بخشی از مقاله
چکیده
هدف اصلی از انجام این پژوهش طراحی و ارائه مدل مدیریت مصرف دانش آموزان پسر دبیرستان های کرمانشاه با رویکرد اقتصاد مقاومتی می باشد . جامعه ی آماری این پژوهش شامل13000 دانش آموز پسر دبیرستان های ناحیه یک کرمانشاه میباشند، حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 373 نفر است. روش نمونه گیری پژوهش حاضر، نمونه گیری تصادفی طبقه ای است .
ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته است . پس از تایید روایی پژوهش از طریق پانل متخصصان به منظور تعیین پایایی از ضریب کرونباخ و تتای ترتیبی استفاده شد . روش پژوهش از نظر هدف کاربردی ، از نظر روش توصیفی - همبستگی و همچنین از لحاظ جمع آوری اطلاعات افراد که از طریق پرسشنامه انجام می شود ، پیمایشی است .
جهت تحلیل اطلاعات جمع آوری شده از نرم افزارهای SPSS ، AMOS و از روش های آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است . آزمون آماری در این تحقیق SEM است . این پژوهش مشتمل بر 4 فرضیه است . نتایج این پژوهش نشان می دهد بین آموزش های مرتبط با مصرف بهینه ، سطح درآمد خانواده های دانش آموزان و وضعیت تحصیلی دانش آموزان پسر کرمانشاه با مدیریت مصرف این دانش آموزان رابطه معنا داری وجود دارد و نیز سطح تحصیلات پدر و مادر این دانش آموزان با وضعیت تحصیلی دانش آموزان رابطه معنا داری دارد . نتیجه حاصل از آزمون فریدمن نشان داد از میان ابعاد طرح شده در این پژوهش آموزش های مرتبط با مصرف بهینه دارای رتبه بهتری می باشد . در مدل ارائه شده که با استفاده از نرم افزار AMOS بدست آمده است رابطه مستقیم بین مدیریت مصرف دانش آموزان پسرکرمانشاه با متغیر آموزش های مرتبط با مصرف بهینه ، وضعیت تحصیلی دانش آموزان و سطح درآمد خانواده های دانش آموزان دیده می شود . متغیر تحصیلات والدین با تاثیر بر متغیر وضعیت تحصیلی دانش آموزان به صورت غیر مستقیم بر مدیریت مصرف دانش آموزان تاثیر می گذارد.
-1 مقدمه
مصرف یک مفهوم مهم در علم اقتصاد است که در بسیاری از علوم اجتماعی دیگر مثل مدیریت نیز این مفهوم مورد مطالعه قرار میگیرد . مدیریت مصرف یکی از ارکان اقتصاد مقاومتی است . اقتصاد مقاومتی به معنی تشخیص حوزهای فشار و متعاقباً تلاش برای کنترل و بیاثر کردن آن تاثیرها میباشد و در شرایط آرمانی تبدیل چنین فشارهایی به فرصت است همچنین برای رسیدن به اقتصاد مقاومتی باید وابستگیهای خارجی کاهش یابد و بر تولید داخلی کشور و تلاش برای خوداتکایی تأکید گردد.طبق نظر دولتمردان ایران در تعریف اقتصاد مقاومتی، ضرورت مقاومت برای رد کردن فشارها و عبور از سختیها برای رسیدن به نقاط مثبت ملی نیاز است - ویکی پدیا - . ارکان اقتصاد مقاومتی شامل :مقاوم بودن اقتصاد ، استفاده از همه ی ظرفیتهای دولتی و مردمی ، حمایت از تولید ملی ، مدیریت منابع ارزی و مدیریت مصرف است .
مدیریت مصرف به مفهوم استفاده صحیح و بجا از منابع در دسترس برای افراد جامعه است . مدیریت مصرف به معنای کم مصرف کردن نیست بلکه یک استراتژی است که علاوه بر مزایای داخلی به اقتدار ملی در سطح جهان منجر می شود . مصرف گرایی یکی از پدیده های اقتصادی است که پس از انقلاب صنعتی رونق چشمگیری پیدا کرد. از جمله عوارض این پدیده می توان به تهدید منابع، آلودگی های محیط زیست و فاصله ی اجتماعی و تشدید رفتارهای غلط فردی و اجتماعی چون اسراف اشاره کرد. مصرف، یکی از دو رکن اصلی تشکیلدهنده تابع درآمد ملی است. رکن دیگر این تابع، پسانداز است که این دو با هم رابطه معکوس دارند؛ هر چه مقدار مصرف از درآمد ملی کمتر باشد، فرصت برای پسانداز و در نتیجه سرمایهگذاری بیشتر در جامعه فراهم میشود
در زمینه کم مصرف کردن آنچه نیاز به مصرف به اندازه دارد نیز بحث مدیریت مصرف به کار می آید به عنوان مثال مصرف کم شیر ، میوه و سبزیجات به کاهش سلامت افراد جامعه و بالا رفتن هزینه های سلامت منجر می شود . میزان درست استفاده از منابع، یکی از پیششرطهای توسعه هر کشور است و جهت دستیابی به توسعه و تعالی کشور ایران و نیز تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی در مقوله مدیریت مصرف جای پژوهش بسیار وجود دارد ، بخصوص که در این زمینه تنها مطالعات دانشگاهی مربوط به مدیریت مصرف انرژی صورت گرفته است . در این پژوهش با مطالعه متغیر های مورد نظر پژوهشگر ، نقش آموزش های مرتبط با مصرف بهینه و آگاه کردن دانش آموزان از ضرورت اصلاح رویکرد مدیریت مصرف موجود در راستای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی مطلوب تر بنظر می رسد .
-2 بیان مسئله
اقتصاد مقاومتی به معنای اقتصاد تدافعی یا ریاضتی نیست، بلکه در حقیقت نوعی اقتصاد و برنامهریزی تعاملی مبتنی بر راهبرد استفاده از تهدید به عنوان یک فرصت است . حال باید دید زمینهها و نقاط آسیبپذیر زمینهساز تهدید چیست و چگونه و با چه راهبردی میتوان این تهدیدها را به فرصت تبدیل نمود و به عنوان فرصتی برای اصلاح یا حتی جراحی اقتصادی استفاده کرد و در عین رفع تهدیدها، به رشد و شکوفایی اقتصادی نیز دست یافت . بنابراین به فرآیند شناسایی نقاط آسیب و تهدیدهای خارجی و داخلی و تبدیل این نقاط ضعف و تهدیدها به فرصتهای رشد و توسعه، اقتصاد مقاومتی گفته میشود .
یکی از ارکان اقتصاد مقاومتی که مربوط به کلیه افراد جامعه ، دولت ، نهاد ها و سازمان ها می باشد ؛ بحث مدیریت مصرف است . طبق آمارهای موجود بالاترین نرخ مصرف نان جهان متعلق به ایران است . ایران دومین واردکننده بزرگ شکر در جهان ، دهمین کشور واردکننده روغن در جهان است . سرانه مصرف گاز کشور در رتبه سوم جهان سرانه مصرف برق در ایران 3 برابر میانگین جهانی ایرانیان 70 درصد بیش از الگوی جهانی آب مصرف میکنند . ایران حدود چهار برابر میانگین جهانی انواع انرژیها را مصرف میکند.
این در حالی است که در زمینه مصرف میوه ، تخم مرغ ، گوشت سفید ، شیر و لبنیات ایرانیان میزان مورد نیاز سلامت را در سبد مصرف خانوار قرار نمی دهند . مصرف نمک ، شکر و نوشابه بالا به نظام سلامت خانواده های ایرانی صدمه می زند . حتی استفاده غیر عاقلانه و مسرفانه انواع محصولات آرایشی در ایران علاوه بر خروج مقادیر زیاد ارز و تحمیل هزینه اضافه به خانواده سلامتی خانواده های ایرانی را تهدید می کند .
توسعه پایدار فرآیندی است برای بدست آوردن پایداری در هر فعالیتی که نیاز به منابع و جایگزینی سریع و یکپارچه آن وجود دارد. توسعه پایدار در کنار رشد اقتصادی و توسعه بشری در یک جامعه یا یک اقتصاد توسعه یافته، سعی در تحصیل توسعه مستمر، ورای توسعه اقتصادی دارد. توسعه پایدار عنصر سازمان دهندهای است که موجب پایداری منابع تجدیدناپذیر میشود، منابع محدودی که برای زندگی نسل آینده بر روی کره زمین ضروری است.
باتوسعه پایدار آیندهای مطلوب برای جوامع بشری تصور میشود که در آن شرایط زندگی و استفاده از منابع، بدون آسیب رساندن به یکپارچگی، زیبایی و ثبات نظامهای حیاتی، نیازهای انسان را برطرف میسازد. توسعه پایدار راه حلهایی را برای الگوهای فانی ساختاری، اجتماعی و اقتصادی توسعه ارائه می دهد تا بتواند از بروز مسائلی همچون نابودی منابع طبیعی، تخریب سامانههای زیستی، آلودگی، تغییرات آب و هوایی، افزایش بیرویهجمعیّت، بی عدالتی و پایین آمدن کیفیت زندگی انسانهای حال و آینده جلوگیری کند.
مصرف1 در لغت به معنای خرج کردن - کلانتری، - 1388 و در اصطلاح اقتصادی تعریفهای گوناگونی برای آن ارایه شده است. »مصرف عبارت است از ارزشهای پولی کالاها و خدماتی که به وسیله افراد خریداری و تهیه میشود - «اخوی، . - 1380 »درآمد خالص به دو منظور استفاده میشود. بخشی از آن، به انباشتن ثروت و پسانداز اختصاص مییابد و بخش دیگر، صرف تحصیل لذّت میشود. آن قسمت از درآمد که صرف به دست آمدن لذّت میشود، مصرف نامیده میشود
از ویژگی های بنیادی انسان نیازمند بودن او و مصرف کننده بودن است . مصرف همراه همیشگی انسان در طول تاریخ بوده است اما قرن حاضر بین نیاز واقعی ، مصرف و میزان مصرف شکافی عمیق بوجود آمده است . مصرف در قرن بیستم به واقعیتی چند بعدی تبدیل شده است که در کنار ابعاد و الزامات اقتصادی ، معانی فرهنگی و الزامات اجتماعی بسیار با خود دارد
کشور ایران داری منابع انرژی غنی و گسترده میباشد. وجود مخازن عظیم نفت و گاز موجب گردیده است که ایران از موقعیت مناسب و ممتازی نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر برخوردار باشد. این منابع عظیم در صورتی میتوانند به عنوان عوامل مهم توسعه اقتصادی نقش ایفا نمایند که استفاده بهینه و مناسب از آنها به عمل آید. در صورت عدم استفاده بهینه، این امکان وجود دارد که بخش انرژی به عنوان یک بخش نامتعادل و ناسازگار با سایر بخشهای اقتصادی درآید و موجب رشد سرطانی برخی بخشها گردیده و نهایتاً باعث عدم تعادل اقتصادی شود.
آگاهی از تناسب یا عدم تناسب بین افزایش مصرف انرژی و تولیدات کل، از اهمیّت خاصی برخوردار است؛ به این دلیل که عدم تناسب بین تولید و مصرف انرژی خود میتواند بیانگر اتلاف انرژی و عدم کارایی مصرف انرژی به عنوان عامل تولید باشد.صرف نظر از اثرات نامطلوب مصرف گرایی و رواج فرهنگ مصرفی ، با توجه به روند سیاست خارجی ایران و وجود تحریم های اقتصادی به نظر می رسد برای نیل به اهداف فعلی ایران درزمینه اقتصاد مقاومتی و حمایت از رشد داخلی، نه تنها باید بر روی صرفه های اقتصادی ناشی از مصرف صحیح سرمایه گذاری نمود بلکه باید بر روی نهاد های فرهنگی و ارزشی برنامه ریزی نمود تا بتوان اثرات آن را در دراز مدت بر الگوهای مصرفی مشاهده نمود. ؛ گام های آغازی طی این مسیر از آموزش و پرورش کودکان ، نوجوانان و جوانان این مرز و بوم آغاز می شود که این گام بسیار مهّم باید با دقّت و مدیریت صحیح برداشته شود تا اثرات مثبتی بر تغییر رفتار دانش آموزان که آینده سازان جامعه هستند ، داشته باشد
