بخشی از مقاله
عوامل موثر گزارشگري اینترنتی در شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
چکیده
هدف اصلی این پژوهش، بررسی عوامل موثر بر گزارشگري اینترنتی در شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد. یافتههاي تحقیق از این جهت ضروري است که در اطلاع رسانی ویژگیهاي شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار کمک میکند. که این امر میتواند در برابر تقاضاي سرمایهگذاران داخلی از نظر اطلاعات بروز شده و آنلاین مورد رضایت باشد. در نتیجه، آنها بیشتر سرمایهگذاري کرده و فعالیتهاي گزارشدهی را تصدیق میکنند. عملاً، گزارشدهی آنلاین بعنوان یک ابزار موثر براي پیشرفت روند تصمیمگیري سرمایه گذاران مفید میباشد.
در این تحقیق اطلاعات 71 شرکت را در پایان سال 1391 گردآوري و از طریق مدل رگرسیون چند متغیره مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش به بررسی تاثیر عواملی چند از جمله اندازه شرکت، سودآوري، اهرم مالی و تعداد اعضاي هیئت مدیره بر تنوع در میزان گزارشگري اینترنتی بین شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است. نتایچ نشان داد که علاوه بر رابطه مستقیم بین عوامل فوق با گزارشگري مالی اینترنتی حدود 62 درصد شرکتهاي ایرانی در وب سایت خود اطلاعات مهمی گزارش کردهاند.
-1 مقدمه
گزارشگري لازمهي پاسخگویی است، گزارش ابتدا به صورت شفاهی و به وسیله علائم اشارهاي و سپس به صورت کتبی و به وسیله نمادهاي نوشتاري بود و با پیدایش خط، وارد مرحله جدیدي شد. گزارشگري مکتوب تا این اواخر تغییر چندانی نکرده بود اما با پیشرفتهاي اخیر در زمینهي رایانه، فناوري اطلاعات و در نهایت شبکه اینترنت گزاشگري مالی و غیر مالی وارد مرحله نوینی شد. فناوري اطلاعات تمام جنبههاي زندگی امروز انسان را در برگرفته است از این رو سدهي 21 را سدهي اینترنت یا عصر اطلاعات نامیدهاند. اینترنت شکل جریان اطلاعات از تهیهکنندگان به استفادهکنندگان و بر عکس را تغییر داده و دسترسی به اطلاعات را آسان کرده است و استفادهکنندگان میتوانند از طریق آن اطلاعات دلخواه خود را دریافت و براي تحصیل بیشتر آنها دستکاري کنند. یکی از وظایف سازمانها و واحدهاي اقتصادي گزارشگري براي سهامداران و ذینفعان و... است. گزارشگري مالی نیز از مهمترین گزارشها است، که بر حسب مورد براساس اصول پذیرفته شدهي حسابداري، براي گزارشگري برون سازمانی (سهامداران، اعتباردهندگان و...) و یا براساس نیازهاي مدیریت براي گزارشگري درون سازمانی تهیه میشود. امروزه ارائه گزارشهاي مالی از طریق اینترنت در بسیاري از شرکتها در سراسر دنیا رایج شده است .[1]
هدف این تحقیق، بررسی عوامل تعیین کنندهاي که سطح گزارشگري اینترنتی شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را تحت تاثیر قرار میدهد میباشد. یافتههاي تحقیق از این جهت ضروري است که در اطلاعرسانی در مورد ویژگیهاي شرکتهاي ایرانی کمک می-
کنند که میتواند در برابر تقاضاي سرمایهگذاران بینالمللی و ملی از نظر اطلاعات بروز شده مورد رضایت باشد. در نتیجه، آنها بیشتر سرمایهگذاري میکنند و فعالیتهاي گزارشدهی را تصدیق میکنند. عملاً، گزارشدهی آنلاین بعنوان یک ابزار موثر و مفید براي پیشرفت روند تصمیمگیري سرمایهگذاران میباشد.
-2 بیان مسأله و مبانی نظری تحقیق
استفاده از اینترنت به عنوان یکی از کانالهاي پخش اطلاعات شرکتها، پدیدهاي است که در سالهاي اخیر در حال رشد و پیشرفت بوده است. اینترنت امکان ارائه اطلاعات را به صورت صوت و تصویر را از طریق چند رسانهايها فراهم ساخته است و با استفاده از این ابزار میتوان جلسات هیئتمدیره و مجمع عمومی را به طور زنده در دسترس سهامداران، سرمایهگذاران و سایر ذینفعان قرار داد. گزارشگري مالی اینترنتی با استفاده از وب سایت شرکتها به منظور انتشار اطلاعات مربوط به عملکرد مالی دلالت دارد. امکانات ارائه اطلاعاتی را فراهم آورده که با اطلاعات گزارشهاي سنتی تفاوت دارد. ارتباط برتري دادهها، قابلیت دسترسی به دادهها را تقویت و دسترسی مرحله به مرحله اطلاعات را آسان کرده است، افزون بر این شبکه جهانی اطلاعرسانی سنجش عملکرد غیرمالی و استفاده از نمودارها را براي تفهیم بهتر امکانپذیر ساخته است. انتشار اطلاعات مالی از طریق اینترنت عملاً تاکنون توسط تعداد زیادي از شرکت ها انجام شده است. اینترنت به شرکتها راهکارهاي جدیدي را براي تکمیل، جایگزینی و مدیریت راههاي قدیمی روابط میان مالکان و مدیران پیشنهاد میدهد تا اطلاعات مالی را که مربوط به سرمایهگذاران است افشا کند و در اختیار آنها قرار دهد. به عبارت دیگر حسابداري مبتنی بر شبکهي گسترده جهانی فناوري نوینی است که در حوزهي گزارشگري مالی و سیستمهاي اطلاعاتی مدیریت و حسابداري پا به عرصه وجود گذاشته است. شرکتها با استقرار نظام اطلاعات حسابداري اینترنتی امکانات و تسهیلات فراوانی را براي استفادهکنندگان گزارشهاي مالی به ویژه استفادهکنندگان داخلی فراهم میآورند. نظیر این سیستمها هم اکنون در بسیاري از کشورهاي توسعه یافته مانند آمریکا، آلمان، انگلستان و... استقرار یافته و مورد استفاده قرار میگیرد .[1]
دو دلیل عمده براي انجام این تحقیق در بورس ایران وجود داشت. اولاً، ایران بعنوان یک کشور در حال توسعه، باید افزایش سرمایه داده و سرمایهگذاري خارجی را جذب کند و حس اعتماد و درك سهامداران را بالا ببرد. بنابراین عدالت، بهرهوري، سودآوري و شفافیت اطلاعات مالی جزء عوامل مهم مبادلات سرمایه است، شرکتها براي انتشار اطلاعات مالی به صورت آنلاین انگیزه دارند تا سرمایهگذاران بین المللی و ملی بیشتري را جذب کنند.
دوماً، در تحقیقی رجب و عمران (2006) به این مسئله پرداختند که چه حد سرمایهگذاران ملی و بینالمللی در مبادلات سرمایه به درك و مشاهده اطلاعات مالی پرداخته و در ارزش دادن به سهام مفید میباشند. آنها پی بردند که اطلاعات حسابداري در بازار سرمایه ارزشگذار میباشد و بحث کردند که بازار سرمایه به این اطلاعات تکمیل کننده و همچنین به گزارشات حسابداري منتشر شده نیاز دارد. ما بر این باور هستیم که گزارشگري اینترنتی یکی از منابع مهم اطلاعاتی میباشد، که بطور بالقوه دیگر گزارشات حسابداري منتشر شده در بازار سرمایه را تکمیل میکند. در آخر شواهدي وجود دارد که تعداد کاربران اینترنت در ایران درحال افزایش است. این شواهد نشان میدهند که در ایران متقاضی و احتیاج سهامداران مختلف به جستجوي اطلاعات از طریق اینترنت در حال افزایش است.[10]
با توجه به اهمیت موضوع گزارشگري اینترنتی و کمبود تحقیقات در این زمینه در کشورمان و نیز با توجه به بررسیهاي اولیه، آمار دقیقی در دسترس نیست که در کشورمان چه شرکتهایی گزارشگري اینترنتی را اجرا نمودهاند، با توجه به اینکه اطلاعات جامعی نیز از نحوه و میزان افشا و انتشار اطلاعات مالی آنها از طریق اینترنت و عوامل تاثیرگذار بر آن در اختیار علاقهمندان به بازار سرمایه نمیباشد. در این تحقیق، عوامل موثر بر افشا و انتشار گزارشهاي مالی شرکتهاي پذیرفته شده در اوراق بهادار تهران از طریق اینترنت مورد بررسی قرار گرفته است. هدف این تحقیق ایجاد عوامل تعیین کننده و بالقوهاي است که سطح گزارشگري اینترنتی شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در مبادلات سرمایه را تحت تاثیر قرار میدهد.
-2-2 پیشینه تحقیق
در ایران تحقیقی که کاملاً مشابه این موضوع باشد یافت نشد و اکثراً به صورت توصیفی بوده است و تنها مهدويپور و همکاران (1386) در این زمینه تحقیق را انجام داده است، که در این تحقیق به بررسی میزان اطلاعات افشا شده از طرق اینترنت در وب سایت 100 شرکت از شرکتهاي پذیرفته شده که قبل از سال 1386 در بورس اوراق بهادار تهران و ارتباط آن با برخی ویژگیهاي شرکت شامل اندازه، اهرم شرکت، سودآوري و نوع صنعت پرداخته شده است.
که نتایج نشان میدهد، بین افشاي اطلاعات مالی از طریق اینترنت (متغیر وابسته) و اندازه شرکت، اهرم شرکت و نوع صنعتی که شرکت در آن فعالیت میکند (متغیرهاي مستقل) رابطه معنا داري وجود دارد. اما ارتباط معناداري بین متغیر وابسته و متغیر سودآوري مشاهده نگردید.[2]
مانودل لاران و بگونا گینر (2006) ، گزارشگري مالی اینترنتی را در 44 شرکت فهرست شده در بورس اوراق بهادار مادرید مورد بررسی قرار دادند. آنها به منظور سنجش میزان افشاي اینترنتی شرکت هاي نمونه، شاخصی شامل 107 مولفه افشاي اینترنتی، طراحی نموده و براساس آن به بررسی وب سایت شرکت هاي مورد نظر پرداختند. نتایج نشان داد بین اندازه شرکت، اهرم مالی و بازده حقوق صاحبان سهام با میزان اطلاعات افشا شده از طریق اینترنت رابطه معناداري وجود دارد.[9]
دعا عالی و همکاران (2010) به بررسی تاثیر 7 متغیر اندازه شرکت، سودآوري، اهرم مالی، نقدینگی، اندازه حسابرسی، شرکتهاي خارجی و نوع صنعت بر گزارشگري مالی اینترنتی با استفاده از 82 شاخص و دادههاي جمع شده از 62 شرکت از شرکتهاي پذیرفته شده از بورس اوراق بهادار کشور مصر پرداخته است. نتایج براي 62 شرکت نمونه لیست شده در مبادلات سهام مصر نشان میدهد که بیش از 50 درصد شرکتهاي مصري داوطلبانه اطلاعات مالی را در وب سایت خود گزارش میکنند. نتایج همچنین نشان میدهد که سودآوري، فهرست خارجی و بخشهاي صنعتی (ارتباطات و خدمات مالی) مهمترین فاکتور هستند که میزان و فرمت ارائه گزارشات اینترنتی در مصر را تحت تاثیر قرار میدهند .[4]
علی یار (2011) به بررسی تجزیه و تحلیل محتواي وب سایت شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار استانبول پرداخته است. نتایج نشان می دهد که اندازه شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار رابطه معناداري با گزارشگري مالی اینترنتی دارد و در مقابل نوع صنعت و سودآوري چنین نیست.[12]
-1-2 فرضیه هاي تحقیق
شرکتهاي بزرگ بیشتر از شرکتهاي کوچک از تکنولوژي فناوري اطلاعات براي بهبود گزارشدهی اینترنتی استفاده میکنند. اشباخ و همکاران (1999) اشاره کردند که اقتصاد نشان میدهد که شرکتهاي بزرگ بیشتر تمایل به ارائه گزارشهاي مالی و غیر مالی در وب سایتشان هستند و این بدلیل این است که شرکتهاي بزرگتر اغلب محصولات بیشتر و شبکه انتشار وسیعتري دارند که به سیستمهاي اطلاعاتی مدیریت پیچیدهتر و منبع اطلاعات بیشتري براي اهداف کنترل مدیریت احتیاج دارند.[6]با توجه به این مطلب فرضیه اول به شرح زیر تدوین شده است:
فرضه اول: بین اندازه شرکت و گزارشگري مالی اینترنتی رابطه معناداري وجود دارد.
تئوري علامتدهی3 نشان میدهد که شرکتهاي سودآور انگیزه بیشتري براي پخش اطلاعات دارند، تا سودآوري شرکت خود را به سرمایهگذاران براي حمایت مدیریت از موقعیت و جایگاه خود را نشان دهند. تئوري نمایندگی4 همچنین پیشنهاد کرد که مدیران شرکتهاي سودآور انگیزه بیشتري براي افشاي اطلاعات بیشتر به منظور پیشرفت دارند . [3] با توجه به این موضوع، فرضیه دوم تحقیق به شرح زیر تدوین شده است:
فرضیه دوم : بین سودآوري شرکت و گزارشگري مالی اینترنتی رابطه مثبت معنا داري وجود دارد.
تئوري نمایندگی ارتباط بین اهرم مالی و افشاگري را شرح میدهد. با افزایش افشاگري میتوان تمایلات دارندگان بدهی را کاهش داد و هزینهها را حفظ کرد .[11] دبرسی (2002) مشاهده کرد که با افزایش نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام میتوان هزینههاي نمایندگی را فراهم کرد. مدیریت میتواند داوطلبانه در اینترنت افشاگري کند تا طلبکاران بتوانند دائماً بر امور شرکت نظارت داشته باشند .[7]بر این اساس ، فرضیه سوم تحقیق به شرح زیر تدوین شده است:
فرضه سوم : بین اهرم مالی شرکت و گزارشگري مالی اینترنتی رابطه معناداري وجود دارد.
از منظر تئوري نمایندگی شرکتهاي بزرگ خواستار تعداد هیئتمدیره بیشتر براي کنترل فعالیتهاي شرکت خواهند بود. بنابراین اندازه هیئتمدیره یک مکانیزم فعال براي کنترل مدیران سطح بالا در میان سهامداران براي ارزیابی عملکرد شرکت است و بنابراین بر شفافسازي در افشا اثر میگذارد. اکثریت سیستمهاي کنترلی خوب ملاحضه میکنند که هیئتمدیره باید با تعداد منطقی از اعضا تشکیل شود از آنجا که مقدار بهینه بسته با کارآیی آنها در تکمیل عملکرد نظارتی آنها است. تئوري نمایندگی استدلال میکند که هیئتمدیره بزرگتر میتواند بهتر مراقب مشکلات نمایندگی باشند به این دلیل که تعداد بیشتري از مردم بر عملکرد مدیریت بازبینی خواهند داشت. هیئتمدیره بزرگتر گرایش به تهیه مهارت، تجربه و قضاوت بیشتر دارد.[5] بر این اساس فرضیه ششم تحقیق به شرح زیر تدوین می شود:
فرضیه چهارم : بین اندازه هیئت مدیره و گزارشگري مالی اینترنتی رابطه مثبت معنا داري وجود دارد.
-3-2 روش تحقیق
تحقیق از لحاظ اجرا، توصیفی– همبستگی است. چون در پی توصیف روابط بین متغیرها با استفاده از آزمونهاي آماري خواهد بود، و در چارچوب استدلال قیاسی– استقرایی انجام میپذیرد. براي این منظور در مرحله جمعآوري و تنظیم متون پژوهش از روش کتابخانه-
اي و با مراجعه به کتابخانهها، مجلات، نشریات تخصصی و سایتهاي اینترنتی و غیره استفاده شد. در روش میدانی از اطلاعات واقعی شرکتها، جهت جمعآوري اطلاعات مورد نیاز درباره پژوهش استفاده شد. سرانجام با استفاده از روشهاي آماري یافتههاي پژوهش مورد آزمون قرار میگیرد.
