بخشی از مقاله
چکیده
مناطق ساحلی از جمله مناطق استراتژیک هر کشور بوده که تعیین کاربري مطلوب و شناخت ویژگیهاي مناطق ساحلی از ملزومات حفاظت و توسعه آنها به شمار میروند. این مهم از طریق طبقهبندي از نظر مشخصههاي زمینشناسی، هیدرودینامیکی و زیست محیطی امکان پذیر است. از این بین، طبقهبندي مناطق ساحلی بر اساس مواد متشکله از طبقهبنديهاي کلیدي جهت اتخاذ روشهاي حفاظت و توسعه مناطق ساحلی شناخته شده است.
طبقهبندي اونز - 1994 - داراي ردهها و زیر ردههاي قابل تطبیق با شرایط مناطق ساحلی ایران تشخیص داده شد. در این تحقیق، از تصویر ماهوارهاي - 2003 - IRS، با قدرت تفکیک 6 متر و دادههاي دانه بندي و ژئوتکنیک کلیه بنادر و سازههاي ساحلی اجرا شده در منطقه ساحلی استان بوشهر استفاده شد
نتایج حاصله نشان داد که در سواحل استان بوشهر سه رده از سواحل غیر مستحکم و دو رده از سواحل مستحکم تشکیل شدهاند. 83/22 درصد از سواحل استان بوشهر از سواحل غیر مستحکم غیر زیستی و 2/33 درصد آن سواحل زیستی بودهاند. همچنین 10/48 درصد نوار ساحلی استان در از جمله سواحل مستحکم غیر زیستی در قالب تاقدیسهاي ساحلی از سواحل سنگی تشکیل شده است. نتایج این تحقیق بر برنامه ریزي کاربري و حفاظت از مناطق ساحلی استان بوشهر قابل استفاده هستند.
مقدمه
مناطق ساحلی از جمله مناطق استراتژیک و پر اهمیت در تمام کشورها محسوب می شوند که تقاضا براي کاربري اراضی آنها با اهداف مختلف به طور مستمر وجود دارد. یکی از ملزومات تعیین کاربري مطلوب و بهینه، شناخت ویژگیهاي مناطق ساحلی است که از طریق طبقهبندي از نظر مشخصههاي زمین شناسی، هیدرودینامیکی و زیست محیطی و دیگر شاخصها امکان پذیر است. از این بین، طبقهبندي مناطق ساحلی بر اساس مواد متشکله از طبقهبنديهاي کلیدي جهت اتخاذ روشهاي حفاظت و توسعه مناطق ساحلی به شمار میرود.
بر این اساس، طبقه بندي سواحل از دیرباز مورد توجه محققین و سیاستگذاران دواتی بوده و در پی آن روشهاي مختلفی توسعه داده شده است. به ترتیب قدمت از سوئز - 1888 - ، جانسون - 1919 - ، شپارد - 1937 - ، بورکات - 1950 - ، کاتن - 1952 - ، والنتین - 1952 - ، دیویس - 1964 - و کواردین - 1994 - طبقه بنديهاي مختلفی را بر اساس مشخصههاي طبیعی یاد شده توسعه دادهاند
در طبقه بندي سوئز - 1888 - ، عوامل زمین شناسی و هیدرودینامیکی ملاك دسته بندي بوده و بر این اساس سواحل به دو نوع اقیانوس آرام و اقی انوس اطلس تقسیم شدهاند. در سواحل نوع اقیانوس آرام ساختمانهاي رسوبی به موازات ساحل قرار گرفته ولی در نوع اقیانوس اطلس این حالت مشاهده نمیشود. سواحل نوع اقیانوس اطلس را در مناطق زیادي می توان مشاهده کرد لیکن ساحل نوع اقیانوس آرام را در مکانهاي محدودي مثل غرب سواحل آمریکاي شمالی و جنوبی میتوان دید که در آنجا کوههاي راکی و آند به موازات ساحل قرار گرفتهاند.
طبقه بندي دیویس - - 1964، تغییر تراز آب دریا را معیار طبقه بندي خود قرار دادهاند. فرضیه خمش حاشیهاي نخستین بار توسط بورکارت - 1950 - عنوان شد. این فرضیه حاکی از این مطلب است که خشکیها تمایل به بالا آمدگی و کف دریاها تمایل به فرونشینی دارند. نوع ساحل بستگی به موقعیت خط لولاي چین تشکیل شده دارد. اگر خط لولا در خشکی باشد، ساحل به صورت زیر آب رفته ظاهر میشود و اگر خط لولا در دریا باشد، ساحل از نوع خارج شده از آب خواهد بود.
در طبقه بندي جانسون - 1919 - سواحل به چهار دسته زیر آب رفته، از آب خارج شده، سواحل خنثی وسواحل مرکب تقسیم شده است. در رده بندي ایشان اشاره اي بر نوع مواد متشکله نشده است. در طبقه بندي کاتن که در سال 1952 ارائه شد، سواحل به دو گروه سواحل موجود در مناطق پایدار و سواحل موجود در مناطق ناپایدار تقسیم شدند.
سواحل مناطق پایدار داراي حرکت تکتونیکی نبوده و فقط تحت تاثیر نوسانات جهانی آب دریاها هستند. در حالیکه سواحل ناپایدار، تحت کنترل حرکات تکتونیکی از قبیل بالاآمدگی، فرورفتگی و چین خوردگی از آب خارج شده یا زیر آب میروند. والنتین در سال 1952 با عنوان کردن این مطلب که در سواحل شرایط تعادلی وجود ندارد، طبقهبندي خود را ارائه کرد.
جدول:1 معیارهاي موثر در طبقه بنديهاي مختلف سواحل
در گروه اول ویژگیهاي ژنتیکی و در گروه دوم فرآیندهاي دینامیکی موجود در سواحل مورد توجه قرار گرفته است. در این روش نیز تأکیدي بر مواد متشکله نشده است. طبقه بندي شپارد - 1937 - منطقه ساحلی بر اساس فرآیندهاي سازنده یا مخرب به سواحل اولیه و ثانویه ردهبندي میشوند که به طور ضمنی به نوع و جنس مواد متشکله اشاره میگردد.
طبقه بندي کواردین - 1979 - بر روي تمام مناطق مرطوب ساحلی و غیر ساحلی زمین اعمال میشود. در این ردهبندي به خصوصیات بستر در ساحل پرداخته شده و تا حد زیر رده طبقه بندي صورت می گیرد. بالاخره در طبقهبندي اونز که در سال 1994 ارائه شده است، با تأکید بسیار بر جنس مواد متشکله، معیارهاي لازم براي طبقهبندي کلی نوار ساحلی از نظر جنس مواد تشکیل دهنده ارائه شده است. بدین ترتیب، در این تحقیق از طبقه بندي اونز - 1994 - که تأکید بیشتري بر مواد سازنده طبیعی و مصنوعی سواحل شده است، استفاده شد.
مواد و روشها
مواد مورد استفاده در این تحقیق تصاویر ماهوارهاي - 2003 - IRS، با قدرت تفکیک 6 متر و داده هاي دانه بندي و ژئوتکنیک کلیه بنادر و سازه هاي ساحلی اجرا شده در طول منطقه ساحلی استان بوشهر بوده است. به علاوه، ار 2 دوره عکسهاي هوایی سالهاي - 1:20000 - 1346 و - 1:40000 - 1372 و نقشههاي زمینشناسی - 1000000 - سازمان زمینشناسی، جهت تدقیق نتایج بدست آمده، استفاده شده است. جزئیات طبقهبندي اونز - 1994 - در جدول زیر ارائه شده است.
جدول :2-3راهنماي طبقه کلی نوار ساحلی از نظر جنس مواد تشکیل دهنده
