بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به نقش مهم مدیریت بحران کارامد در کم کردن خسارات جانی و مالی ناشی از بحران ها در جوامع مختلف و اهمیت دسترسی به داده-هاي مناسب در زمان مناسب در اتخاذ تصمیمهاي مناسب در مدیریت بحران، نقش سیستمی که بتواند چنین اطلاعاتی را در اختیار مدیران بحران در هر زمان و هر مکان قرار دهد به خوبی آشکار میشود. شبکه هاي اطلاعات بحران به عنوان ابزاري براي در دسترس قرار دادن اطلاعات بحران تعریف شده اند، که با توجه به این که بیش از 80 درصد اطلاعات بحران ها ماهیت مکانی دارند، کارائی این شبکه ها منوط به چگونگی تبادل و مدیریت اطلاعات مکانی در آنها خواهد بود.
در این مقاله به منظور طراحی یک شبکه اطلاعات بحران مناسب براي ایران، پس از بررسی و ارزیابی نمونه هایی از شبکه هاي اطلاعات بحران موجود در دنیا، ویژگیهاي یک DIN مناسب براي ایران پیشنهاد شده است و یک سیستم نمونه براي بخش مدیریت اطلاعات مکانی آن با استفاده از تکنولوژي هاي open source پیاده سازي شده است.
-1 مقدمه
بحرانها همه ساله با تحت تاثیر قراردادن سه شاخص اقتصاد، اجتماع و محیط سبب وارد آمدن خسارات فراوانی به جوامع بشري میشوند، به همین دلیل مدیریت بحران از اولویتهاي برنامههاي هر کشور محسوب میشود. دولتها براي مدیریت کردن بحرانها نیاز به اطلاعات دارند و تحقیقات نشان میدهد که بیش از 80 درصد این اطلاعات، ماهیت مکانی دارند ؛ لذا اهمیت توجه به دادهها و اطلاعات مکانی، تبادل و مدیریت آنها براي بهینه کردن تصمیمگیريها و برنامهریزيها در هر یک از فازهاي مدیریت بحران به خوبی آشکار میشود.
براي ارتقاي مدیریت بحران، لازم است اطلاعات جامع، بهنگام و مناسب براي هر یک از فازهاي مدیریت بحران درا ختیار مدیران بحران قرار گیرد و تا زمانی که امکان دسترسی به چنین اطلاعاتی وجود نداشته باشد، امکان تصمیمگیري و برنامه ریزي بهینه وجود نخواهد داشت. یکی از روشهایی که براي تأمین اطلاعات مورد نیاز براي مدیریت بحران و در دسترس قرار دادن به موقع آنها براي برنامهریزان، مدیران بحران، سازمانهاي درگیر در مدیریت بحران و کلیه کاربرانی که به نوعی به این اطلاعات نیاز دارند، ایجاد شبکههاي اطلاعات بحران یا - DIN - Network میباشد. با توجه به اینکه اغلب دادههاي مورد نیاز در مدیریت بحران ماهیت مکانی دارند، نقش مهم بهرهگیري از این دادهها و تکنولوژيهاي مرتبط با آنها در شبکههاي اطلاعات بحران به خوبی آشکار میشود و بنابراین، GIS به عنوان ابزاري براي مدیریریت و تحلیل انواع دادههاي مکانی، نقش عمدهاي در کارائی این شبکهها خواهد داشت.
-2 شبکه هاي اطلاعات بحران - DINs -
شبکه اطلاعات بحران یا Disaster Information Network طبق تعریف عبارتست از شبکه اي کامل و قدرتمند براي تبادل هماهنگ داده ها و اطلاعات زمانمند و مناسب که این اطلاعات می توانند در هر یک از فازهاي مدیریت بحران براي نجات جان انسان ها و کم کردن خسارات اقتصادي ناشی از بحران ها مورد استفاده قرار گیرند.[4] در حال حاضر، شبکههاي اطلاعات بحران مختلفی در سطوح جهانی، منطقهاي و ملی در نقاط مختلف دنیا ایجاد شدهاست، هدف از این تعر شبکهها، طبق یفی که براي آنها وجود دارد، تأمین دادهها و اطلاعات مورد نیاز براي مدیریت بحران از طریق به اشتراك گذاري آنها و امکان دسترسی به موقع مدیران بحران به آنها از هر مکان میباشد. از آنجائی که هر سازمان، مسئولیت تهیه نقشه و اطلاعات مکانی برخی از عوارض را به عهده دارد و تهیه کلیه دادههاي مکانی براي یک سازمان امکانپذیر نیست، ایجاد شبکه اطلاعات بحران براي تبادل و به اشتراك گذاري داده ها از اهمیت بالائی در مدیریت بحران برخوردار است.
همچنین با توجه به اهمیت زمان در پاسخگوئی به بحرانها، مدیران بحران باید بتوانند به دور از محدودیتهاي زمانی و مکانی، دسترسی سریع به داده هاي مکانی تهیه شده توسط سازمانها و نیز اطلاعات مربوط به وضع موجود بحرانها داشته باشند و بر اساس دادههاي موجود، تصمیمهاي مناسب اتخاذ نمایند.
DIN -3 ایران
با توجه به اینکه در ایران تاکنون فعالیتی در زمینه ایجاد شبکه اطلاعات بحران، صورت نگرفته است، در تحقیقی که توسط نویسندگان انجام گرفت، نمونههایی از سوابق عملی کشورهاي ژاپن، استرالیا و آمریکا در زمینه ایجاد DIN ملی و همچنین مناطق آسیا، اقیانوسیه و کار یبین در ایجاد DIN منطقه اي و نیز DIN جهانی یا GDIN مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به ارزیابی هاي انجام شده، خصوصیات و طرح کلی که براي DIN ایران پیشنهاد شد مطابق شکل 1 به صورت زیر می- باشد.
شکل - 1 خصوصیات پیشنهاد شده براي DIN ایران
در این پورتال نقشه ایران که بر روي آن محل بحرانهاي اخیر highlight شده است، قرار داده شده است، با کلیک بر روي هر یک از آنها اطلاعاتی راجع به آن بحران در مورد زمان وقوع، شدت، آمار خسارات و تلفات به صورت جدولی داده میشود. همچنین اخبار و تازههاي مدیریت بحران در کشور نظیر مصوبات، آئیننامهها، تصمیمات و گردهمائیهاي اخیر ارائه میشود.
در سمت راست، همان طور که در شکل نشان داده شده، لینکهائی براي پورتال وزارتخانهها و سازمانها و ارگانهاي مرتبط ایجاد شده است.
از قابلیتهاي دیگري که در این سایت در نظر گرفته شده میتوان به موارد زیر اشاره نمود - سمت چپ شکل - 1؛
- بخش مدیریت اطلاعات مکانی که لینکی به Web GIS طراحی شده براي DIN ایران فراهم کرده است.
- کتابخانه مجازي؛ مجموعه اي از مقالات، مجلات و نشریات مختلف مرتبط با مدیریت بحران، عکسها و نقشه-هاي متنوع مرتبط با بحرانها از طریق این لینک قابل دسترسی و download و یا سفارش میباشند.
- بخش هشدارهاي ملی؛ در این بخش با توجه به پیشبینیهاي انجام شده در مورد احتمال وقوع انواع مخاطرات از قبیل بارندگیهاي سنگین، سیل و ... و آمادگیهایی که مردم در آن مناطق باید داشته باشند، به تفکیک استانها اطلاع رسانی میشود.
- سمینارها و کنفرانسها؛ در این قسمت خلاصهاي از اخبار کنفرانسهاي برگزار شده ملی و بین المللی در زمینه مدیریت بحران، مقالههاي ارائه شده در آنها و همچنین اطلاعرسانی راجع به کنفرانسها و سمینارهاي آتی ارائه میشود.
