بخشی از مقاله
چکیده
نظام بین الملل پس از جنگ جهانی دوم، دستخوش تغییرات و تحولات شگرفی شد. از مهمترین تحولات روی داده در این زمینه، ورود بازیگران جدید در عرصه جهانی بود. با ورود سازمانهای بینالمللی دولتی و تاثیر گذاری آنان در عرصه بین الملل، سازمانهای بین المللی غیردولتی نیز روز به روز نقش پررنگتری در عرصه بین الملل ایفا کرده و جایگاه در خوری را در حقوق بین الملل به خود اختصاص داده است. فدراسیون بینالمللی فوتبال - فیفا - ، یکی از این سازمانهای بینالمللی غیردولتی است که کمتر مورد توجه واقع شده است اما به واقع دارای تاثیرگذاری بسیار در عرصه حقوق بین الملل و نهادینه کردن برخی تعهدات عام الشمول و قواعد آمره می باشد.
این پژوهش در پی بررسی جایگاه سازمانهای بینالمللی غیردولتی در حقوق بینالملل به صورت عام و نقش فدراسیون بینالمللی فوتبال - فیفا - در حقوق بینالملل به صورت خاص است. با توجه به نقش و نفوذ انکار ناشدنی فوتبال در جهان امروز، بیشک تثبیت اصول اساسی حقوق بین الملل مانند عدم تبعیض نژادی و حرکت در جهت توسعه، که مبین توجه این سازمان به حق توسعه است، می توان گفت که امروزه سازمان بینالمللی غیردولتی به طور ضمنی از بازیگران اصلی حقوق بینالملل بوده و دلیل این امر، حرکت این سازمانها به سوی اهداف حقوق بین الملل است؛ که همان صلح جهانی و ساختن دنیایی بهتر است. در این پژوهش از روش کتابخانه ای، مبتنی بر فیش برداری از منابع مکتوب و اینترنتی استفاده گردیده است. همچنین از شیوه توصیفی – تحلیلی در این نوشتار بهره گرفته شده است.
.1 مقدمه
با ورود به عصر جدید، ضرورت وجود یک نظام بینالملل در سطح جامعه جهانی روز به روز بیشتر نمایان میشد. در این میان یکسری قوانین و قواعد بینالملل برای تنظیم روابط در این نظام بینالملل نوین، ضروری و لازم بود. این مجموعه قواعد و قوانین تحت عنوان حقوق بینالملل مطرح شد. مهمترین بازیگران و تابعین این نظام حقوقی تا مدت زمان طولانی فقط دولتها بودند. به واقع از قرن نوزدهم به بعد، روابطغالباً دو جانبه دیپلماتیک دولتها به تدریج با افزایش وابستگی متقابل چنان متحول شد که همکاری سازمان یافته آنها به عنوان ضرورت اساسی زیست بینالمللی اهمیتی مضاعف یافت
به موازات تحولات و دگرگونیهایی که در ساختار نظام بینالمللی بوقوع پیوست، مفاهیم و مصادیق عرصه بینالمللی نیز دچار تغییر و تحولاتی شدند. تغییر در تعداد بازیگران عرصه بین الملل، تنوع آنها و ظهور بازیگران جدید از مهمترین این تغییرات میباشد. با گسترش ارتباطات و پیدایش مسایل نوین در دنیای جدید، نیاز به وجود سازمانهای بینالمللی در سطح جامعه بین المللی مشهود بود. در نتیجه شاهد ظهور شمار زیادی از سازمان های بینالمللی بودیم که در زمینه های مختلف عمل می کنند.
این سازمان ها بعد از جنگ جهانی قدرتی دو چندان یافتند. به طور کلی سازمان های بین المللی شامل دو دسته بین المللی بیندولتی و بین المللی غیر دولتی میباشد. این پژوهش ضمن بررسی جایگاه سازمانهای بینالمللی غیردولتی، سعی دارد با تاکید بر فدراسیون بینالمللی فوتبال به نقش این سازمان به عنوان یکی از سازمانهای غیردولتی در حقوق بین الملل توجه نماید.
در باب اهمیت توجه به این موضوع می توان به نفوذ روز افزون سازمان های بین المللی غیر دولتی در سطح جامعه بین الملل اشاره نمود. در این میان سازمان های ورزشی شاهد رشد چشمگیری بودند به خصوص پس از جنگ جهانی دوم. چگونگی رشد و گسترش کمیته بین المللی المپیک - - IOC و فدراسیون بین المللی فوتبال - - FIFA گواه بر این مدعاست. اما در باب ضرورت این تحقیق ذکر چند نکته اساسی است. اول اینکه در این زمینه خلاء پژوهشی عمیقی وجود دارد و شاهد عدم توجه به این موضوع هستیم. از سوی دیگر نیز با گسترش فیفا، نفوذ این سازمان روز به روز افزونتر شده است؛ تا جایی که این ورزش را که از قدیم الایام به هنر تشبیه شده می شد، را به هنر- صنعتی تبدیل نمود که پایه های قدرت این سازمان را بسیار گسترش داد.
.2 روش تحقیق
با توجه به ماهیت موضوع ، روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش مراجعه به متون موجود و جمع آوری فیش های تحقیق و نقد و بررسی آنها است .با توجه به روش کتابخانهای که برگزیدهایم، منابع اطلاعاتی مورد استفاده، منابع کتابخانهای و اینترنتی میباشد. به خصوص با توجه به کمبود شدید منابع چاپی در این زمینه، مهمترین منبع مورد استفاده، منابع اینترنتی می باشد. همچنین در این پژوهش از شیوه ی توصیفی تحلیلی استفاده می شود ؛ یعنی کوشیده می شود ابتدا موارد مورد بحث را توصیف و تشریح و سپس در مواردی تحلیل و تبیین شود که در بعضی فصل ها جنبهی توصیفی بر دیگر جنبه ها غلبه دارد.
.3 پیشینه پژوهش
کارهای تحقیقاتی انجام گرفته در این زمینه بسیار ناچیز میباشد. این امر در داخل کشور بسیار مشهود و در پژوهشهای خارجی نیز تا حدودی قابل مشاهده می باشد. دلیل اصلی این امر عدم توجه به جایگاه سازمان های بین المللی غیر دولتی در حقوق بین الملل می باشد. پژوهشهای صورت گرفته که به موضوع این پژوهش مربوط میباشند بیشتر به تشکیلات و ساختار سازمانهای بینالمللی غیردولتی میپردازد. هدف از این پژوهش ها رسیدن به درک درستی از سازمانهای ورزشی و سازمان بین المللی غیردولتی می باشد.
از این قبیل پژوهشها میتوان به موارد زیر اشاره کرد: مناسبات سازمان ملل متحد و سازمان های غیردولتی در آیینه تغییر - عسگری، - 1388، تاثیر سازمان های غیردولتی بین المللی بر حقوق داخلی با تاکید بر عملکرد فیفا - مقامی، - 1388 ، وضعیت سازمانهای بین المللی غیردولتی در حقوق بین الملل و حقوق ایران - ضیایی و پژومان، - 1388، تجزیه و تحلیل ساختار تشکیلات ورزش فوتبال و ارائه ساختار جدید متناسب با وضعیت کنونی فوتبال کشور و جهان
همان طور که ملاحظه میشود آن چه در این میان به غفلت از آن عبور شده و کمتر مورد توجه واقع شده است، نقش سازمان یا متولی ورزش فوتبال است که این ورزش را بدین درجه از اعتبار و نفوذ در سطح بینالمللی رسانده است. بدین سبب این پژوهش بنا دارد با استفاده از دستاوردها و پژوهش های موردی و نتیجهگیری کلی از آثاری که تا حدودی مرتبط با موضوع میباشند به نقش و ارتباط فیفا به عنوان سازمانی بینالمللی غیردولتی در حقوق بینالملل بپردازد.
.4 سازمانهای بینالمللی
به طور کلی سازمان های بین المللی شامل دو دسته بین المللی بین دولتی و بین المللی غیر دولتی میباشد. در حقوق بین الملل آن چه بیشتر مد نظر است، سازمان های بین المللی بین دولتی است. سازمانهای بینالمللی به اجتماع نهادینه گروهی از کشورها گفته میشود که به منظور تحقق هدفهای معین و مشترک در زمینههای مختلف با یکدیگر همکاری میکنند - ضیایی بیگدلی، . - 1388 سازمانهای بین المللی بین دولتی، از تنوع و گستردگی بسیاری برخوردارند و بسته به اهداف مد نظر به گونههای مختلفی تقسیم میشوند اما در این میان سازمانهای وابسته به خانواده سازمان ملل متحد اهمیت زیادی دارند، زیرا این سازمانها به طور مداوم در حال گسترش روابط میان دولتهاست.
از سوی دیگر نفرت و دلزدگی ناشی از فجایع جنگهای جهانی به ویژه جنگ جهانی دوم، سبب شد تا ملتها همپا با نوسازی خویش، به تدریج به ضرورت مشارکت در امور مربوط به کشور و حکومت خود پی برده و با سازماندهی خویش در چهارچوبهایی همانند سازمانهای غیر دولتی، نوع همکاری و تعامل با نهادینه سازند که در نتیجه باعث رشد و توجه روز افزون به سازمانهای بین المللی غیر دولتی شد - بیگ زاده، . - 1379 در باب تعریف سازمان بینالمللی غیردولتی، تعاریف زیادی ارایه شده است، که هر کدام به نحوی به بیان این مفهوم پرداختهاند. اما از مهمترین آنها می توان به موارد زیر اشاره نمود:
قطعنامه شماره 288 شورای اقتصادی، اجتماعی سازمان ملل نیز بیان میدارد که هر گونه سازمان بینالمللی که در نتیجه انعقاد معاهده میان کشورها به وجود نیامده باشد سازمان بین المللی غیردولتی است - بابایی، . - 1393 از سوی دیگر اداره اطلاعات عمومی سازمان ملل سازمانهای بین المللی غیر دولتی را هر سازمان غیر دولتی و داوطلبانه ای اطلاق می داند که در سطح محلی، ملی یا بین المللی فعالیت دارد و افرادی با علائق مشترک، آن را اداره می کنند.
خدمات انسان دوستانه، توجه دادن مردم به اعمال دولت، نظارت بر سیاستهای اتخاذ شده از سوی دولت و تشویق به مشارکت سیاسی در امور خارجه، در شمار فعالیت ها این سازمان قرار میگیرد. سازمان هایی از این دست، با تحلیل و کارشناسی امور، نقشی مشابه با ساز و کارهایی هشدار دهنده را بازی می کنند - بیگ زاده، . - 1373 با استفاده از تعاریفی که در اسناد سازمان ملل از سازمانهای بینالمللی شده است، میتوان ویژگیهای اصلی این سازمانها را این گونه برشمرد :
-1 داشتن اهداف عام المنفعه بین المللی بدون قصد سودجویی یکی از خصوصیات و ویژگیهای برجسته سازمانهای بین المللی غیر دولتی است که مهمترین دلیل افتراق این سازمانها با شرکتهای چند ملیتی است. البته این بدان معنا نیست که سازمانهای غیردولتی حق ندارند از یک فعالیت مشخص سودی کسب نکنند. این سازمانها به دنبال اهداف عامالمنفعه بوده که مثالهای بارز آن کمیته صلیب سرخ که هدف بشر دوستانه دارد، شورای کلیساها که با هدف معنوی فعالیت می کند، فدراسیون بینالمللی فوتبال است که دارای هدف ورزشی است
-2 ایجاد این سازمانها بر اساس حقوق داخلی یک دولت سازمانهای غیردولتی اعم از داخلی و بینالمللی به وسیله قانون داخلی یک دولت ایجاد میشوند. مثال این امر فدراسیون بینالمللی فوتبال میباشد که بر اساس قوانین دولت سویس ایجاد شده است. این مساله را شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد در قطعنامه 1950 خود اعلام نموده است. بر اساس قطعنامه مذکور:
»هر سازمانی که سند موسس آن ناشی از یک موافقتنامه بینالدولی نباشد، یک سازمان غیردولتی محسوب میگردد
