بخشی از مقاله
چکیده:
نقش الگویی خانواده و تربیت والدین از مهمترین عوامل شکل گیری توانایی ها، حس مسئولیت پذیری و استقلال در وجود کودک است. لذا حمایتهای افراطی یا رفتارهای سلطه جویانه ی والدین نقش مهمی در ایجاد احساس عدم کفایت کودک در تصمیم گیری هایش را به دنبال دارد که موجب عدم مسئولیت پذیری او در مقابل پیروزی ها و شکست هایش می گردد.محیط خانواده ، اولین و بادوام ترین عاملی است که در رشد شخصیت فرزندان تاثیر می گذارد. هدف از این پژوهش رابطه بین شیوه های فرزند پروری و مکان کنترل در دانش آموزان پسر دبیرستان شهر سبزوار است .
تعداد 400 نفر دانش آموز دبیرستان کل جمعیت دانش آموزان پسر سال اول دبیرستان شهرسبزوار انتخاب و پرسشنامه های پرسشنامه شیوه های فرزند پروری و مقیاس مکان کنترل نوویکی استریکلند قرار گرفت و توسط دانش آموزان پر شد و بعد از تصحیح توسط نرم افزار spss18 مورد تحلیل قرار گرفت نتایج به شرح زیر است بین شیوه ی فرزند پروری دیکتاتوری با مکان کنترل ارتباط معناداری وجود دارد.بین شیوه ی فرزند پروری دموکراتیک با مکان کنترل ارتباط معنی داری وجود دارد .بین شیوه ی فرزند پروری هرج و مرج با مکان کنترل ارتباط معنا داری وجود دارد.
مقدمه:
خانواده به عنوان واسطه از لحاظ تاثیر اجتماعی بر محیط کودک تاثیر فراوان دارد، به سخن دیگر چون خانواده به عنوان کانون تولد و زایش فرزندان است، پیش از وی شکل گرفته است تا مرحله ای که فرزند به آگاهی و شعور برسد خواه وناخواه در تعیین سرنوشت ساختمان روانشناختی و نوع جهان بینی و طرز فکر وی که خود بر گرفته از محیط اجتماعی است تاثیر فراوان دارد. مادر در آغاز وسیله ای برای رفع نیازمندیهای کودک است اما به زودی یکی از عوامل دوست داشتنی محیط برای وی می شود به همین ترتیب کسانی دیگر که نیازمندیهای کودک را برآورده می سازند و از محبت وی بر خوردار شده اند سرمشقی برای او می شوند.
خانواده بنیادی ترین نهاد اجتماعی در تمدن بشر است که از دیر باز مورد توجه بسیاری از اندیشمندان علوم مختلف بویژه جامعه شناسان بوده است. اهمیت خانواده به عنوان کانون اصلی زندگی فردی و اجتماعی ، نقش و کارکرد آن در تکوین رشد و تعادل شخصیت و کنش های فردی ، چگونگی هویت فردی و اجتماعی و همچنین روابط تنگاتنگ و بلند مدت اعضای خانواده است - احقر ، . - 1384 نقش الگویی خانواده و تربیت والدین از مهمترین عوامل شکل گیری توانایی ها، حس مسئولیت پذیری و استقلال در وجود کودک است. لذا حمایتهای افراطی یا رفتارهای سلطه جویانه ی والدین نقش مهمی در ایجاد احساس عدم کفایت کودک در تصمیم گیری هایش را به دنبال دارد که موجب عدم مسئولیت پذیری او در مقابل پیروزی ها و شکست هایش می گردد.
محیط خانواده ، اولین و بادوام ترین عاملی است که در رشد شخصیت فرزندان تاثیر می گذارد. نفوذ والدین در بچه ها تنها محدود به جنبه های ارثی نیست، بلکه در آشنایی کودک با زندگی اجتماعی و فرهنگ جامعه نیز، خانواده نقش بسیار مؤثری دارد. خانه محلی است که در آن کودک امور مختلف را فرا میگیرد و با مشاهده رفتار والدین راه و رسم زندگی را نیز با تقلید از رفتار و اعمال آنها فرا می گیرد - شریعتمداری، . - 1367 تاثیر خانواده بر رشد چنان بارز است که با وجود اختلاف های موجود بین صاحب نظران روان شناسی ، بسیاری از آنان در زمینه اهمیت خانواده و تاثیر آن بر رشد ، نقطه نظر مشترک دارند و اکثر روانشناسان صرف نظر از مکتبی که به آن معتقدند ، کنشهای متقابل بین والدین و فرزندانشان را اساس رشد عاطفی تلقی می کنند - برومند نسب ، . - 1383
نیکلی - 1971، به نقل از برومند نسب، - 1373 اظهار می دارد، جو حاکم بر خانواده و رفتار والدین می تواند در چگونگی احساس فرد از خود و توانایی هایش مؤثر باشد . وی معتقد است که حمایت افراطی والدین باعث می شود که کودک احساس بی کفایتی و عدم مقبولیت کند ، زیرا که فرصت مستقل بودن و احساس مسئولیت از او گرفته می شود . همچنین نیکلی معتقد است که سلطه والدین ، همین واکنش ها را در کودک ایجاد می کند . هر چند در ظاهر حمایت افراطی و سلطه گری دو صفت متفاوت و متضاد هستند ولی هر دو صفت این ویژگی را دارند که در کودک این احساس را به وجود می آورند که دیگران برای او تصمیم گیرنده هستند و خودش مسئولیتی در قبال شکست ها و پیروزی هایش ندارد.
نوویکی و کانتون نشان داده اند که کنترل و صمیمیت والدین متغیرهای مهمی در رشد مکان کنترل کودک هستند و همچنین محیطی که فرزندان در آن رشد می یابند در رشد انتظارات تعمیم یافته آنها بسیار مهم است لذا ویژگیهای شخصیتی والدین و ارتباط و تاثیر آن بر ویژگی های شخصیتی فرزند ، به ویژه مکان کنترل اهمیت زیادی دارد . در فصل های بعدی به بررسی ارتباط بین شیوه های فرزند پروری1 ادراک شده از سوی فرزندان در سه خرده مقیاس دموکراتیک2 ، دیکتاتوری3 و هرج و مرج با مکان کنترل می پردازیم تا فرزندان بتوانند به ارزیابی درستی از امکانات ، استعدادها و محدودیت های خویش برسند.
روش کار :
از آنجائی که ماهیت موضوع در پژوهش فعلی ، بررسی ارتباط بین متغییرهای ادراک فرزند از شیوه های فرزندپروری با مکان کنترل فرزند است ، روش این پژوهش از نوع تحقیقات همبستگی است . در این روش ، هنگامی که محقق دو یا چند دسته از اطلاعات مربوط به یک گروه یا یک دسته اطلاعات از دو یا چند گروه را در اختیار دارد ؛ می تواند از این روش استفاده کند . این روش برای مطالع ه می زان تغیی رات یک یا چند ع امل ، در اث ر تغیی رات یک یا چند عامل دیگر است - نادری ، سیف نراقی ، . - 1375 این روش برای پژوهش در زمینه های آموزشی و علوم رفتاری بسیار مفید است .
مزیت عمده ی آن ، این است که به محقق اجازه می دهد متغییرهای متعددی را اندازه گیری کند و همزمان همبستگی بین آنها را محاسبه کند . در علوم رفتاری غالباً چندین متغیر به صورت مشتر یک الگوی رفتاری معین را تعیین می کنند . روش همبستگی به محقق اجازه می دهد که احتمال ارتباط با چند متغییر را به تنهایی و چه به صورت گروهی با یک الگوی رفتاری مشخص مورد پژوهش قرار دهد - دلاور ، . - 1376 جامعه آماری تحقیق عبارتست از کلیه دانش آموزان پسر دبیرستان های شهرسبزوار در سال تحصیلی .93-94که از تعداد 2000نفر بوده اند که تعداد 400 نفر دانش آموز دبیرستان کل جمعیت دانش آموزان پسر سال اول دبیرستان شهرسبزوار مذکور با مراجعه به جدول مورگان و به طریق روش تصادفی خوشه ای انجام یافته است.
