بخشی از مقاله
مقدمه
گردشگری به عنوان یکی از پویا ترین فعالیت ها در جهان مطرح است و از این ره آورد سود سرشاری عاید هر کشوری می شود. درصد بالایی از این صنعت پویا بر طبیعت گردی استوار است؛ این طبیعت گاهی
بیابان است و گاهی جنگل ، گاهی کوه و گاهی دیگر ساحل ؛ که در هر صورت گردشگران زیادی را به خود جذب می کند. ایران نیز به علت تنوع آب و هوایی همه ی مظاهر طبیعت را در خود جای داده است ، از این میان گردشگری طبیعت یا همان اکوتوریسم، گردشگری ساحلی رونق بیشتری دارد چرا که دوسوی شمال و جنوب ایران را دریا فراگرفته است.اما
رونق گردشگری ساحلی در کنار پیامدهای مثبت ،با پیامدهای منفی نیز روبروست ، پیامدهایی که هم جنبه ی فرهنگی دارند و هم اجتماعی و هم اقتصادی.
در این راستا، سواحل مازندران بالاخص غرب مازندران (شهر های رامسر ،تنکابن، عباس آباد، چالوس و نور) در این صنعت رشد قابل توجهی کرده است. این منطقه به علت نزدیکی دریا با کوه و جنگل از یک طرف و نزدیکی به پایتخت از طرف دیگر مسافران زیادی را در خود جای داده است که علاوه بر آثار مثبتی نظیر رشد اقتصادی و بالا رفتن سطح در آمد مردم بومی و رشد فرهنگی و اجتماعی مشکلاتی مانند آلودگی محی زیست که خود سطح وسیعی از آب و خاک و هوا را در بر می گیرد ، اثرات مخرب اجتماعی و فرهنگی ، فصلی بودن شغل را نیز به همراه دارد، این مقاله سعی کرده است که به اثرات مثبت و منفی این صنعت بپردازد و راهکاریی برای به حداقل رساندن اثرات تخریبی را مورد بررسی قرار دهد .
کتاب های زیادی در زمینه ی گردشگری و اثار زیست محیطی تالیف و چاپ شده است، به عنوان نمونه محمد حسین پاپلی یزدی کتابی در زمینه ماهیت گردشگری دارد و یا زهرا پوروخشی و رمضان زاده لسبویی در کتاب شان آثار زیست محیطی در سواحل را مورد بررسی قرار دادند و یا فصلنامه های علمی که در این زمینه مطالبی را به رشته ی تحریر در آورده است اما کتابی که در آن فرصت ها و چالش ها به طور مجزا مورد بررسی قرار گیرد تالیف و چاپ نشده است .امید است در این زمینه گام های اساسی برداشته شود . شیوه مورد استفاده در این تحقیق کتابخانه ای بوده و کتب متعددی مورد مطالعه و استناد قرا رگرفته اند که دقت درآن ها می تواند بخشی از وضعیت موجود گردشگری را به خوبی روشن کند
گردشگری به عنوان صنعتی برتر در جهان امروز شناخته شده است که به سبب آن بسیاری از کشورهای جهان توانسته اند وضعیت خویش را در حد قابل توجهی بهبود بخشند، چرا که هر منطقه ای پتانسیل های بالقوه ای برای گردشگری دارد که با شناخت آن ها و مدیریت همه جانبه آن پتانسیل ها به بالفعلیت می رسند که در این صورت باعث به حرکت در آمدن چرخ های این صنعت نوپا می شوند.
گردشگری تعاریف گوناگونی دارد ، گاهی تعبیر به سفر برای مقاصد تجاری و شغلی است و گاهی تفریح و فراغت و گاهی دیگر مقاصد زیارتی ؛ دهخدا آن را این گونه تعریف می کند " سیر کردن، گردش، سفر کردن به کشورها و جاهای مختلف برای دیدن و تماشا کردن" و گردشگر به کسی اطلاق می شود که به مکانی غیر از محل سکونت سفر کرده و هدفش مقاصد کاری و یا استفاده از اوقات فراغت باشد و مخارج او در مقصد از درآمدی که در محل سکونت به دست آمده پرداخت شود (اپلروود1386 ، (18 و انگیزه اصلی کردشگر مشاهده و لذت بردن از مناظر طبیعی و صنایع فرهنگی است.
در صنعت اقتصادی جهانی صنعت گردشگری روزبه روز اهمیت بیشتری پیدا می کند این صنعت امروز به قدری در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها اهمیت دارد که اقتصاد دانان آن را صادرات نامرئی نام نهادند.( رضوانی 1385 ،(10
یکی از شاخه های گردشگری اکوتوریسم می باشد . اکوتوریسم یا طبیعت گردی مبتنی بر جاذبه های طبیعی است در فرایند اکوتوریسم انگیزه ی اصلی گردشگر مشاهده و لذت بردن از مناظر طبیعی و منابع فرهنگی موجود است.
اتحادیه جهانی حفاظت ، در سال 1996 این تعریف را از اکوتوریسم ارائه داد " سفری مسئولانه از نظر محی زیستی که به منظور لذت بردن از مناطق نسبتا بکر طبیعی ( و هر گونه ویژگی فرهنگی موجود در منطقه از گذشته و حال ترتیب داده می شود و باعث ترویج حفظ محی زیست می گردد ) در طول این سفر گردشگران حداقل تاثیرات منفی را بر منابع طبیعی می گذراند و مردم بومی در سود حاصل بر فعالیت های اجتماعی اقتصادی شریک می شوند. از سال 1990 از اکوتوریسم به عنوان وسیله ای برای توسعه پایدار توس سازمان های غیر دولتی کارشناسان توسعه و مراکز دانشگاهی مطرح و مورد مطالعه قرار گرفت به منظور اهمیت جهانی موضوع سازمان ملل سال 2002 را سال بین المللی اکوتوریسم تعیین کرد و کمسیون توسعه پایدار، یونپ و سازمان جهانی گردشگری را موظف به انجام فعالیت هایی در این سال ساخت ( اپلر وود سال 1386، (13-14
گردشگری ساحلی یکی از شاخه های طبیعت گردی می باشد که به عنوان یکی از جلوه های توسعه پایدار و شیوه ای از گردشگری پایدار محسوب می شود ( رنجبر،1388، ( 226 و می تواند از منابع درآمدی شهری به شمار رود . از همین چشم انداز دکتر پاپلی در کتابش گردشگری دریایی را به دو شاخه تقسیم کرده است " گردشگری دریایی خود به دو شاخه مهم گردشگری ساحلی و
گردشگری دریایی تقسیم می شود که گردشگری ساحلی بیشترین گردشگری را به خود جذب می کند . ( پاپلی و همکاران 1388 ،(49
فعالیت های گردشگری ساحلی را می توان به دو گروه اصلی تقسیم
کرد:
. فعالیت های متکی بر طبیعت مانند ماهیگری ، شنا ، حمام آفتاب، غواصی، قایقرانی، اسکی
. فعالیت های متکی بر تسهیلات انسان ساخت مانند: خرید، تفریح، استفاده از رستوران، پارکهای ساحلی ، پلاژها هتل های ساحلی، سینماهای رو باز.(سرابی،1387،(7
ایران نیز از لحاظ اکوتوریستی یا همان جاذبه های طبیعی و فرهنگی جز کشورهای برتر دنیا است؛ وجود کوه و جنگل و دریا و بیابان آن را یکی از قطب های مهم گردشگری در جهان محسوب کرده است.
"ایران از دو سو ( شمال و جنوب ) با سواحل گسترده روبرو است
، وجود مناطق ساحلی در کنار سایر مناطق ( کوه، بیابان ، کویر
جنگل... ) تاییدی بر متنوع بودن سرزمین از نظر ویژگی های جغرافیایی
طبیعی است و در ارتباط با جهانگردی سواحل جایگاه خاصی دارد و
کاربردهای گسترده ای پیدا می کند.
اگر نیم رخ نواحی ساحلی ایران را در نظر بگیریم تقریبا تمامی مناظر طبیعی را در یک محدوده کم وسعت می توانیم مشاهده کنیم . طول جلگه های ساحلی دریای خزر از آستارا تا بندر ترکمن حدود 500 کیلومتر و عرض آن به طور متوس کمتر از دو کیلومتر می باشد. این مناطق هر چند از نظر عرض و وسعت متغیر است در بعضی نقاط باریکه ساحلی به حداقل ممکن کاهش یافته است و در بعضی از مناطق عرض نوار ساحلی گسترش یافته است، اما در مازندران دو قسمت کم عرض شرقی و غربی و محدوده ی عریض میانی است، قسمت های کم عرض بین 5-6 کیلومتراز ساحل تا ارتفاعات فاصله دارند، در منطقه ی شرق خلیج گرگان و در قسمت غرب در بخش غربی مازندران این محدوده های کم عرض مشاهده می شود. قسمت های عریض محدوده های است که رودهای بزرگ به دریا می ریزند مانند رودهای هراز و تجن و که در بالا ذکر شد. ( حسن نقی زاده انصاری 1383ص (39-40
منطقه ی مورد مطالعه ی ما همین منطقه ی کم عرض غربی است ، جایی که فاصله ی دریا و کوه به حداقل ممکن می رسد. این منطقه که شامل شهرستان هایی چون رامسر، تنکابن، عباس آباد، چالوس و نور می باشد دارای سواحلی شنی ، با چشم اندازهایی زیبا یکی از مراکز مهم گردشگری محسوب می شود. این سواحل با ویژگی های منحصر به فردش آن را از بقیه مناطق ساحلی متمایز کرده است؛ چرا که فاصله ی اندکی که با کوه و جنگل دارد و همین امر باعث روی آوردن گردشگران زیادی به این منطقه شده است ، تنها با چند کیلومتر دور شدن از دریا به کوه هایی با پوشش گیاهی انبوه و هوایی پاک و دل انگیزاز یک سو و جنگل های سبز پشت در پشت از سویی دیگر می رسیم . این نزدیکی دریا و کوه و جنگل در شهرستان عباس آباد به اوج خود می رسد. سواحل دریا ، جاده ی جنگلی کلاردشت که کوه را نیز در خو د دارد مثلثی است که مسافران زیادی را در خود جای داده است از این رو طی آمار های منتشر شده ، غرب مازندران بیشترین آمار گردشگری را به ثبت رسانده است که در تابستان این حجم انبوه مسافران به علت استفاده از سواحل دریا به حداکثر می رسد . استفاده بهینه از این مراکز گردشگری و به حداقل رساندن خسارات زیست محیطی ، اجتماعی و فرهنگی احتیاج به یک برنامه ریزی دقیق و همه جانبه دارد . چرا که " گردشگری بی برنامه همچون توسعه ی لجام گسیخته درونی را خراب می نماید و آن چه را که در
