بخشی از مقاله
چکیده:
طرحهای توسعه شهری بهمنظور ارائه برنامه و چشماندازی برای شکلگیری و توسعه شهر با صرف زمان و هزینه زیاد برای مدیریت شهری توسط مشاورین طرحهای توسعه شهری تهیه گردیده و در فرآیندی طولانی که گاه یک دهه به طول میانجامد در مراجع مرتبط تصویب میگردند ولی متأسفانه در مرحله اجرا این طرحها از موفقیت چندانی برخوردار نبوده و در بهترین حالت در پایان افق طرح حدود 20 تا30 درصد محقق میگردند. توجه به نقش ذینفعان در فرآیند طراحی ، تصمیمگیری و اجرا یکی از راهکارهایی میباشد که برای افزایش تحققپذیری طرح پیشنهاد میگردد.
در این تحقیق شهرسازی مشارکتی بهعنوان ضمانت اجرایی تحققپذیری طرحهای توسعه شهری موردبررسی قرارگرفته و بهعنوان یک نمونه موردی میزان تحققپذیری و دلایل آن در طرح میانگذر حوزه شمال شرق حدفاصل خیابان رسالت به طبرسی که از ابتدا و باهدف شکلگیری یک پروژه اجرایی توسعه شهری پیشآهنگ تهیهشده مورد تحلیل قرارگرفته است و تلاش شده با بررسی چالشهایی که اجرای این پروژه با آن روبرو بوده و با تأکید بر بهکارگیری راهکارهای شهرسازی مشارکتی به ارائه الگو و راهکاری برای بالا بردن درجه تحققپذیری طرحهای توسعه شهری بهعنوان هدف اصلی از تهیه اینگونه طرحها پرداخته شود.
.1 مقدمه
یکی از چالش هایی که همواره پیش روی مدیریت شهری است تلاش برای انطباق میان طرح های تهیه شده توسط مشاوران طرح های تفصیلی و درخواست های شهروندان می باشد. از آنجا که وظیفه مدیران شهر پاسخگویی به نیازهای جاری شهر و درخواست های شهروندان است وجود یک برنامه و طرح برخاسته از همین خواست ها و الزامات و با پیش بینی راهکارهایی اجرایی برای تحقق پذیری آن، آرزوی هر مدیر شهری می باشد تا در چارچوب طرحی مطالعه شده در جهت توسعه هدفمند شهر تلاش نماید و اطمینان داشته باشد چشم اندازی فراتر از حل مشکل جاری در اقداماتش پیش بینی می شود.
متاسفانه در حال حاضر فاصله میان مطالعات بعضا کتابخانه ای که منجر به تهیه طرح ها می گردد و واقعیت های شهر که حاصل نیاز شهروندان است و فقدان نقش مشارکت مردمی در تهیه و اجرای طرح باعث عدم تحقق پذیری این طرح ها در بوته اجرا گردیده است. در طرح های جامع سنتی به اولویت ها و نیازهای مردم به ویژه گروه×های کم درآمد توجهی نمی شود و نقش شهروندان در تصمیمات بسیار اندک است
مطالعات طرح جامع شهر مشهد در سال 1346 برای یک دوره 25 ساله - تا سال - 1370 آغاز و درسال 1351 تصویب و به دنبال آن طرح تفصیلی در سال 1358 در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران به تصویب رسید. - خاکپور؛ وطن پرست و حسین پور، - 2 : 1392 به دنبال تحولات شدید شهر پس از انقلاب و نیاز به یک طرح جدید، سازمان مسکن و شهرسازی تصمیم گرفت طرح جامع جدید پیش از سال 1370 - دوره افق طرح پیشی - تهیه شود. در پی تشخیص این ضرورت طرح توسعه و عمران حوزه نفوذ و شهر مشهد در سال 1371 به تصویب نهایی شورای عالی شهرسازی و معماری ایران رسید. در سال 1386 طرح راهبردی توسعه و عمران شهر مشهد توسط سازمان مسکن و شهرسازی استان خراسان رضوی در دستور کار قرار گرفت و پس از آن تهیه طرح الگوی توسعه و تفصیلی حوزه های شهری بر اساس حوزه های برنامه ریزی تعیین شده در طرح راهبردی، به مشاوران حوزه ها ابلاغ - آرمانشهر - 3 : 1387 و بازنگری طرح تفصیلی در حوزه شمال شرق به مهندسان مشاور طرح و آمایش واگذار گردید.
با وجود تلاش فراوان و مراحل مختلف تصویب، طرح های جامع و تفصیلی متاسفانه در مرحله اجرا چندان موفق نبوده اند و بنابر اعلام رییس نهاد مطالعات و برنامه ریزی توسعه و عمران مشهد میزان تحقق پذیری طرح تفصیلی از زمان تصویب تا امروز از مرز 20 تا 30 درصد فراتر نرفته است. منطقه سه شهرداری مشهد در سال 1390 با هدف افزایش امکان تحقق راهبردهای توسعه شهری و اهداف توسعه و در چارچوب اسناد توسعه در حال تهیه حوزه شمال شرق و به صورت پیش آهنگ نسبت به تعریف پروژه های توسعه شهری - City Development Project - با هدف هدایت انجام مطالعات، تهیه طرح و زمینه سازی برای جلب سرمایه گذار با همکاری عناصر سه گانه کارفرما ، مدیریت طرح و مهندسان مشاور پرداخت و نسبت به پیگیری تهیه و تصویب چند پروژه توسعه شهری و اخذ مصوبه آن از کمیسیون ماده 5 شهر مشهد اقدام نمود. یکی از این طرح ها که در تاریخ 1390/04/08به تصویب کمیسیون ماده 5 رسید، پاره میانی میان گذر شهری حوزه شمال شرق در حد فاصل بلوار رسالت تا بلوار طبرسی می باشد. این طرح که به منظور افزایش تحقق پذیری با نظارت مدیریت طرح به عنوان رابط شهرداری، ذینفعان و سرمایه گذاران تهیه گردیده برخلاف انتظار در بازه زمانی چهار سال از تصویب، مورد اقبال شهروندان و سرمایه گذاران قرار نگرفته وبا وجود عزم مدیریت شهری برای اجرا در مراحل ابتدایی باقی مانده است.
با توجه به آنکه اکثر طرحهای توسعه شهری در مرحله اجرا با موفقیت کامل برای نیل به اهداف از پیش تعیین شده خود مواجه نبوده اند، محققان زیادی به موضوع ورود پیدا کرده و از منظر خود به بررسی یکی از جنبه های مرتبط پرداخته اند؛ در بررسی پیشینه مطالعات ، با گستره متنوعی ، از کنترل دلایل عدم تحقق پذیری یکی از کاربری های خدماتی گرفته تا بررسی میزان تحقق پذیری کلی طرح جامع و تفصیلی یک شهر روبرو هستیم. در اکثر این مطالعات به بررسی مراحل پس از تصویب طرح و به نوعی نقد عملکرد مدیریت شهری و نقش سازمانهای مجری در تامین مالی و تراز مالی- فیزیکی طرح در زمان اجرا پرداخته شده است.
