بخشی از مقاله
١‐ مقدمه :
یکی از مسائلی که در موج شکن ها چه در مرحله ساخت و چه در مرحله بهره برداری با آن مواجه هستیم , مساله گسیختگی و خرابی آنهاست . از اینرو همواره پیش بینی این خرابی ها در مرحله طراحی و ارائه راه کارهای مناسب جهت مقابله و کاهش این گسیختگی ها در مرحله بهره برداری سازه لازم می باشد . موج شکن هایی که در کشور ساخته شده یا می شوند از حیث اینگونه خرابی ها مستثنی نیستند. بدین منظور تصمیم گرفته شد که با مطالعه موردی بر روی تعدادی از موج شکن ها که در مرحله ساخت یا سرویس دهی هستند, نوع خرابی و دلیل آن مشخص شده و راه کارهای مناسبی جهت حذف یا کاهش این خرابی ها ارائه شود . منطقه مطالعاتی انتخاب شده واقع در استان بوشهر و از خلیج نای بند بندر عسلویه تا بندردیلم بوده و شامل ٢٠ موج شکن می باشد. دراین میان موج شکن هایی که دچار مود خرابی شده اند به دودسته تقسیم می شوند . دسته اول موج شکن هایی هستند که قدمت چندین ده ساله داشته و بصورت کاملا سنتی و بدون هیچگونه طراحی اولیه و توسط افراد محلی جهت پهلوگیری قایقها و لنجهای کوچک تجاری و صیادی احداث شده اند . خرابی های بوجود آمده در آنها عمدتا ناشی از عدم طراحی و استفاده از مصالح سنگی نامناسب است . با توجه به اینکه هیچگونه طراحی اولیه ای در مورد این سازه ها صورت نگرفته و از طرفی کاربری این موج شکن ها در حد سبک و برای قایقها و لنجهای کوچک بوده و مدت زمان زیادی از عمر مفید آنها می گذرد , این خرابی ها تا حدی قابل قبول و توجیه پذیر می باشد . دسته دوم شامل موج شکن هایی می شوند که در سالهای اخیر ساخته شده و مسائل طراحی تا حدی در مورد آنها در نظر گرفته شده است ولی با توجه به موارد ذکر شده دچار یکسری خرابی شده اند که بررسی این خرابی ها می تواند در بهبود فرایند طراحی , ساخت , تعمیر و نگهداری موج شکن هایی که در آینده ساخته می شوند , موثر واقع شود .
٢‐ موج شکن های دچار مود خرابی در منطقه مورد مطالعه :
الف‐ موج شکن استحصال اراضی عسلویه : این موج شکن از نوع توده سنگی سکویی با آرمورهایی از جنس سنگ آهک لوماشل (Cap rock) با عمر طراحی ٥٠ ساله می باشد. این موج شکن از نقطه نظر اجرایی مشخصات زیر را دارد : ١‐ سنگهای آرمور خیلی منظم و موزاییکی چیده شده اند که این موضوع سبب کاهش خلل و فرج سازه و کاهش استهلاک انرﮊی موج توسط موج شکن شده است .
٢‐ در این موج شکن اکثر سنگهای آرمور شکل منظم و مستطیلی دارند , بعد کوچکتر سنگ در مقابل امواج قرار دارد و جهت ضربه امواج به سنگ در راستای محور بزرگتر سنگ است در صورتیکه نحوه قرارگیری اینگونه سنگها باید بگونه ای باشد که بعد بزرگتر سنگ در مقابل امواج قرار گیرد, زیرا در این صورت سنگ خیلی بهتر در برابر هجوم امواج پایدار می ماند و رعایت نکردن این موضوع سبب شکستگی در بعضی از قطعات آرمور شده است (شکل٥ ) .
ب‐ موج شکن نخل تقی : این موج شکن از نوع توده سنگی با آرمورهایی از جنس سنگ آهک با عمر طراحی ٢٥ ساله می باشد . یکی از مشخصات این سازه , طراحی و اجرای پنجه با تراز بالا است . این طراحی و اجرا باعث شده که پنجه شبیه آرمور عمل کرده و نتواند مانع از آبشستگی پای سازه شود , بخصوص در قسمت قوس بازوی اصلی که تمرکز امواج , بحرانی ترین حالت را دارد . موارد ذکر شده احتمالاسبب ایجاد یک حفره آبشستگی (Scour Hole) در جلوی سازه و لغزش و فروریزی قطعات آرمور بسمت پایین گردیده است . از طرفی چون قسمت قوسی شکل بازوی
١
اصلی در معرض شکست امواج قراردارد , نیروهای ناشی از شکست امواج , خود باعث جابجایی قطعات پنجه شده اند . ازاینرو بهتر بود که تراز پنجه پایین تر و وزن قطعات پنجه سنگین تر انتخاب می شد] ٢و١.[
ج‐ موج شکن شیرینو : این موج شکن از نوع توده سنگی با آرمورهایی که عمدتا از جنس سنگ آهک لوماشل
(Cap rock) می باشد. خرابی هایی که این سازه را در بر گرفته عبارتند از:
١‐ نشست و فروریزی لایه آرمور . اصولا سنگهای Cap rock به خودی خود وزن مخصوص پایینی دارند . بنظر می رسد که قطعات آرمور بکاررفته در این موج شکن بدلیل وزن بسیار کم , نتوانسته اند در برابر هجوم امواج بخصوص در ناحیه قوسی بازوی اصلی مقاومت کنند که این مساله باعث فروریزی لایه آرمور شده است (شکل٢و٦ ) .
٢‐ جدا شدن لایه آرمورتاج در اثر پدیده (Overtopping) بدلیل پایین بودن تراز تاج موج شکن(شکل٤ ) ] ٤و٣. [ د‐ موج شکن بندر عامری : این موج شکن از نوع توده سنگی با آرمورهایی از جنس سنگ آهک لوماشل و آهک مارنی می باشد . مشکلات این سازه عبارتند از :
١‐ عدم تطابق کامل پارامترهای طراحی با پارامترهای اجرایی . مثلا در این موج شکن , مبنای طراحی براساس سنگهای آهکی با وزن مخصوص١٧/٢ بوده در صورتیکه در اجرا از سنگهای Cap rock آنهم با تناﮊ پایین استفاده شده است و برای حل مشکل پایین بودن تناﮊسنگها و افزایش مقاومت سازه در برابر هجوم امواج , شیب سازه بسیار پایین در نظر گرفته شده است . این ابتکار عمل تا حدی جوابگو بوده است ولی در قسمت قوسی بازوی اصلی بدلیل موقعیت بحرانی , کاهش شیب هم نتوانسته است مشکل پایین بودن تناﮊ سنگها را حل کند و سازه دچار فروریزی و نشست لایه آرمور شده است .
٢‐ اجرای نامناسب لایه فیلتر سبب مکش مصالح مغزه توسط امواج شده و منجر به آبشستگی مصالح در پشت موج شکن گشته است (شکل١ ) .
ه‐ موج شکن بندر رستمی : این موج شکن از نوع توده سنگی با آرمورهایی از جنس سنگ آهک و مغزه ازانواع سنگها از جمله ﮊیپس می باشد . این موج شکن بشکل کاملا سنتی ساخته شده و انواع خرابیها این سازه را دربرگرفته که عبارتند از :
١‐ رعایت نکردن طبقه بندی سنگهای موج شکن در لایه های مختلف .
٢‐ عدم مقاومت قطعات سنگی در برابر هجوم امواج و در نتیجه آسیب دیدگی موج شکن در مقاطع مختلف بدلیل فقدان طراحی در تناﮊ سنگها , بطوریکه تناﮊ سنگها خیلی پایین تر از حد استاندارد و حداکثر وزن سنگهای استفاده شده حدود ٥/١ تن می باشد .
٣‐ پدیده عبور موج از درون سازه بدلیل عدم استفاده از مصالح مناسب مغزه در ساخت موج شکن . این پدیده سبب تخلخل سازه شده و با هجوم امواج به مرور این تخلخل زیادتر گشته و امواج , بیش از حد استاندارد از درون سازه نفوذ کرده و این پدیده باعث انتقال رسوب شدید از میان سنگها به درون حوضچه شده است .
٤‐ نشست سازه در نقاط متعدد با توجه به موارد ذکر شده در بند٣ . در این حالت سازه بسیار متخلخل شده و زیر لایه آرمور اصطلاحا " پوک" گشته و در اثرهجوم امواج , سازه نشست کرده است .
٥‐ تخریب سنگهای محافظ به علت استفاده از مصالح سنگی با تناﮊ پایین و از جنس بسیار نامرغوب (سنگ ﮊیپس ) . ٦‐ پدیده روگذری (Overtopping) بیش از حد استاندارد . بطوریکه این پدیده باعث انتقال رسوب از بالای تاج بدرون سازه شده و بدلیل پایین بودن بیش از حد تراز تاج و طبق موارد ذکر شده در بند٤ , نشست سازه , پدیده آبگذری را تشدید کرده است .
