بخشی از مقاله
چکیده :
این مقاله به نتایج بررسی اثر گذاری طراحی و ساخت کوجی متحرک با قابلیت تنظیمات میلیمتری در دارهای قالی، گلیم، گلیم برجسته، گبه و مشابه آن ها در میزان افزایش سلامتی و راحتی بافندگان از طریق بیان و مقایسه معایب و محاسن آن پرداخته است
.برای این منظور، از طریق پرسشنامه طراحی شده - با طیف لیکرت - ، مقایسه میانگین ها در دو حالت استفاده از دار های قدیم و دارهای جدید با طراحی کوجی متحرک و درصد پاسخ های داده شده به هر گزینه توسط نرم افزار spss - ver,20 - ، به تجزیه و تحلیل موضوع پرداخته که رد یا عدم تأیید آن با استفاده از آزمون T و ANOVA صورت پذیرفته است . لذا در پایان مشخص شد که تأثیر کاربرد کوجی متحرک با تنظیمات میلیمتری در دارهایی که شامل دو ردیف تار می باشند از جمله قالی، گلیم و گبه، در تأمین راحتی و سلامت بافندگان و نیز محصولات تولیدی، مثبت بوده و استفاده از آن باعث افزایش سلامت بافندگان و محصولات تولیدی گردیده است.
-1 مقدمه :
با توجه به سابقه هنر- صنعتی زیبا و کاربردی که به دوران نوسنگی می رسد، بسیاری از صنایع دست بافت داری از جمله قالی، گلیم، گبه و گلیم فرش با دستگاهی به نام " دار " توسط نیروی انسانی تولید می گردند که هر یک از جایگاه ویژه هنری و ارزش اقتصادی والایی برخوردارند. همچنین این هنر نمادی از فرهنگ و جامعه شناسی اقوام ملل مختلف می باشد که از جنبه های متفاوت مواد اولیه، رنگ، طرح و نقشه، ظرافت، کاربرد اندازه، زیبایی و موارد دیگری به سبب اهمیت؛ طبقه بندی و طرازبندی شده است.در این مقاله با بررسی چگونگی روند اجرای تولید اینگونه دست بافته ها و دستگاه های بافندگی آن ها، مسائل و معضلاتی مشاهده گردیده که یکی از آن ها ، مشکلات مربوط به " کوجی بندی " است.
" کوجی " مجموعه ای است از تفکیک تارهای زیر و رو و یک در میان تارهای قالی که توسط نخ هایی از جنس تار، به دور لوله یا چوب پیچیده شده که با قرار گرفتن لوله یا چوب دیگری به نام هاف در بین چله وبالای نخهای متصل به لوله کوجی وجابجایی آن ها در شرایط متفاوت، عمل جابه جایی تارهای زیر و رو صورت گرفته و بافنده می تواند با عبور دادن نخ هایی در عرض بافته به نام پود، عملیات بافتن را ادامه دهد. از آن جا که کاربرد کوجی، دارای محاسن و معایبی می باشد لذا با ذکر آن ها در این مقاله و بهینه شدن راحتی کار و افزایش سلامت بافنده و محصول از طریق ساخت کوجی متحرک که دارای قابلیت تنظیمات میلیمتری در راستاهای متفاوت می باشد، پرداخته شده است.
-2معرفی کوجی :
-1-2 تعریف کوجی :
کوجی با نام های دیگری از جمله " گورت، گورد، نیره و کجو " در مناطق مختلف شهرت دارد. اساس ساخت دستگاه یا دار بافندگی به صورت چارچوبی است که از چهار محور عمود بر هم تشکیل شده است. این محورها از جنس چوب یا فلز به حالت مربع یا مستطیل شکل در گوشه ها توسط پیچ، جوشکاری یا تراشکاری به هم مفصل و درگیر شده اند. اگر این مربع یا مستطیل را روبه روی خود تصور کنیم، همواره دو محور، موازی زمین و دو محور، عمود بر زمین قرار می گیرد. به دو محور موازی زمین، لوله های بالا و پایین دار یا " سردار " و " زیردار " و به دو محور عمود برزمین، راست رو و چپ رو یا " راست روها " گفته می شود. در بعضی از دارها دو پایه نیز در امتداد راست روها و عمود بر زمین قرار می گیرد. قسمت داخلی این چهارچوب فضای خالی است که توسط یکسری الیاف به هم تابیده - نخ - از جنس های متفاوت، به صورت ردیف و منظم در کنار هم پر شده است که در قسمت طولی بافت به نام تار استفاده می شوند ؛ به مجموع تارهای کنار هم چله گفته می شود.
از آن جا که برای متصل نمودن این تارها به هم، به شکلی که قابلیت انعطاف و استحکام لازم برای کاربردهای متفاوت داشته باشد از الیافی که خاصیت ارتجاعیت و مقاوم به سایش داشته باشد و با پیچاندن آن ها به دور تارها به گونه های متفاوت به نام " گره " امکان پذیر می شود، برای صاف نمودن گره های کنار هم به نام رج یا ردیف بافته شده با عبور نخ هایی در عرض بافته و روی گره ها به نام " پود " با ایجاد فاصله مناسب و قرار گرفتن از بین چله ها، استحکام عرضی بافته و درگیر شدن چله و گره ها به وجود می آید. در این میان، برای قرار گرفتن نخ های تار به صورت منظم و جلوگیری از در هم رفتن آن ها در حین بافت، از روش یک در میان نمودن تارها " چله " با به وجود آوردن حالت زیگزاگ بین آن ها استفاده شده است.
در مراحل اولیه با عبور دادن ابزار ظریفی به نام " سیخ پودکشی " که دارای سر قلاب مانند است این کار صورت گرفته و در بعضی مناطق هنوز هم استفاده می شود. در ادامه برای نیل به سهولت و سرعت بیشتر و همچنین پیش امد خطای کمتر از طریق عبور دادن نخ های واسطه ای به صورت یک در میان از بین تارها و وصل کردن آن ها به روی قطعه چوب یا لوله ای به نام " کوجی " در جهت بهینه شدن آن کوشیده شده است.
-2-2 عملکرد کوجی :
لوله کوجی زمانی مؤثر واقع می شود که دو سر آزاد آن روی راست روها قرار گیرد. این امر با حالت کشیدن یکسری از تارها به سمت جلو که این کشش توسط قرار دادن اجسام سفتی مثل چوب، لوله، آجر و مشابه آن ها انجام می شود که " زیرسری " نامیده شده و بین لوله کوجی و راست روها قرار داده شده است . با این کار، عمل کشش یکسری از نخ ها " زیر یا رو " به وجود می آید که به دلیل عدم کشش روی نخ های مخالف " زیر یا رو " نخ های مخالف حالت آزادتری داشته در نتیجه بین ردیف نخ های زیر و ردیف نخ های رو فاصله ای ایجاد می شود که بافنده می تواند به راحتی با عبور دو دست و پود از بین آن ها، عملیات پود گذاری و بافت را ادامه و انجام دهد. در بعضی از مناطق با فشار دادن دست بافنده روی تارهای متصل به کوجی، فاصله لازم برای پود گذاری بین نخ های زیر و رو انجام می شود و در بعضی مناطق از لوله یا چوب کمکی دیگری که مابین تارها و بالای زیگزاگ - یا ضربدری - نخ های متصل به کوجی قرار می گیرد، کمک گرفته می شود که به آن " هاف " می گویند.
بنابراین عملکرد " هاف و کوجی " مکمل یکدیگر بوده و برای ایجاد فاصله و تفکیک نخ های رو و نخ های زیر برای ادامه بافتن سبک های متفاوت لول و نیم لول و نیز گره های متداول و یا هنری در بافته های داری نظیر قالی، گبه، گلیم و مشابه آن ها استفاده می شود .
