بخشی از مقاله
چکیده
در آغاز هزاره سوم محیط زندگی به موضوعی با اهمیت جهانی تبدیل شده است. تحولات برخاسته از جهانی شدن در دوران معاصر منجر به شکل گیری دغدغههای یکسانی در این رابطه شده که بر حوزه دانش شهرسازی نیز بی تأثیر نبوده است. الگووارههای جدید شهرسازی در کشورهای مختلف فراگیر شده است، اما عدم توجه به تطابق زمینه ای بعضی از آنها، در عین دارا بودن برخی قابلیتها، باعث بروز افراط و تفریط هایی نیز شده است که هضم دوگانگیهای محلی- جهانی را با مشکل روبرو ساخته است. این جریان به خصوص در کشورهای در حال توسعه مشهود تر است. در شرایط معاصر و در فضای کنونی معماری و شهرسازی شهرهای بزرگ کشورمان که گهاً پیشنهاد ایجاد پروژه های بزرگ مقیاس معماری و یا طرحهای توسعه شهری بر اساس خدمات وارداتی و رویکردهای جدید طراحی و برنامه ریزی مطرح میشود، تأملی در قابلیت انطباق پذیری الگووارههای مطرح با ویژگیهای زمینه ای، موضوعی درخور توجه است. مطالعه حاضر به عنوان نمونه، به سه الگوواره نو شهرسازی، دهکده شهری و نوزایی شهری پرداخته است که در چهارچوب مکتب جهانی پایداری و دغدغه های آن در سالهای اخیر ظهور یافته است. در این راستا در کنار مروری بر برخی از مهمترین منابع مکتوب مرتبط با هر الگوواره، سعی گردیده با روشی تحلیلی و در قالبی تطبیقی، مهمترین اصول هر الگوواره ارائه، راهکارهای آن مدون و انطباق پذیری زمینه ای اش بررسی شود.
واژههای کلیدی: نو شهرسازی، نوزایی شهری، دهکده شهری، زمینه گرایی، توسعه پایدار
-1 مقدمه
همراه با رشد جمعیت، توسعه زیستگاههای سکونتی گریزناپذیر است، اما این توسعه در صورتی که ناموزون و به گونهای شتاب زده صورت پذیرد، منجر به ناهماهنگیهایی در ابعاد مختلف میشود. پیرو دغدغه های مشترک جهانی و به واسطه ارتباطات مختلف اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و فنی و با ظهورکارفرمایان با خواسته های فراملی و حساسیت های جهان وطنی فرمول های شهرسازی از مکانی به مکانی دیگر و گاهاٌ بدون توجه به زمینه تکرار می شود و طیف وسیعی از استانداردها، دستورالعمل ها و کنترل ها به صورت عام اعمال می شود که ممکن است مناسب محل نباشد. توجه خاص به هماهنگی این راهکارها با زمینه ی مورد مداخله مساله قابل تاملی است.با بین المللی شدن خدمات توسعه و طراحی فضاهای شهری، برای دستیابی به راهکارهای واقعبینانه و قابل اجرا از یک سو و حمایت از گوناگونی که در نفس طبیعت هر محل موجود است، بایستی انطباق رویکردهای شهرسازی با زمینهرا در چهارچوب شعار »جهانی فکر کردن و محلی عمل نمودن«مورد توجه قرار داد. در این راستا هماهنگی و انطباق با زمینه در چهارچوب الگوواره های جهانی علم شهرسازی به عنوان مساله ای است که باید به آن پرداخت.
-2جهانی شدن پاردایم های مرتبط با توسعه های شهری
جهانی شدن نقاط مختلف جهان را به هم نزدیکتر کرده است. امروزه به کمک فناوریهای دیجیتال و ارتباط از راه دور، خدمات پیشرفته تجارت بینالمللی و پدیدار شدن مشتریانی با خواسته های فراملی،حوزه کار شرکتهای بزرگ معماری و شهرسازی دامنه ای بینالمللی پیدا کرده و عملکرد تعداد زیادی از آنها با داشتن دفاتر متعدد در قارههای مختلف، به واقع جهانی شده است - . - Knox,2007 در ابتدای قرن گذشته نیز، استیلای تفکر نوگرایی و پیامدهای آن، سبک واحد در معماری و شهرسازی را به اتفاقی بینالمللی مبدل ساخت و بسیاری از معماران و شهرسازان، به دلیل انگیزههای خاص سیاسی و اقتصادی، فراتر از مرزبندیهای مرسوم، به طراحی در سرزمینهای دیگر علاقهمند شدند. این حرکت در دهههای پایانی قرن گذشته بر پایه بنیانهای نظری جدید جهانی شدن، از حرکتی فردی و سلیقهای، به پدیدهای سازمان یافته تغییر یافته است - شایان، . - 50 :1388
اما عدم موفقیت این رویکردهای استانداردکننده نتایج جبرانناپذیری به بار آورده است ونتیجهآن شکلگیری رویکردهای انتقادی بود. در آغاز هزاره سوم محیط به موضوعی با اهمیت جهانی تبدیل شده است و تغییرات در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در راستای بازداری از عواملی رخ می دهد که بقای انسان را تهدید می کند. مسائل زیست محیطی و جهانی شدن به طور عمیقی در هم آمیخته اند و غالب چالش های زیست محیطی، تبدیل به موضوعاتی جهانی شده است.
پارادایم توسعه پایدار تاثیرگذارترین اندیشهای است که در چندین دهه اخیر توسعه را در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و .. در سرتاسر جهان تحت تاثیر خود قرار داده است.در این رابطه، شهر پایدار شهری است که با هدف حرکت به سوی کارایی بیشتر در استفاده از منابع، به حفظ کیفیات زیست محیطی، عدالت اجتماعی و کارایی اقتصادی توجه داشته باشد و در عین حال تلاش کند تا وابستگی به اتومبیل، مصرف منابع تجدید ناپذیر، تولید منابع زاید خطرناک و نابرابری را بکاهد. پایداری توسعه در یک جامعه شهری هنگامی تضمین میگردد که شهرسازی قادر باشد سطح تولید اقتصادی و نرخ اشتغال را در حد مطلوب تامین نماید،رفاه اجتماعی و سطح بالای زندگی در شهر شکل بگیرد وزندگی سالم،پاک وسبز به دور از دغدغه آلودگیها و با کیفیت مطلوب جریان داشته باشد - بحرینی، . - 57 :1377
در این راستا و در حوزه ی توسعه های شهریالگوواره های متعددی تحت آموزههای مکتب پایداریشکل گرفته است: جنبش نوشهرسازی، جنبش روستاشهر، جنبش نوزایی شهری و .. . بدون شک تمامی این جنبشها و نظریات تلاش در بهبود کیفیت زندگی انسان در شهرها دارند اما از آنجایی که راهکارهای هریک از این الگووارهها تحت تاثیر خاستگاه خاص آنها و مسائل و الزامات زمینهای کشوری خاص بسط یافتهاست و تفاوتهایی با زمینه محلی دیگر کشورها و شهرهای آن دارد؛ لذا با هدف یادآوری و آگاهی دادن نسبت به این موضوع، به مروری بر قابلیت انطباقپذیری راهکارهایسه الگوواره مطرح دانش شهرسازی در چهارچوب مکتب توسعه پایدار - نوشهرسازی، دهکده شهری و نوزایی شهری - پرداخته شده است.
- 3 روش پژوهش روش پژوهش در این نوشتار مبتنی بر روش تبیینی - تحلیلی میباشد. به منظور جمعآوری دادهها از روش اسنادی و کتابخانهای استفاده شده است. از آنجا که مطالعهی حاضر دارای بعد نظری و مبتنی بر مباحث کیفی است، از روش تحلیلی به صورت تطبیقی برای شرح انگارههای اصلی پژوهش استفاده شدهاست. در هر بخش در کنار مروری بر مهم ترین منابع مکتوب مرتبط با موضوع، سعی گردیده در قالب جداولی
