بخشی از مقاله
چکیده
حفظ تنوع زیستی به عنوان یکی از اهداف مدیریت پایدار در جنگل میباشد. به همین جهت امروزه مدیران می-کوشند تا تمام اجزایی را که در اکوسیستم جنگل در تنوع زیستی نقشی دارند شناسایی کرده و در جهت افزایش تنوع زیستی به کار گیرند. به همین منظور ما به بررسی اثر خشکهدارهای سرپا قطور راش - با قطر بزرگتر از 80 سانتیمتر - ، بر روی تنوع پوشش علفی پیرامون آن پرداختیم.
جهت اندازهگیری شاخصهای تنوع سیمپسون، یکنواختی پیت و غنای مارگارلف قطعه نمونههای دایرهای به شعاع پنج متر در اطراف خشکهدارها و درختان شاهد پیاده شد و پوشش علفی درون این قطعه نمونهها شناسایی و ثبت گردید. مطابق نتایج، شاخصهای تنوع سیمپسون و غنای گونهای در پوشش علفی اطراف خشکهدار به طور معنیداری - در سطح - %5 بیشتر از درختان شاهد میباشد. در حالی که شاخص یکنواختی تفاوت معنیداری ندارد. نتایج نشان میدهد که خشکهدارهای سرپای قطور در افزایش تنوع گونههای علفی نقش بسزایی دارند.
.1 مقدمه و هدف
طی چند دهه گذشته حفظ تنوع زیستی به عنوان یکی از اهداف مدیریت جنگل در برنامهریزیها گنجانده شده است. بنابراین در راستای منافع جنگلداری پایدار و حفاظت از تنوع زیستی در جنگلهای مدیریت شده، تلاش میشود که سطح خشکهدار در جنگل افزایش یابد چرا که با پایان یافتن عمر فیزیولوژیکی درخت و مرگ آن نه تنها وظایف اکولوژیکی درخت پایان نمیپذیرد بلکه از جنبههای متنوع دیگر افزایش مییابد.
از این نظر خشکهدارهای سرپا میتوانند به عنوان خرد زیستگاه برای بسیاری از بیمهرگان، گلسنگها، قارچها، بریوفیتها، میکروارگانیسمها ، پرندگان و پستانداران کوچک باشند.
با توجه به روند فعلی به سمت مدیریت طبیعیتر جنگلها، نقش خشکهدارها در اکوسیستمهای جنگلی مورد توجه بیشتری قرار گرفته است.
محققان معتقدند که خشکهدارهای قطور با ایجاد ناهمگنیهای زیست محیطی در ایجاد و حفظ تنوع زیستی نقش به سزایی دارند. از جمله این ناهمگنیها میتوان به تغییرات در شدت نور رسیده به سطح زمین جنگل و تغییرات دمایی اشاره کرد.
حقوردی و همکاران - - 1390 نیز در بررسی اثر شدت نور نسبی بر پوشش علفی در روشنههای ناشی از خشکهدار، اظهار داشتند که روشنه موجب افزایش شدت نورنسبی به کف جنگل میشود و این افزایش به نوبه خود موجب افزایش تعداد گونههای علفی، تعداد افراد و تنوع گونههای لایه علفی میشود.[7] ناهگمنی دیگری که در نتیجه ایجاد خشکهدار به وجود میآید تغییر در میزان رطوبت خاک در منطقه خشکهدار نسبت به سایر مناطق در جنگل است
در این رابطه نیز مطالعات شعبانی و همکاران - - 1390 نشان داد که رطوبت خاک در زیر روشنههای راش، بیشتر از زیر تاج پوشش میباشد.
ناهمگنی در شدت نور، دما و میزان رطوبت، میکروکلیمای خاصی را ایجاد میکند که میتواند موجب تغییراتی در تنوع زیستی در آن منطقه شود
خشکهدارها با ایجاد این تغییرات شرایط را برای زیست برخی گونههای نادر و همچنین گونههای در معرض خطر فراهم میکنند. امروزه حفظ تنوع زیستی و حفظ گونههای نادر و همچنین گونههای در معرض خطر، امری مهم در جهت ثبات و پایداری اکوسیستمها محسوب میشود.
با توجه به اهمیت این موضوع، تحقیق حاضر در رابطه با تاثیر خشکهدارهای قطور راش - قطر بالاتر از 80 سانتیمتر - بر روی تنوع پوشش علفی اطرفشان میباشد که در جنگل آموزشی پژوهشی خیرود نوشهر انجام گرفت.
.2 تئوری و پیشینه تحقیق
حقوردی و همکاران - - 1390 با پرداختن به بررسی اثر شدت نور نسبی بر روی پوشش علفی در روشنههای ناشی از خشکه-دار، اظهار داشتند که روشنه موجب افزایش شدت نورنسبی به کف جنگل میشود و این افزایش به نوبه خود موجب افزایش تعداد گونههای علفی، تعداد افراد و تنوع گونههای لایه علفی میشود.
.3 مواد و روش
منطقه مورد مطالعه منطقه مورد مطالعه در بخش گرازبن از جنگل آموزشی پژوهشی خیرود دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران واقع در شهرستان نوشهر میباشد. وسعت بخش گرازبن 1001 هکتار میباشد. پس از جنگل گردشی در مساحتی حدود 276 هکتار قطعه نمونهها برداشت شدند. تنوع پوشش علفی کف در جنگل گرازبن بالا بوده و تیپ غالب درختی شامل تیپ ممرز-راش، تیپ راشستان و تیپ راش- ممرز میباشد که به ترتیب 20/9، 19/8، 11/6 درصد سطح جنگل گرازبن را میپوشانند و در ارتفاع بین 1350-840 متر بالاتر از سطح دریا گسترده شدهاند.
سنگمادر جنگل گرازبن آهکی و جزو بقایای دوران سوم زمین شناسی هستند و از نظر خاکشناسی دارای خاکهای قهوهای جنگلی میباشد. با توجه به گزارشات ایستگاه هواشناسی منطقه - ایستگاه سینوپتیک نوشهر - میزان بارندگی سالیانه در منطقه خیرود1300- 1600 میلیمتر است. میانگین دمای سالیانه 15/9 گزارش شده است.
روش نمونهبرداری جهت بررسی تاثیر خشکهدارهای قطور با قطر برابر سینه بالاتر از 80 سانتیمتر روی تنوع پوشش علفی، 14 خشکهدار سرپا راش که در مراحل نهایی پوسیدگی بودند انتخاب گردید. قطعه نمونه دایرهای به مرکزیت خشکهدار سرپا و بر اساس روش منحنی سطح گونه - Minimum area - به شعاع پنج متر پیاده شد. سپس کلیه گونههای علفی شناسایی و درصد پوشش آنها اندازهگیری و ثبت شد. جهت مقایسه تنوع علفی با زیر تاج پوشش در فاصله 20 تا 25 متری هر خشکهدار، یک پایه درخت سالم راش با همان قطر انتخاب گردید و پوشش علفی به همان ترتیب شناسایی و ثبت گردید.
تجزیه و تحلیل دادهها در اولین مرحله نرمال بودن دادهها به وسیله آزمون کولموگروف اسمیرنوف و همگن بودن دادهها با استفاده از آزمونLeven مورد بررسی قرار گرفت. سپس شاخصهای تنوع گونهای سیمپسون، یکنواختی پیت و غنای گونهای مارگالف - جدول - 1 که از شاخصهای متداول در اندازهگیری تنوع میباشند، با استفاده از نرمافزار Past محاسبه شدند و در ادامه اختلافات با استفاده از آزمون T مستقل بین خشکهدارها و درختان بررسی شد. جدول - 1 - شاخصهای مورد استفاده در این تحقیق را نشان میدهد:
جدول :1 شاخصهای مورد استفاده جهت اندازهگیری تنوع پوششعلفی در این بررسی
.4 نتایج و بحث
نتایج حاصل از آزمون T برای شاخص تنوع سیمپسون بین خشکهدارهای سرپا و درختان شاهد با قطر بالاتر از 80 سانتیمتر نشان دهنده تفاوت معنیدار - - =0/05 میباشد و تنوع در اطراف خشکهدارهای سرپا بیشتر از درختان شاهد میباشد
شکل :1 میانگین شاخص تنوع سیمپسون در خشکهدار سرپا و درخت شاهد راش با قطر بزرگتر از 80 سانتیمتر
