بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر خشکهدارهای افتاده راش با کلاسه قطری 40-80 روی پوشش گیاهی پیرامون آن، تحقیق حاضر در بخش گرازبن واقع در جنگل خیرود استان مازندران انجام شد. پوشش گیاهی در پیرامون خشکهدارهای افتاده با پلاتهایی به شکل مستطیل به عرض چهار متر - دو متر از طرفین خشکهدار - و به طول خشکهدار، شناسایی و ثبت شد. پوشش گیاهی در زیر تاج پوشش درختان راش نیز شناسایی و ثبت شد و به عنوان شاهد درنظر گرفته شد. غنای گونهای مارگالف، تنوع گونهای سیمپسون و یکنواختی پیت برای پوشش گیاهی محاسبه شد. نتایج نشان داد که غنای گونهای و تنوع در پیرامون خشکهدارهای افتاده به طور معنیداری - سطح - %5 بیشتر از درختان شاهد میباشد در حالی که از نظر یکنواختی تفاوتی مشاهده نشد. خشکهدارهای افتاده به دلیل ایجاد شرایط مطلوب و زیستگاه برای گونههای گیاهی موجب افزایش تنوع در اینگونه جنگلهای پهنبرگ میشوند.
کلمات کلیدی: تنوع گیاهی، خشکهدار افتاده، راش، گرازبن
.1 مقدمه و هدف
امروزه اهمیت کاهش تنوع زیستی از نظر بوم شناسان دو چندان شده است چرا که دریافتند که تنوع گونهها میتواند اثرات مثبت و مستقیمی بر روی فرآیندهای مهم اکوسیستمی مانند بهرهوری و چرخه عناصر داشته باشد.[12] تنوع زیستی مفهومی با مقیاسهای مختلف اعم از ژنتیک، گونه، زیستگاه، چشمانداز و مقیاسهای منطقهای یا ملی را در بر میگیرد.[6] تنوع در سطح گونه به عنوان یک عامل کلیدی در عملکرد اکوسیستم در نظر گرفته میشود.[8] اطلاع از تغییرات در لایه علفی جنگل میتواند در ارزیابی مسائل امروزی مدیریت در رابطه با پایداری و تنوع زیستی در جنگل و حفظ طبیعت سودمند باشد.پوشش گیاهی زیر اشکوب شاخصی مناسب و آسان برای اندازهگیری و ارزیابی تنوع زیستی در جنگل میباشد.[9]
در اکوسیستمهای جنگلی وجود خشکهدار از ویژگیهای معمولی یک جنگل و یک عامل کلیدی از تنوع زیستی در جهت غنای گونه در جنگلهای طبیعی به شمار میرود. تا آنجا که حجم بالا و تنوع خشکهدار در جنگل بازگو کننده مراحل نهایی توسعه میباشد.[10] خشکهدارها در اثر کنش و واکنشهای زیستی از قبیل آتش سوزی، بادافتادگی، فعالیت حیوانات، رانش و حرکات زمینی، نزولات آسمانی و در نهایت دیرزیستی درختی به وجود میآیند.[2] خشکهدارهای افتاده میتوانند به عنوان زیستگاهی برای گونه یا گروهی از گونههای گیاهی باشند که ارتباط نزدیکی با نوع خاصی از چوب مرده دارند.[5] در تحقیق حاضر با هدف تاثیر خشکهدارهای افتاده نسبتا قطور راش روی تنوع پوشش گیاهی، شاخصهای تنوع پوشش گیاهی پیرامون خشکهدارها بررسی شد.
.2 تئوری و پیشینه تحقیق
حاجی میرزایی و همکاران - 1388 - به بررسی تنوع گونههای علفی در پیرامون خشکهدارها و درختان افتاده در جنگلهای سرد آبرود چالوس پرداختند. نتایج آنها نشان دادند که بیشترین مقادیر شاخص تنوع سیمپسون و یکنواختی پیت به پیرامون خشکهدار سرپا و کمتریت آن به پیرامون درختان سالم سرپا و درختان افتاده تعلق داشت.[1]
.3 مواد و روش
منطقه مورد مطالعه منطقه مورد مطالعه در جنگل آموزشی پژوهشی خیرودنوشهر واقع در هفت کیلومتری شرق نوشهر و در استان مازندران بین36° 27 تا 36° 40 عرض شمالی و 51° 32 تا 51° 43 طول شرقی واقع شده است. . رویشگاه مورد مطالعه پس از جنگل گردشی از جنگلهای کمتر دستخورده بخش گرازبن و حد فاصل پارسلهای 317 تا 323 انتخاب شده است. تیپ غالب درختی شامل تیپ ممرز-راش، تیپ راشستان و تیپ راش- ممرز میباشد. با توجه به گزارشات ایستگاه هواشناسی منطقه - ایستگاه کلیماتولوژی نوشهر - میزان بارندگی سالیانه در جنگل خیرود 1300 میلیمتر است. میانگین دمای سالیانه 15/9 همچنین گرمترین ماههای سال تیر ماه و مرداد ماه با میانگین دمای29/2 و سردترین ماه سال بهمن ماه با میانگین دمای2/6 گزارش شده است.
روش نمونهبرداری جهت بررسی اثرات خشکهدار بر روی تنوع و ترکیب پوشش گیاهی، در اطراف هفت خشکهدار افتاده راش با کلاسه قطری40-80 سانتیمتر، مستطیلی به عرض چهار متر - دو متر از طرفین خشکهدار - و به طول خشکهدار، پیاده شد و گونههای علفی شناسایی و درصد پوشش آنها اندازهگیری و ثبت شد. همچنین در فاصله20 تا 30 متری و در جهات مختلف خشکهدار، یک پایه درخت سالم از همان گونه که از نظر قطر مشابه خشکهدار بوده به عنوان شاهد برای هر یک از خشکهدارها انتخاب شد و گونههای گیاهی زیر تاجپوشش شناسایی و درصد پوشش آنها اندازهگیری و ثبت شد.
تجزیه و تحلیل دادهها جهت بررسی اثر خشکهدار بر پوشش گیاهی، ابتدا شاخصهای تنوع گونهای سیمپسون، یکنواختی پیت و غنای گونهایمارگالف که از شاخصهای متداول در اندازهگیری تنوع میباشند، با استفاده از نرمافزار Past محاسبه شد و سپس اختلافات با استفاده از آزمون T بین خشکهدار و شاهد بررسی شد.شاخصهای تنوع گونهای مورد استفاده - تعداد گونهها سادهترین و عمومیترین معیار جهت ارزیابی غنای گونهای رویشگاهها و جوامع گیاهی میباشند.[3]فرمول زیر شاخص غنای گونهای مارگالف - - Margalef Index میباشد:که در آن DMg غنای مارگالف؛ S تعداد گونهها؛ Ln لگاریتم طبیعی و N تعداد افراد میباشد.
- تعداد و پراکنش افراد میان گونهها را شاخص تنوع نشان میدهد. فرمول زیر شاخص تنوع سیمپسون میباشد که به طور عمده به عنوان شاخص چیرگی استفاده میشود چرا که حساسیت بیشتری به پوشش گونههای عمومی دارد - : - Magurranکه در آن D تنوع سیمپسون؛ n تعداد کل افراد یک گونه و N تعداد کل گونهها میباشد.
- چگونگی توزیع افراد در بین گونهها را با شاخص یکنواختی میتوان نشان داد فرمول زیر شاخص یکنواختی پیت - - Peet را نشان میدهد: که در آن E یکنواختی پیت؛ H شاخص شانون- وینر، Ln لگاریتم طبیعی و S تعداد گونهها میباشد.
.4 نتایج و بحث
نتایج جدول حاصل از آزمون t نشان میدهد که غنای مارگالف و تنوع سیمپسون پوشش گیاهی در پیرامون خشکهدارهای افتاده به طور معنیداری - در سطح - %5 بیشتر از پیرامون شاهد میباشد اما برای یکنواختی پیت تاثیر معنیداری مشاهده نشد - جدول . - 1افزایش تعداد گونهها در پیرامون خشکهدارهای افتاده - شکل - 1 نشان میدهد خشکهدار میتواند پیشبینی کننده غنای گونهها و حضور گونههای در معرض خطر با درجه اطمینان بالایی باشد.[11] روشنه ایجاد شده به دلیل خشک شدن و افتادن
