بخشی از مقاله
چکیده
سازمانهای غیر دولتی بین المللی اصولا بدون جلب منافع و مستقل از دولتها به دنبال حفظ منافع خاص خود می باشند. در این بین سازمانهای غیردولتی محیط زیستی فعال در حوزه محیط زیست که رسالت آنها حفاظت و صیانت از محیط زیست پیرامون ابنای بشر است، خدمتی انسان دوستانه به ملتها را سرلوحه کار خود قرار داده اند. زیرا بشر برای گذران زندگی خود نیازمند محیطی سالم، عاری از هرگونه آسیب می باشد.
همچنین برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد نیز بازیگری اساسی در حفاظت از محیط زیست است. به واقع سازمانهای غیر دولتی بین المللی محیط زیستی علاوه بر اینکه به عنوان بازوی مشورتی سازمانهای بین المللی در حوزه محیط زیست نقش ایفا می کنند، دارای کارکرد ها و نقش های مختلفی از قبیل اقدامات حمایتی و وکالتی، اموزش، معیار سازی، بسیج افکار عمومی می باشند. بنابراین می توان عنوان نمود که این نوع سازمانها به شکلی اساسی و کاربردی در حراست از محیط زیست فعالیت می نمایند. در این نوشتار از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است.
مقدمه
سازمان غیر دولتی یا آنگونه که اخیراً در کشور ما با عنوان سازمان مردم نهاد، شناخته میشود، مفهومی است که نمیتوان تاریخچه معینی را برای شکلگیری آن مشخص کرد. با این حال رشد بی سابقه این سازمانها به ویژه در دهه های اخیر باعث شده که این سازمانها به بازیگری قدرتمند در عرصه ملی و بینالمللی و با توانایی تأثیرگذاری تبدیل شود.
یکی از بارزترین ویژگی سازمانهای غیردولتی یا ساز مان های مردم نهاد - سمن - عدم وابستگی به دولت و ارکان آن می باشد. چون استقلال این نوع ساز مان ها است که به عنوان اهرم فشار در حوزه نظارت و نقد دولت کاربرد دارد. از سویی دیگر چون اغلب اعضا را مردم عادی تشکیل می دهند می توان از واژه مردمی بودن برای توصیف این سازمان ها نیز بهره برد. سازمانهای غیردولتی بین المللی فعال در حوزه محیط زیست نیز با عنایت به حوزه فعالیتشان می توانند نقش موثری در حفظ محیط زیست بشر داشته باشند.در این نوشتار پس از تعریف سازمان های غیر دولتی و واژه محیط زیست، به نقش و کارکرد این سازمانها در خصوص حفاظت از محیط زیست از قبیل اطلاع رسانی، فرهنگ سازی و.... پرداخته شده است.
تعزیف ساسمانَای غیزديلتی
در مورد سازمانهای غیردولتی، تعریف دقیق و جامعی برای آن وجود ندارد؛ اما در دهههای اخیر نیز ایجاد سازمانهای غیردولتی با شتاب بیشتری در حال گسترش است که این امر باعث شده تا تعاریف متعددی از زاویههای مختلف از سوی پژوهشگران و نهادهای ملی و بینالمللی ارائه گردد.
نخستین سند رسمی بینالمللی که در آن از سازمانهای غیردولتی نام برده شده است، ماده 71 منشور ملل متحد است.
این ماده بیان میدارد: »شورای اقتصادی اجتماعی میتواند برای مشاوره با سازمانهای غیردولتی که به امور مربوط به صلاحیت آن شورا اشتغال دارند، هرگونه تدابیر مناسب را اتخاذ نماید. این ترتیبات ممکن است درباره سازمانهای بینالملل در جایی که اقتضا نماید و درباره سازمانهای ملی پس از مشورت با عضو ذینفع ملل متحد اعمال گردد.«
با این حال منشور در روشن نمودن مفهوم سازمانهای غیردولتی، ذکری به میان نیاورده است. این امر باعث شد تا شورای اقتصادی و اجتماعی، طی سه قطعنامه به تبیین و شفافسازی ابعاد، هویت و شیوههای عملکردی این سازمان و همچنین جایگاه آن در نظام ملل متحد بپردازد.
قطعنامههای 1296 به تاریخ 23 می 1968، 1993/80 به تاریخ 30 ژوئیه 1993 و 1996/31 به تاریخ 25 جولای 1996، اگرچه به شفاف نمودن مفهوم سازمانهای غیردولتی کمک شایانی نمودهاند، اما هیچ یک در نهایت تعریف جامع و مانعی از این پدیده ارائه نکردهاند؛ اما به طور کلی از این قطعنامهها میتوان فهمید که منظور از سازمانهای غیردولتی، هر سازمانی است که با اراده نهادهای دولتی با موافقتنامههای میان دولتها موجودیت نیافته است.
یکی دیگر از نهادهای بینالمللی وابسته به سازمان ملل که به تعریف سازمانهای غیردولتی مبادرت کرده، اداره اطلاعات عمومی سازمان ملل است. بر اساس این تعریف: »سازمانهای غیردولتی به هر سازمان غیردولتی و داوطلبانهای اطلاق میشود که در سطح محلی، ملی یا بینالمللی فعالیت دارد و افرادی با علائق مشترک آن را اداره میکنند. خدمات انسان دوستانه، توجه دادن مردم به اعمال دولت، نظارت بر سیاستهای اتخاذ شده از سوی دولت و تشویق به مشارکت سیاسی در امور خارجه، در شمار فعالیتهای این سازمان قرار میگیرد. سازمانهایی از این قبیل با تحلیل و کارشناسی امور، نقشی مشابه ساز و کارهایی هشدار دهنده را بازی میکنند
شورای اروپا نیز سازمانهای غیردولتی را چنین تعریف کرده است: سازمانهای غیردولتی، جمعیتها، جنبشها یا گروههایی هستند که مستقل از دولت، بدون قصد منفعتطلبی و در جهت دفاع از منافع خاصی همچون مسائل شغلی، اجتماعی، فرهنگی، تجاری، سیاسی، علمی، انساندوستانه، مذهبی و ... تشکیل گردیدهاند
علاوه بر این سازمانها و نهادها، افراد و گروههایی نیز به تعریف سازمانهای غیردولتی مبادرت کردهاند. از جمله، دایان اتو معتقد است، »یک سازمان غیردولتی که اعضای آن شهروند یا اجتماعی از شهروندان یک یا چند کشور هستند که موضوع فعالیتهایشان، توسط خواست جمعی اعضای آن در پاسخ به احتیاجات اعضای جامعه و یا جوامعی که سازمان مذکور با آن همکاری مینمایند، تعیین می شود
