بخشی از مقاله
چکیده
امروزه اساس شکل گیری اکثر مراکز تجاری - تفریحی در ایران و بعضی کشورهای جهان، معمولا طراحی ساختمان بدون در نظر گرفتن هویت ملی می باشد؛ در حالی که توجه به آیتم های مذکور از عوامل بسیار موثر در طراحی این مراکز جهت جذب گردشگر است که مورد بی مهری قرار گرفته است؛ لذا مراکز تجاری - تفریحی، صرفا به عنوان ساختمانی جهت رفع نیازهای روزمره معیشتی مردم و یا گذران اوقات فراغت آنان مورد توجه واقع شده اند که فاقد هویت و انسجام لازم با محیط اطراف و گذشته مردم بوده و به ارضای کامل نیازهای استفاده کنندگان از آن نمی پردازد.
بر این اساس پژوهش حاضر به بررسی نقش هویت بر مجموعه ای تجاری - تفریحی در جزیره کیش می پردازد و نیز راهکارهایی عملیاتی و اجرایی برای طراحی این مجموعه ارائه می دهد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که لزوم توجه به هویت منطقه و پیش بینی راهبردها، می تواند جهت جذب گردشگر برای اهداف اقتصادی و سیاسی، کارساز باشد.
مقدمه
شهرهای ایرانی و اسلامی حاصل فرهنگ و تمدن دیرینه ای می باشد که روابط اجتماعی در آن بر پایه ارزش ها و هویت بومی و ملی شکل گرفته است. نشان های طبیعی و مصنوعی و انسان ساخت، دارای تصاویر بصری ذهنی از شهر میباشد و می توان ساختار و انگاره های ذهنی عموم مردم از شهر را در سطوح ملی و بین المللی افزایش داد. این نشانه ها، ایجاد »حس هویت« و »بیان معنا« هستند که همانند هر نماد دیگر، دارای دو عملکرد می باشند. هر نشانه ای به بیان معنایی فراتر از خود می پردازد و حس تعلق به جامعه ای خاص را اظهار می دارد. این پژوهش توصیفی و تحلیلی بوده که هدف تبیین و بررسی کاربرد نمادها و نشانه ها و انعکاس هویت ملی و بومی در شهرها از طریق المان های شهری می باشد.
موضوع هویت از مباحث مهم در معماری معاصر ایران است. گرایش به دست یابی به یک معماری فاخر و ارزشمند، منجر به شکل گیری تلاش های زیادی شده، که با هدف حفظ و احیای هویت ایرانی مشاهده می شوند. از این رو مطالعات فراوانی از جنبه های متفاوت به بررسی هویت ایرانی در معماری معاصر صورت گرفته است. از این رو پنج عامل توجه به زمینه طراحی، توجه به مسائل اقلیمی، خوانایی طرح، فرم گرا از معماری گذشته و مفهوم گرا از معماری معاصر به عنوان متغیرهای اصلی هویت انتخاب گردید.
یادمان یک نوع بناست که صراحتا برای بزرگداشت یک شخص یا یک رویداد مهم ساخته شده است که برای یک گروه اجتماعی یادآور زمان های تاریخی یا میراث فرهنگی آنهاست. یادمان ها نمونه ای از معماری تاریخی محسوب می شوند. واژه یادمان معمولا برای ساختمان ها و بناهایی بکار گرفته می شود که جنبه تاریخی و فرهنگی دارند . به طور خاص تر، بناهایی که در زمان های گذشته ساخته شده اند و به مرور زمان ارزش تاریخی پیدا کرده اند یادمان نامیده می شوند. در قرن های اخیر، بناهای یادمانی - مانیومنتال - مثل مجسمه آزادی و برج ایفل نمادهای ملی کشورهای مدرن شده اند. یادمان ها معمولا نمای شهر یا مکان خودشان را بهتر می کردند. شهرهایی که ساخت آن ها برنامه ریزی می شود، مثل واشنگتن دی سی، دهلی نو و برازیلیا معمولا اطراف یادمان ها ساخته می شوند.
خلیج فارس، نامیست به قدمت بیش از 2000 سال و مسئله جعل نام خلیج فارس داستانیست به کوتاهی عمر کشورهای حاشیه دریای پارس. داستانی که حتی ورود به آن و ذکر اسناد بی شمار تاریخی، تنها موضوعیت دادن به ادعایی مضحک است که خاندان های حاشیه نشین دریای پارس هر از چندگاهی برای مطرح کردن نام خود و دست و پا کردن تاریخ و هویتی برای خود و خوراک برای رسانه های کشورهای زخم خورده از استقلال ملت ایران، سوژه ای فراهم می کنند.
به طور کلی پرداختن به مسائل فرهنگی و ریشه ای و دغدغه کم توجهی به این موارد سبب شده است تا در این وادی بنایی تجاری، تفریحی و فرهنگی طراحی شود تا مردم با مراجعه به آن علاوه بر استفاده از امکانات مدرن و مناسب زمان بتوانند بازتاب هویت ایرانی خویش را در آن ببینند، همچنین با توجهی خاص به موضوع خلیج فارس در نام، کالبد، مکان و کاربرد بنا بتوان جلوه های خلیج همیشه فارس را به خوبی دید.
روش تحقیق
روش تحقیق تحلیلی و توصیفی بوده؛ به گونه ای که اطلاعات با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و بررسی منابع معتبر علمی و پژوهشی در مورد مفاهیم اولیه طرح، تاریخچه نام گذاری خلیج فارس از ابتدای تاریخ تا به حال، دلایل ادعای تغییر نام به خلیج عرب در چند سال اخیر و هم چنین مطالعات میدانی از طریق مشاهده و جمع آوری گزارشاتی از مردم و داستان ها و نمادنگاری های آن ها در گذشته که نسل به نسل انتقال داده شده و صحه بر حقانیت هویت منطقه ای این خلیج دارد، جمع آوری گشته است و پس از بررسی تحلیلی مطالب جمع آوری شده و بعد از استخراج موارد طراحی، از آن ها در جهت پیشنهادات طرح استفاده شده است.
هویت ملی
مفهوم شناسی هویت
یک ملت برخوردار از هویتی مستقل است. این هویت به او شخصیت مستقل می بخشد که کاملا از دیگران متمایز است. افراد این ملت همواره به هویت ملی خویش افتخار و به عناصر ممیزه ملی خویش پایبندند. تعلق خاطر به یک نژاد، زبان، جغرافیا، مذهب، تاریخ و فرهنگ مشترک و ... از عناصر تشکیل دهنده هویت یک ملت است. این هویت در مواقع خطر و بحران موجب وحدت، اتحاد، انسجام و هماهنگی افراد آن ملت است.
افراد و جامعه دارای هویت ملی واحد همچون یک تن واحد و یک ملت واحد، احساس تعلق و پیوند به هم دارند. احساس تعلق به سرزمینی به نام کشور و زبانی واحد از دیگر وجوه هویت ملی است. هویت یابی برای یک فرد و یا ملت چنان حیاتی است که اگر نتواند این نیاز را به طریقی تأمین کند، سلامت روانی، فردی و یا ملی او آسیب جدی خواهد دید. در بحث هویت فرد و جامعه، باید خودپنداره با معنایی تشکیل شود که علاوه بر پیوستگی و ارتباط با گذشته، جهت گیری نسبت به آینده را نیز دربرگیرد.
عناصر هویت ایرانی در نظریه ذات
هر ملتی برای خود ذاتی دارد که حقیقتی را بیان می کند. این حقیقت روح ملی یک ملت است. اسلام نزد ایرانیان با این ذات مساوی و هماهنگ شده است. این ذات، برای ایرانیان نوعی حقیقت خواهی و دینداری است که با عنصر تعالی خواهی موجود در اسلام و ایدئولوژی دینی هماهنگ و همسو است. نوعی جذبه و همخوانی بین عناصر این ذات وجود دارد و با گذشت زمان، این هویت تقویت و با تکاپوی شدن در جوهر ملی ایرانیان پیش رفته است. هر گاه در طول تاریخ، عناصر فوق یعنی ایرانی، شیعی، زبان فارسی، در منطقه جغرافیایی ایران، از ذات و هویت و فرهنگ خود دفاع کرد، جوهره و روح ایرانی در کنار استقلال طلبی و اسلام خواهی بالنده و پرشتاب به جلو در حرکت بوده است و آنان همواره سعی در برداشتن همه موانع پیش روی خود داشتند.
بحران ناشی از تضاد میان انتظارات ایرانیان از اسلام و عدالت خواهی اسلامی و انحراف حکومت ها و حاکمان وقت از سنت های اسلامی و ستم آنان به مسلمانان، زمینه ساز ظهور جنبش ها و نهضت هایی در میان ایرانیان شد که به شکل گیری جوهر روح ملی ایرانیان انجامید. جوهر روح ملی ایرانی، در کنار معنویت خواهی، حقیقت یابی و عدالت طلبی توانسته است هویت واقعی ایرانی را نشان و حفظ نماید. - ابراهیمی دینانی، - 1380 به طور کلی در رابطه با هویت ملی - ایرانی چهار دیدگاه عمده وجود دارد:
-1 طرفداری از ناسیونالیسم ایرانی در ضدیت با اسلامیت و عرب ستیزی و تلاش برای پالایش زبان فارسی از واژگان عربی و حتی غربی کردن آن.
-2 طرفداری از آموزه های مارکسیستی توسط گروه های چپ و حزب توده، در این نگرش فرهنگ و هویت ملی تابعی از عنصر زیربنایی اقتصاد است و از این رو مفهوم خلق، جایگزین ملت شده است.
-3 دیدگاه طرفدار فرهنگ مشترک که در آن به همبستگی ذاتی و لاینفک میان اسلامیت و ایرانیت توجه خاص می شود. از طرفداران این دیدگاه، روشنفکران دینی و نیز امام خمینی را می توان نام برد.
-4 دیدگاه هواداران جریان فکری تجددگرایی که طرفدار تقلید کامل از الگوهای غربی هستند و هویت ملی را در غربی شدن به تمام معنا می دانند.
تاریخ و هویت ملی
برای تمام ملت های جهان، هویت ملی از اهمیت خاصی برخوردار است. در واقع، هویت ملی برای یک ملت، به منزله روح برای بدن است که فقدان آن به منزله مرگ خواهد بود . هویت ملی، هم عامل همبستگی و شکل گیری روح جمعی در یک ملت و هم وجه مشخصه و معرفه آن در میان ملل دیگر است. در واقع، قوام و دوام زندگی توأم با عزت و آزادی یک ملت، به هویت ملی آن در معنای عام و گسترده بستگی دارد. باید توجه داشت که هویت ملی مساله ای انفرادی، شخصیتی و روانی نیست، بلکه پدیده ای جمعی است که به بنیادهای فرهنگی، تاریخی و اعتقادی یک ملت مربوط می شود
