بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش جهت شناسایی مخاطرات و تعیین بیشترین عدد الویت ریسک و رویدادهای راس بحرانی و تجزیه و تحلیل ریسک محیط زیستی درواحد الفین یک مجتمع پتروشیمی در جنوب ایران با استفاده از روش تطبیقی"تجزیه وتحلیل حالات شکست و اثرات آن بر محیط زیست " - EFMEA - و " تجزیه و تحلیل درخت خطای احتمالی - - - PFTA نسخه تجدید نظر شده " FTA انجام شده است.پس از شناسایی فعالیتها و فرآیندهای تولید، تجهیزات و وظائف آنها بررسی شدند. نتایج آنالیزهای صورت گرفته توسط آزمایشگاه معتمد سازمان حفاظت محیط زیست نظیر مقادیر صوت و هوا بررسی شد. عوامل بالقوه آسیب رسان شناسایی و با توجه به احتمال وقوع،گستره آلودگی، امکان بازیافت و شدت اثرآنها بر محیط زیست طبقه بندی گردیدند. سپس با استعانت از روش PFTA ، ریسک - جنبه - های که دارای بیشترین عدد الویت ریسک و سطح ریسک H2 ، که توسط EFMEA شناسایی شده بودند بعنوان رویداد های نامطلوب - رویداد راس - در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفتند.64 جنبه و67 پیامد زیست محیطی از متد EFMEA و 3 رویداد راس از تکنیک PFTA شناسایی گردید. 20 مورد ریسک پایین، 30 مورد ریسک متوسط، 4 مورد ریسک بالا و 10 مورد ریسک خیلی بالاتر از درجه مخاطره پذیری قرار داشته اند که بالاترین ریسک مربوط به عملیات فلرینگ و همچنین انتشار گازهای گلخانه ای در کوره های کراکینگ با 125 RPN بدست آمد. سپس با استفاده از روش PFTA جنبه های که دارای RPN=125 و سطح ریسک H2 بودند بعنوان رویداد های نامطلوب انتخاب شدند که با رسم درخت خطای 3 رویداد اصلی ، 29 رویداد پایانی بدست آمد .با توجه به عدد درجه ی مخاطره پذیری 35، عدد الویت ریسک هایی که بالاتر از این عدد قرار گرفته است به عنوان عدد الویت ریسک های بحرانی معرفی شده و برای آنها اقدامات اصلاحی و کنترلی تعریف گردیده است. از جمله اقدامات می توان به استفاده از سیستم های کنترل گازهای آلاینده در خروجی از دودکش ، تنظیم دبی هوا و گاز ورودی به مشعل ها، بازیابی و استفاده مجدد از گاز دی اکسیدکربن و غیره اشاره کرد. مقایسه دو متد PFTA و EFMEA نشان داد که هر دو متد کم وبیش به یک نتیجه یکسان رسیده اند و توجه به خطاهای انسانی و سپس خطاهای مدیریتی از موارد الویت دار می باشد.
-1 مقدمه
رشد روزافزون صنعت و فن آوری در سالهای اخیر،نیازمند تغییر نگرش و رویکرد مدیران نسبت به موضوعات ایمنی ، بهداشت و محیط زیست - HSE - ، در سازمان ها و صنایع است . شرط لازم برای این تغییر نگرش و همگام شدن با سازمان های موفق بین المللی ، استقرار نظام مدیریت HSE در شرکت ها می باشد و یکی از مهم ترین عناصرHSE-MS ، مدیریت ریسک است . - - 1 هدف از مدیریت ریسک، شناسایی، ارزیابی و سپس حذف یا کنترل کانون های خطر است. مدیریت ریسک امروزه نه تنها در صنایع شیمیایی و نفت بلکه در بسیاری از فرآیندهای سازمان یافته بشری چون فعالیت های اقتصادی یا پروژه ای عظیم عمرانی هم کاربرد دارد. - - 4 ارزیابی ریسک یک روش سازمان یافته و سیستماتیک برای شناسایی خطرات و برآورد ریسک برای رتبه بندی تصمیمات، جهت کاهش ریسک به یک سطح قابل قبول است. - 3 - ارزیابی ریسک به روش تطبیقی با استفاده از روش تجزیه و تحلیل درخت خطا احتمالی - PFTA نسخه تجدید نظر شده - FTA با تجزیه وتحلیل حالات شکست و آثار آن بر محیط زیست - EFMEA - یک متدولوژی جدیدی را فراهم می نماید که از دو روش مختلف هم خطرات صنعت شناسایی ، هم باعث توصیف خطر و پیش بینی تاثیر حوادث محتمل در صنعت شده و هم حالات شکست و آثار آن بر محیط زیست را مشخص می نماید. روش مقایسه ای مشخص می کند که کدام ریسک ها مشترک و هم پوشانی از نظر احتمال وقوع و اثرات زیانبار بر محیط زیست باشند. این تکنیک ، واحدهایی از صنعت را که بایستی یک طرح مشترک واکنش در مواقع اضطراری و طرح مدیریت فاجعه داشته باشند را مشخص می نماید. برخی از مراجع و منابع مورد استفاده که در تدوین این تحقیق نیز مورد نظربوده است به شرح ذیل اشاره می گردد:
مطالعه ای در سال 2012 در دانشگاه صنعتی Czech پراگ کشور جمهوری چک توسط E.Povolotskaya و P.Mach از دو روش FMEA و FTA به صورت ترکیبی جهت تجزیه و تحلیل فرآیند چسبندگی در استفاده از چسب رسانای الکتریکی استفاده گردید . FTA در این فرآیند به منظور دریافت اطلاعات دقیق تر در مورد مراحل و عملیات پروسس و روابط بین این عملیات و همچنین در شناسایی شکست های بالقوه فرآیند مورد استفاده قرار گرفت. سپس اثرات شکست با استفاده از تکنیک FMEA ارزیابی شده است. بارزترین نتیجه بدست آمده برای چسبندگی با کیفیت بالا، تهیه پد - لایی - و سطوح سرب است. - - 9 "تجزیه و تحلیل ویژگی های شکست ایمنی منبع جرقه زنی سیستم مخزن سوخت هواپیما" تحقیقی است که ZHAN Yanjun و همکاران در سال 2011 در دانشگاه Nanjing چین با استفاده از تکنیک های حالت شکست و تجزیه و تحلیل اثرات - FMEA - و تجزیه و تحلیل درخت خطا - FTA - انجام دادند - 14 - . توسط سوزا و آلوارس در سال 2008 در کشور برزیل مطالعه ای در خصوص تجزیه و تحلیل اجرای یک برنامه ریزی تعمیر و نگهداری بر روی توربین های هیدرولیکی با استفاده از تکنیک های FMEA و FTA به صورت تطبیقی انجام دادند و نتایج مختلفی از هر متد مشاهده گردید. - 12 -
توسط Faisal I.khan &Tahir Husainاخیراً یک متدولوژی به نام SCAP جهت ارزیابی ریسک و ارزشیابی ایمنی مطرح نمودند.این متد تلفیقی از PFTA - نسخه تجدید نظر شده - FTA با تجزیه و تحلیل حوادث ماکزیمم معتبر - - MCCA می باشد. این تکنیک هم خطرات صنعت را شناسایی می کند و هم باعث توصیف خطر و پیش بینی تاثیر حوادث محتمل در صنعت شده و هم اقدامات ایمنی را پیشنهاد می نماید. - 10 - Mattias در سال 2000 در اداره ی تکنولوژی دانشگاه کالمر در سوند تحقیقاتی با هدف تجزیه و تحلیل اثر زیست محیطی با نگرشی بر اساس طراحی برای محیط زیست در بخش Spark برقگیر که وظیفه ی آن شستشوی ماشین است انجام داد. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که جنبه های زیست محیطی حاصل از فعالیت ها در سه مرحله از چرخه حیات تولید، مصرف و دفع ضایعات مورد بررسی قرار گرفته است. - 11 - در تحقیقی توسط Taylor از دو متد EFMEA و AEA برای دو نوع تاسیسات استفاده کرد وبه این نتیجه رسید که درصد شناسایی خطرات با استفاده از EFMEA بین 22 تا 82 درصد بود،حال آنکه در AEA بین 20 تا 60 درصد بود - . - 13 شرکت پتروشیمی مورد مطالعه در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس جنوبی - عسلویه - در زمینی به مساحت 72 هکتار در جنوبی ترین نقطه ایران ودر ساحل خلیج فارس واقع شده است. دراین مجتمع 3 واحد فرآیندی تولید اتیلن، پلی اتیلن سبک و پلی اتیلن سنگین / متوسط قرار دارد.
-2 مواد و روش ها
این پروژه از نوع کاربردی بوده و به صورت موردی در واحد الفین یک مجتمع پتروشیمی اجرا شد. پس از انجام مطالعات کتابخانه ای و بررسی مقالات مرتبط، به منظور جمع آوری اطلاعات اولیه بازدید از واحد الفین
