بخشی از مقاله
چکیده:
تغیر ماهیت سازوکارهای اصول راهبری شرکت ها در چرخه عمر شرکت ها احتمالاً تغییر در نحوه گزارشگری مالی شرکتها برای استفاده کننده گان از این اطلاعات رابه دنبال خواهد داشت. از این رو پژوهش حاضر بر آن است تا به بررسی ارتباط بین سازوکارهای حاکمیت شرکتی وکیفیت گزارشگری مالی در چرخه عمر شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بپردازد. برای دستیابی به اهداف پژوهش تعداد - - 79شرکت با روش غربال گری به عنوان نمونه پژوهش در دوره زمانی5 ساله از 1389تا1393انتخاب گردید .برای اندازه گیری میزان کیفیت گزارشگری مالی از مدلهای دیچو ودچو - - 2002،کوتاری - - 2005ومک نیکلر واستابن - - 2008استفاده گردیدوهمچنین طبق الگوی پارک وچن - - 2000به مراحل رشد ،بلوغ وافول تقسیم شدند.
یافته های پژوهش حاکی از آن است که درصد مالکیت سرمایه گذاران نهادی و اندازه موسسه حسابرسی در مرحله رشد با کیفیت گزارشگری مالی دارای رابطه مثبت و معنی دار بوده ولی در مراحل بلوغ و افول فاقد ارتباط معنی دار می باشند . درصد مالکیت اعضای هیات مدیره در مرحله بلوغ دارای رابطه منفی و معنی دار با کیفیت گزارشگری مالی بوده ولی در مراحل رشد و افول فاقد ارتباط معنی دار می باشد و بین نسبت اعضای غیر موظف و کیفیت گزارشگری مالی در تمام مراحل چرخه عمرشرکت رابطه معنی داری وجود ندارد.
واژگان کلیدی:حاکمیت شرکتی ،کیفیت گزارشگری مالی ،سرمایه گذاران نهادی ،اندازه موسسه حسابرسی مستقل،اندازه هیات مدیره.
مقدمه:
در سال 1932بحرانی بزرگ در بورس آمریکا پدید آمد .علت آن بحران ،مشکل نمایندگی بود پس از پیدایش مشکلات نمایندگی به جهت حفظ منافع عمومی باید اطلاعات مصون سازی شده ومنافع مدیران ومالکان همسو می شد .از ابزارهای مختلفی در این خصوص استفاده شد همانند راهبری شرکتی - حسینی،.[1] - 1386نظام راهبری بنگاه - حاکمیت شرکتی - ، یکی از عوامل اصلی بهبود کارایی اقتصادی میباشد که در برگیرنده مجموعهای از روابط میان مدیریت شرکت، هیئت مدیره، سهامداران و سایر گروههای ذینفع است. حاکمیت شرکتی، ساختاری را فراهم میکند که از طریق آن هدفهای بنگاه تنظیم و وسایل دستیابی به هدفها و نظارت بر عملکرد تعیین میشود.
این نظام، انگیزه لازم برای تحقق اهداف بنگاه را در مدیریت ایجاد کرده و زمینه نظارت موثر را فراهم میکند. به این ترتیب شرکتها منابع را با اثر بخشی بیشتری به کار میگیرند - مکرمی، .[2] - 1385مسئله حاکمیت شرکتی اطمینان حاصل کردن از این است که شرکتها در جهت منافع مالکانشان و نه در جهت منافع مدیران عمل میکنند و این از مفهوم جداسازی مالکیت و کنترل ناشی میشود - استفان و همکاران، .[3] - 2003 حاکمیت شرکتی در ادبیات مالی وحسابداری چنین تعریف شده است - - دامنه نظام کنترلی به منظور حفظ وافزایش منافع سهامداران واحدهای تجاری - - - فاماوجنسن.[4] - 1993
تعریف هایی که از حاکمیت شرکتی شده است دارای ویژگیهای مشترک ومعینی هستند که بارزترین آنها - - پاسخگویی - - است که نسبت به سهامداران ودیگر ذینفعان تاکید داردکه این تعریفها نشان می دهد که شرکتها دربرابر کل جامعه ونسلهای آینده ومنابع طبیعی مسئولیت دارند ازاین دیدگاه حاکمیت شرکتی در حقیقت موانع ،اهرمها ،تعادلهای درون وبرون سازمانی برای شرکتهاست که تضمین می کند آنها مسئولیت خود را نسبت به تمام ذینفعان انجام دهند ودرتمام زمینه های فعالیت جاری بصورت مسئولانه عمل کنند همچنین استدلال منطقی در این دیدگاه آن است که منافع سهامداران را می توان با درنظرگرفتن منافع ذینفعان برآورده کرد چون شرکتهایی که دربرابر تمام ذینفعان مسئولند در بلندمدت موفق تر وپررونق تر هستند شرکتها می توانند ارزش آفرینی خود را در بلندمدت بالا ببرند واین کار را با انجام مسئولیت خود در برابر تمام ذینفعان وبا بهینه سازی سیستم حاکمیت خود به نحو شایسته ای انجام دهند - - حساس یگانه.[5] - - 1384
از دیدگاه جناس و بلانچیت [6] - 2000 - دو نگرش کلی در ارزیابی کیفیت گزارشگری مالی مورد استفاده وجود دارد .دیدگاه اول بر نیاز استفاده کنندگان مبتنی است.طبق این دیدگاه،کیفیت گزارشگری مالی به سود مندی اطلاعات مالی برای استفاده کنندگان این اطلاعات مربوط می شود.دیدگاه دوم بر حفاظت از سرمایه گذار یا سهامدار متمرکز می باشد .یک تفاوت اساسی میان دو دیدگاه کیفیت گزارشگری مالی وجود دارد .دیدگاه نیاز استفاده کننده عمدتاً به فراهم کردن اطلاعات مربوط برای استفاده کنندگان برای تصمیم گیری مربوط می شود در حالیکه هدف دیدگاه دوم حفاظت از سرمایه گذار ،اطمینان از اطلاعات تهیه شده کافی ،شفاف وقابل قبول برای نیاز سرمایه گذارن است .بنابراین کیفیت پایین گزارشگری مالی موجب ضرر رساندن به منافع هر دوگروه می شود.
با عنایت به این امر که شرکتها باتوجه به هر مرحله از چرخه عمراقتصادی خود ،سیاست وخط مشی مشخصی را دنبال می نمایند. این سیاستها به گونه ای در اطلاعات حسابداری شرکتها منعکس می شود. به عبارت دیگر، شرکتها طی مراحل مختلف چرخه عمرشان دارای ویژگیها وشرایط متفاوتی هستند که بر اطلاعات حسابداری ونحوه گزارشگری آنها اثر می گذارد .در این زمینه ،دو دیدگاه رقیب وجود دارد که به تشریح اثر چرخه عمر بر گزارشگری واطلاعات شرکتها می پردازند.دیدگاه نخست بیان می دارد که شرکتها در مرحله رشد برای حذف ریسک از دست دادن مزیت رقابتی شان ،تمایل به گزارش اطلاعات با کیفیت پایین تر دارند وپس از تکمیل بسیاری از پروژه هایشان و ورود به مرحله بلوغ ،آنها کیفیت اطلاعاتشان را افزایش می دهند - پیوتروسکی،[7] - 2003؛ - لئوز،.[8] - 2004
با این حال،دیدگاه علامت دهی معتقد است که شرکتهای در مرحله رشد تمایل دارند تا از طریق اطلاعات با کیفیت خود،فرصتهای رشد وعملکرد آینده مطلوب خود رانشان دهند واین امر،سبب افزایش کیفیت اطلاعاتشان میگردد - پیوتروسکی،.[7] - 2003 آنتونی و رامش [9] - 1992 - معتقد هستند که میزان عدم تقارن اطلاعاتی و تضادهای نمایندگی هنگامی که شرکت ها از مرحله رشد به مرحله بلوغ منتقل می شوند افزایش می باید همچنین داس وپندیت - [10] - 2001وجانسون و همکاران - [11] - 2002نیز بیان می نمایند که شرکت زمانی که از مرحله رشد وارد مرحله بلوغ می شود تضادهای نمایندگی و مشکلات نمایندگی افزایش می یابد بنابراین نقش حسابرسان - نظارتی - در این مرحله پر رنگ تر است.بنابراین با توجه به مطالب بالا این سوال ایجاد می گردد که آیا بین سازو کارهای حاکمیت شرکتی و کیفیت گزارشگری مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معنی داری وجود دارد؟و آیا میزان این رابطه در هر یک از مراحل چرخه عمر شرکت متفاوت است یا خیر؟
ادبیات نظری :
قرن بیستم قرن مدیریت و قرن بیست ویکم قرن حاکمیت،شفافیت وپاسخگویی است.مدیریت وحاکمیت هردو کنترل شرکت را مدنظر قرار میدهند اما حاکمیت همواره مستلزم بررسی اهداف اساسی ومشروعیت آن اهداف است .حاکمیت شرکتی ساختار قانونی و سازمانی است که روی کلیت درونی شرکت وجود دارد.بنابراین حاکمیت یک مجموعه از قرار دادها و قوانین است که در پرتو آن وظایف جنبه قانونی پیدا می کند و بوسیله تصویب قوانین وحمایت از طریق اصول والزامات قانونی هر حکومت یا دولتی بکار می رود. - لویس - 2005 دلایل اهمیت حاکمیت شرکتی:حاکمیت شرکتی بیش از هر چیز حیات بنگاه اقتصادی را در دراز مدت،هدف قرار داده ودر صدد است تا از منافع سهامداران در مقابل مدیریت سازمانها حفاظت کند که دو هدف حاکمیت شرکتی عبارت است از - کیسی،تامسون ورایت،:[13] - 2005
-1کاهش ریسک بنگاه اقتصادی از طریق بهبود وارتقای شفافیت وپاسخگویی.
-2بهبود کارایی دراز مدت سازمان،از طریق جلوگیری از خودکامگی وعدم مسئولیت پذیری مدیریت اجرایی. تعریف حاکمیت شرکتی:
حاکمیت شرکتی تنها مربوط به اداره عملیات شرکت نیست بلکه مربوط به هدایت بنگاه اقتصادی ، نظارت و کنترل اعمال مدیران اجرایی و پاسخگویی آن ها به تمام ذینفعان شرکت - اجتماع - نیز مربوط است - حساس یگانه ، .[5] - 1384
تئوریهای حاکمیت شرکتی:
تغییرات و تحولات بازار سرمایه ، موجب تکامل تئوری های حاکمیت شرکتی شده است . قبل از توسعه بازار سهام ، شرکت هابر اموال افراد ثروتمند تکیه داشتند که معمولاً خویشاوندان کارآفرین بودند.شرکت ها به همان افرادی تعلق داشتند که آنها را اداره می کردند . برای رشد و توسعه اقتصادی سرمایه های اندک کافی نبود و تجمع آنها ، تأسیس شرکت های بزرگ را به همراه داشت. پذیرش ریسک محدود به نسبت سهم و بازده مناسب ، موجب تفکیک مالکیت از مدیریت و رونق بازار سرمایه گردید - حساس یگانه ، .[5] - 1384
