسوبگذاری در محیط آرام همراه با فرونشینی تدریجی کف حوضه - رسوب گذاری بیش از 5 هزارمتر رسوب های آواری - صورت گرفته است.
