بخشی از مقاله
چکیده:
مقدمه :گزارشگری زیست محیطی روشی برای انتقال اطلاعات مربوط به عملکرد زیست محیطی و آثار آن بر ذینفعان به شمار می آید که شناخت عوامل موثر بر آن اهمیت دارد. پژوهش حاضر، شواهدی در ارتباط با نقش برخی مکانیزم های حاکمیت شرکتی در گزارشگری زیست محیطی ارائه می کند.
هدف پژوهش: هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه بین مکانیزم های حاکمیت شرکتی و گزارشگری زیست محیطی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. از این رو، رابطه بین اندازه هیات مدیره، استقلال هیات مدیره، تفکیک مدیر عامل از رئیس و نائب رئیس هیات مدیره، سهامدار نهادی و درصد مالکیت مدیریتی با گزارشگری زیست محیطی بررسی شده است.
روش پژوهش: جامعه آماری مورد مطالعه این پژوهش شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با نمونه ای مشتمل بر 88 شرکت در طی دوره زمانی 6 ساله - 1385-1390 - بوده است. در این پژوهش برای آزمون فرضیه ها از مدل رگرسیونی چند متغیره حداکثر درستنمایی - لوجیت باینری استفاده شده است.
نتیجه پژوهش: نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها نشان دهنده وجود ارتباط مستقیم بین استقلال هیات مدیره و سهامدار نهادی با گزارشگری زیست محیطی می باشد.
کلمات کلیدی: حاکمیت شرکتی، گزارشگری زیست محیطی، سهامداران نهادی، مالکیت مدیریتی، استقلال هیئت مدیره
مقدمه
تمرکز برثروت سهامدارا درچند سال اخیر اهمیت فراوانی یافته است اگرچه هدف اصلی هرسرمایه گذاری و به تبع آن هدف اصلی هرشرکتی حداکثرسازی ثروت سهامداران می باشد.اما طی دهه های گذشته اغلب شرکت ها برای آن اهمیت کافی و شایسته قائل نشده اند لکن،امروزه ایجاد ارزش برای شرکت و افزایش ثروت سهامداران از مهمترین اهداف هرواحدتجاری می باشد اجماع نظرگسترده حرفه ای و آکادمیک درجوامع توسعه یافته بر سراین امروجودداردکه هدف نهائی شرکت هاخلق ارزش است[1] همواره در طول سال های اخیر این سوال در بین صاحب نظران، تئوریسین ها ومحققین حسابداری و جوامع اقتصادی و تجاری وجود داشته است که آیا بین حاکمیت شرکتی و گزارشگری زیست محیطی شرکت ها رابطه معنی داری وجود دارد یا خیر؟ این پرسش که آیا حاکمیت شرکتی و گزارشگری زیست محیطی دارای رابطه معنی داری هستند یا خیر، همواره موضوع مورد بحث و جدل های علمی طولانی در میان محققین بوده است.
نتایج مطالعات و تحقیقات پیشین در رابطه با ارتباط بین این دو مفهوم، متفاوت بوده است. برخی از این تحقیقات بیانگر رابطه مثبت معنی دار بین حاکمیت شرکتی و گزارشگری زیست محیطی بوده و این در حالی است که برخی دیگر این رابطه معنی دار را پیدا نکرده اند. اما مطالعه ای وجود نداشت که بیانگر رابطه منفی معنی دار بین حاکمیت شرکتی و گزارشگری زیست محیطی باشد. اکثر این تحقیقات در اقتصاد های توسعه یافته مانند ایالات متحده آمریکا و اروپا که در واقع در آنها سطح توجه به مسائل زیست محیطی بالا است، انجام شده است. اما مطالعات اندکی نیز در این باره در کشورهای در حال توسعه انجام گرفته است. یکی از دلایل این موضوع می تواند فقدان شاخص و معیاری مناسب و مشخص برای ارزیابی گزارشگری زیست محیطی در کشورهای در حال توسعه باشد.
البته در برخی از این کشورها شاخص هایی برای ارزیابی این معیار وجود دارد. هدف این مطالعه کشف رابطه بین حاکمیت شرکتی و گزارشگری زیست محیطی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. به عبارت دیگر،این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش است که :بین حاکمیت شرکتی و گزارشگری زیست محیطی چه رابطه ای وجود دارد؟حسابداری محیط زیست که عبارت است از"تهیه اطلاعات مربوط به عملکرد زیست محیطی برای ذینفعان داخل وخارج ازسازمان" [2]می تواندنقش بسزایی در اجرای هرچه بهتر قوانین ومقررات موجوددرحوزه محیط زیست ایفاکند. سازمان "پیش گامی گزارشگری جهانی" که یک سازمان غیرانتفاعی است وهرساله به طورمستمر رهنمودهایی برای چگونگی ارائه گزارش پایدار شرکت هاوسازمانهاجهت بهبودوضع اقتصادی، زیست محیطی واجتماعی ارائه میکند،یکی ازعوامل مهم توسعه پایداررا حفاظت ازمحیط زیست اعلام کرده است واطلاعات مالی وغیرمالی بااهمیتی دراختیار استفاده کنندگان وبه ویژه مقامات تصمیم گیرنده قرار می دهدتاعملکردجاری وآتی سازمان رامورد ارزیابی قرار دهند[3]
چارچوب نظری پژوهش بررسی های انجام شده نشان می دهد که هر کشوری سیستم منحصر به خود را دارد و به اندازه کشورهای دنیا سیستم حاکمیت شرکتی وجوددارد سیستم حاکمیت شرکتی در یک کشور با تعدادی از عوامل داخلی از جمله ساختار مالکیت شرکت ها، وضعیت اقتصادی، نظام قانونی، سیاست های دولتی و فرهنگ معین و مشخص می شود ساختار مالکیت و چارچوب های قانونی از اصلی ترین و تعیین کننده ترین عوامل سیستم حاکمیت شرکتی هستند همچنین عوامل خارجی مانند میزان جریان سرمایه از خارج به داخل، وضع اقتصاد جهانی، عرضه سهام در بازار سایر کشورها و سرمایه گذاری نهادی فرامرزی، بر سیستم حاکمیت شرکتی موجود در یک کشور تاثیر گذارند [4] در صورتی که تغییر در عملیات یک شرکت به شیوه ای مغایر با انتظارهای جامعه صورت پذیرد، جامعه از شرکت حمایت نخواهد کرد، مگر آن که با تغییرات به وجود آمده در عملیات شرکت، موافق باشد.
در نتیجه، در صورتی که شرکت تمایل به ادامه فعالیت داشته باشد، باید تغییرات انجام شده در فعالیت هایش را همزمان گزارش نماید.[5]در این پژوهش برای بررسی ارتباط بین حاکمیت شرکتی و گزارشگری زیست محیطی در بین شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران متغیر های پژوهش بر اساس چارچوب نظری آلین و همکاران - 2012 - تعریف عملیاتی شده اند.پیشینه پژوهش هاکستون و میلن - 1996 - 1، به صورت تجربی رابطه بین سطح افشای اجتماعی و زیست محیطی را مورد بررسی قرار دادند. که 47 شرکت درنیوزلند مورد بررسی قرار گرفت. ویژگی های مورد مطالعه شرکت ها شامل :اندازه، نوع صنعت و سود آوری بود.
برای اندازه گیری سطح افشای اجتماعی با استفاده از ابزارهایی از جمله:ابعاد موضوع افشا، شواهد، نوع افشا و مقدار در تحلیل محتوا استفاده شد، ونیز اندازه شرکت با استفاده ازبازار سرمایه، فروش و کل دارایی های شرکت اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که هر دو پارامتر اندازه و نوع صنعت به میزان قابل توجهی با میزان افشا و سود دهی در ارتباط است[6] پترا - 2007 - 1، اثر حاکمیت شرکتی بر محتوای اطلاعاتی سود را بااستفاده از نمونه ای شامل 203 شرکت امریکای طی سال - 1996تا - 1999مورد بررسی قرار داد وی به این نتیجه رسید که ارتباط مثبت ومعناداری بین ترکیب هیات مدیره ومحتوای اطلاعاتی سود هست در حالی که دوگانگی وظیفه مدیرعامل باعث کاهش محتوای اطلاعاتی سود نمی شود[7] آلین2 و همکاران - 2012 - ، به بررسی رابطه بین گزارشگری زیست محیطی باحاکمیت شرکتی پرداختند.
حاکمیت شرکتی شامل مکانیزم های درصد مدیران مستقل و وجود کمیته زیست محیطی می باشد. آنها با مطالعه موردی صنعت نفت به این نتیجه دست یافتند که به منظور حفظ شفافیت گزارشگری زیست محیطی در شرکت ها باید به اندازه کافی از مدیران مستقل و همچنین، از یک کمیته زیست محیطی استفاده کرد[8] ابورایا - 2012 - 3، به بررسی ارتباط بین حاکمیت شرکتی و کمیت وکیفیت افشاگری زیست محیطی در شرکت های اوکراین و در بین سال های2004-2007 پرداخته و نحوه افشا و طبقه بندی اطلاعات زیست محیطی را مورد بررسی قرار داده است. این پژوهشگر نشان داد ارتباط پایینی بین کمیت گزارشگری زیست محیطی با حاکمیت شرکتی وجود دارد و در مقابل کیفیت گزارشگری زیست محیطی ارتباط بالائی با حاکمیت شرکتی دارد و همچنین، نشان داد که ارتباط پایینی بین کمیت و کیفیت گزارشگری زیست محیطی وجود دارد[ 9] علامه - - 1383،
با بررسی بار اطلاعاتی حسابداری محیط زیست در گزارشگری مالی واحدهای انتفاعی نشان داد که گزارش های حسابداری می تواند بار اطلاعاتی زیست محیطی را جهت استفاده کنندگان مخصوصا طرفداران محیط زیست به منظور کمک در تصمیم گیری آنها وهمچنین تحقق هدف های سیستم مدیریت محیط زیست افزایش دهد و واحدهای انتفاعی را تشویق به رعایت حفاظت از محیط زیست نماید[10] عباسی و همکاران - 1391 - ، به بررسی گزارشگری مالی عملکرد زیست محیطی شرکت های آلاینده پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران که در بین سال های 1381 تا 1387انجام شده پرداخته اند که نشان داد شرکت های آلاینده پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران عملکرد مالی زیست محیطی خود را در یادداشت های توضیحی صورت های مالی وگزارش هیات مدیره به مجمع عمومی صاحبان سهام افشا می کنند گفتنی است تا زمانی که افشای اطلاعات عملکرد زیست محیطی غیر اجباری وداوطلبانه باشد شرکت ها برای گزارشگری از رویه های متفاوتی استفاده می کنند ومیزان افشای عملکرد زیست محیطی شرکت ها در نوسان است[11]
روش پژوهش
از آنجا که هدف از پژوهش حاضر ، بررسی موضوعات محدود در مورد تعداد ز یادی از شرکت - شرکت - سال - است، از روش پژوهش پیمایشی - مقطعی - شاخه ای از روش پژوهش توصیفی - استفاده شده است . مبانی نظر ی پژوهش ، به روش کتاب خانه ای تهیه شده و برای جمع آوری داده های مورد نیاز جهت آزمون فرضیه ها، از کارت ثبت مشاهدات استفاده شده است.
تعریف عملیاتی متغیر ها متغیرهای مستقل
حاکمیت شرکتی: در این تحقیق مکانیزم های مورد استفاده برای حاکمیت شرکتی شامل موارد زیر است:
-1اندازه هیات مدیره: تعداد اعضای هیات مدیره است. اظهار کردند که هیئت مدیره های کوچکتر، بین 4 تا 6 عضوی می توانند موثرتر باشند. چراکه قادرند تصمیمات راهبردی به موقع تری اتخاذ کنند [12]
-2استقلال هیات مدیره: استقلال هیات مدیره را می توان از طریق تقسیم تعداد اعضا غیر موظف هیات مدیره به کل اعضا هیات مدیره به دست آورد [13]
-3تفکیک مدیر عامل از رئیس و نایب رئیس هیات مدیره: اگر مدیر عامل از رئیس و نایب رئیس هیات مدیره تفکیک شود مکانیزم های حاکمیت شرکتی بهبود می یابند که در اینصورت اگر تفکیک شود عدد یک و در غیر اینصورت عدد صفر لحاظ می گردد.[14]
