بخشی از مقاله
چکیده
هدف فعالیت در هر بازار سرمایهای کسب ثروت بازده مناسب از سرمایهگذاری میباشد. شرکتها با افزایش گزارشگری و کیفیت اطلاعات ارائه شده، میتوانند سرمایهگذاریهای خود را به مرز کارایی نزدیکتر نمایند و افزایش کارایی سرمایهگذاری در راستای اهداف مالکان و سهامداران شرکتها خواهد بود. در نتیجه علاقه-مندی شرکتها به تهیه و ارائه گزارشهای مالی با کیفیت، افزایش مییابد. هدف این پژوهش، بررسی مطالعه تأثیر اعضای هیأت مدیره دانشگاهی حسابداری بر کیفیت گزارشگری مالی در شرکتهای پذیرفته شده بورس و اوراق بهادار تهران در شرکتهای بورسی میباشد. دوره زمانی پژوهش، 1389-1394 بوده و 111 شرکت به عنوان نمونه انتخاب شده است. برای تجزیه و تحلیل دادههای پژوهش در حالت تلفیقی - ترکیبی - ، از مدل رگرسیونی چند متغیره در نرمافزار اقتصادسنجی EViews استفاده شده است.
یافتههای پژوهش نشان میدهد که بین حضور اعضای دانشگاهی حسابداری در هیأت مدیره و کیفیت گزارشگری مالی ارتباط مثبت و معنادار وجود دارد و بین حضور اعضای دانشگاهی حسابداری در کمیته حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی ارتباط مثبت و معنادار وجود دارد.
واژههای کلیدی: اعضای هیأت مدیره، کمیته حسابرسی، کیفیت گزارشگری، شرکت های پذیرفته شده
.1 مقدمه
گزارشات مالی محصول نهایی سیستم حسابداری بوده و به علت اهمیتی که برای استفاده کنندگان به خصوص صاحبان سهام دارد روندی رو به رشد داشته و همواره مورد توجه انجمن های مختلف حسابداری بوده است. قبل از تشکیل کمیسیون بورس و اوراق بهادار - sec - اغلب مؤسسات و واحدهای تجاری بصورت داوطلبانه گزارشات مالی خود را تهیه و منتشر می کردند. علت این افشاهای ارادی را می توان جلب اعتماد عمومی، معرفی مؤسسه به عموم و سرمایه گذاران و در نهایت جلب سرمایه و سرمایه گذاران دانست اما پس از بحران 1929 و پس از تأسیس کمیسیون بورس و اوراق بهادار در سال 1933 گزارشگری مالی بصورت یک الزام قانونی برای مؤسسات درآمد. در رابطه با الزامات گزارشگری مالی این نکته نیز حائز اهمیت است که علاوه بر الزامات کمیسیون بورس و اوراق بهادار الزامات دیگری نیز جهت گزارشگری مالی وجود دارد که به الزامات بازار معروفند و عبارتند از الزامات بازار سرمایه و الزامات بازارکار - خان، . - 1998 پس از انقلاب صنعتی در اروپا، رفته رفته اندیشه جدایی مالکیت از مدیریت - تئوری نمایندگی - مطرح شد و در نتیجه مالکان همواره نگران اندوخته های خود و مدیران نیز در اندیشه رفع نگرانی صاحبان بنگاههای اقتصادی بودند و برای اینکه مالکان را به طور پیوسته در جریان امور این بنگاهها قرار دهند به ارائه گزارشات مالی می پرداختند - ایلخانی، . - 1380 به این ترتیب ساختار جدید مالکیت و مدیریت، دامنه مسئولیت حسابداری را افزایش داد و ارائه گزارشهای مالی را بر اساس نیاز استفاده کنندگان ضروری ساخت - حساس یگانه، . - 1382 بنابراین گزارشگری مالی فراتر از آنکه گزارش مالی صرف باشند، وسیلهای برای برقراری ارتباط بین شرکتها و صاحبان آنها تلقی میشود - صیدی، . - 1384
از دیرباز موضع شرکتها در مورد گزارشگری مالی این بوده که اطلاعات را در کمترین حد ممکن منتشر کنند تا از اعطای فرصت بهره برداری بیشتر به رقبا جلوگیری شود. بنابراین در رابطه با گزارشگری مالی همواره دو چالش بزرگ پیش روی مدیران واحدهای تجاری وجود داشته که یکی از آنها چگونگی برقراری تعادل بین شفافیت گزارشات مالی و عدم ارائه بیش از حد اطلاعاتی بوده و دیگری اینکه اطلاعات به چه میزان، برای چه کسانی و در چه مواقعی باید منتشر شود - صیدی، . - 1384
گزارشهای مالی از مهمترین منابع اطلاعاتی است که هدف آن فراهم کردن اطلاعات لازم برای تصمیمگیریهای اقتصادی میباشد و بخش اعظمی از نیاز اطلاعاتی بازار سرمایه را تأمین میکند. متأسفانه در سالهای پایانی قرن بیستم میلادی و در آستانه ورود به قرن بیست و یکم، ورشکستگی شرکتهای عظیم نظیر انرون، وردکام، آدلفی، سیسکو، لیوسنت و زیراکس، سیستم گزارشگری مالی را با بحران مواجه کرد. ورشکستگی چنین شرکتهایی باعث نشانه رفتن انگشت اتهام به سوی حسابداری و گزارشگری مالی شد، بهطوری که در موارد متعدد از این وقایع به عنوان رسوایی حسابداری یاد شد. اما این خاتمه کار نبود، بلکه سیستم گزارشگری مالی به دلیل خدشه دار شدن اعتبار آن، همواره در جلب اعتماد عمومی با بحرانهایی مواجه شد - بولو، . - 1386 افزایش شمار تقلبها که با ورشکستگی شرکتهای بزرگ در هم آمیخته بود، نگرانی-هایی را درباره کیفیت گزارشهای مالی به همراه داشت. حرفه حسابداری و حسابرسی در راستای چاره جویی در این خصوص به تدبیر راهکارهایی همت گمارد. تغییر رویکرد تدوین استانداردهای حسابداری از استانداردهای مبتنی بر قواعد به استانداردهای مبتنی بر اصول، تأکید بر استقلال حسابرسان و حاکمیت شرکتی برای حمایت از منافع سهامداران جزء و تنظیم مقررات انتظامی حرفه حسابداری و حسابرسی از جمله تدابیر اتخاذ شده برای جلب اعتماد عمومی بود. از سوی دیگر، صاحبنظران و اندیشمندان دانشگاهی نیز به سهم خود، سمت و سوی تحقیقات تجربی را به کیفیت گزارشگری مالی و اثرات آن بر بازار سرمایه سوق دادند تا بلکه بتوانند در این خصوص نقش مفیدی را ایفا نمایند. در حال حاضر در ارتباط با کیفیت گزارشگری مالی و اندازه گیری آن و نیز تأثیر دستور العمل ها و استانداردهای حسابداری بر کیفیت گزارشگری مالی تحقیقاتی در حال انجام است. بسیاری از، این تحقیقات، کیفیت گزارشگری مالی شرکتها را با دیدگاه رویکرد رویدادی صرفاً به استانداردها و رهنمودهای حسابداری و گزارشگری مالی نسبت داده و در صدد تبیین کیفیت گزارشگری مالی از منظر دستورالعملهای بیرونی ناظر بر آن برآمدهاند. اما با وجود مکانیزه های نظارتی یکسان برای گزارشگری مالی شرکتها، به نظر میرسد کیفیت گزارشگری مالی آنها یکسان نیست و این امر بیانگر آن است کهاحتمالاً عوامل دیگری وجود دارد که باعث ایجاد تفاوت در کیفیت گزارشگری مالی شرکتها میگردد.
تکرار این رسواییهای مالی منجر به افزایش اهمیت هیأت مدیره و کمیته حسابرسی شده است. تحقیقات نشان داده است که ویژگیهای هیأت مدیره ممکن است بر کیفیت نظارت هیأت مدیره بر فرایند گزارشگری مالی تأثیر بگذارد - دالت، . - 2003 و تحقیقات زیادی در این زمینه بر ترکیب هیأت مدیره بویژه عضو مستقل تأکید داشته اند - پوپ و یانگ، . - 2005 با توجه به اهمیتی که حاکمیت شرکتی بر کیفیت گزارشگری مالی دارد و در تحقیقات تجربی مختلف به اثبات رسیده است همواره از سوی محققین و صاحب نظران این پیشنهاد به شرکتها شده است که در راستای افشای کیفیت گزارشگری شرکت خود اقدام به استقرار نظام حاکمیت شرکتی مطلوب کنند. از سویی نیز هیات مدیره و اعضای این هیأت همواره یکی از ارکان اصلی نظام حاکمیت شرکتی بوده اند. حضور اعضای متخصص در هیأت مدیره به شرکتها توصیه می شود و برای کارایی بالای این هیأت توصیه این بوده است که از متخصصان فنی و نظری در آن استفاده گردد. با این وجود حضور عضو دانشگاهی حسابداری کمتر مورد توجه بوده است ولی این درحالی است که حضور این اعضا از دو دیدگاه می تواند مورد توجه و اهمیت قرار گیرد. دید اول اینکه این اعضا با حضور در هیأت مدیره بهای بیشتری به امور مالی و حسابداری داده و تلاش می کنند که از مشاوران و متخصصان و تحلیل گران مختلف استفاده نمایند که این موضوع باعث میشود شرکت از اطلاعات مالی با کیفیت و دقیق تر برخوردار شود. از سوی دیگر و به عنوان مورد دوم می توان بیان کرد که این اعضا در راستای ایفای نقش حرفه ای که در جامعه بر عهده دارند و همچنین در راستای ایفای نقش مسئولیت اجتماعی خود اقدام به انتشار اطلاعات با کیفیت و در راستای منافع تمامی استفاده کنندگان خواهند کرد.
این پژوهش به بررسی این امر می پردازد که چگونه حضور عضو دانشگاهی حسابداری در هیأت مدیره یا کمیته حسابرسی، کیفیت گزارشگری مالی را تقویت می نماید، که این امر باکاهش دریافت اظهار نظر مشروط از سوی حسابرس همراه میباشد. بر همین اساس در این تحقیق بر اعضای هیأت مدیرهای تأکید داشتهایم که دارای ارتباط تجاری با شرکت بوده و در هیأت مدیره یا کمیته حسابرسی عضو می باشند.
.2 ادبیات و پیشینه پژوهش
هوانگ و همکاران - - 2016 در مقاله ای با عنوان تأثیر دانشگاهیان حسابداری در هیأت مدیره بر قابلیت اتکای کیفیت اتکای گزارشات مالی به بررسی این موضوع پرداختند که آیا اعضای دانشگاهی در هیات مدیره بر کیفیت گزارشگری مالی تأثیر دارد یا نه. نتایج انجام شده با استفاده از نمونه های چینی نشان میدهد که حضور اعضای دانشگاهی در هیأت مدیره منجر به افزایش کیفیت گزارش گری مالی میشود.
کو و همکاران - - 2015 در پژوهش خود به بررسی ارتباط بین حضور اعضای دانشگاهی با عملکرد مسئولیت اجتماعی شرکت پرداختند. بررسی تجربی تحقیق با استفاده از نمونه های موجود نشان میدهد که حضور اساتید دانشگاهی در هیأت مدیره منجر به بالا رفتن عملکرد مسئولیت اجتماعی شرکت میشود.
فرانسیس و همکاران - - 2015 در تحقیق خود به بررسی تأثیر حضور اعضای دانشگاهی بر عملکرد شرکت پرداختند. نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان میدهد که حضور اعضای دانشگاهی در هیأت مدیره تأثیر مثبت بر عملکرد مالی دارد. وایت و همکاران - - 2014 به بررسی این موضوع پرداختند که ترکیب هیأت مدیره چه تأثیری بر کیفیت گزارشگری شرکت دارد. نتایج تحقیق این محققین نشان میدهند که حضور افرادی از رشته های مهندسی، پزشکی و حرفه های مرتبط با فعالیت شرکت منجر به افزایش عملکرد و فروش شرکت میشود ولی تأثیری بر کیفیت گزارشگری شرکت ندارد.
ماریا و گارسیا مکا - 2014 - در مقاله خود با عنوان سرمایه گذاران نهادی در هیات مدیره و کمیته حسابرسی و تأثیرات آن بر کیفیت گزارشگری مالی به این نتیجه رسیدند که اعضای هیات مدیره نهادی بازوی نظارتی قوی برای کنترل موثر بر شرکت می باشند که منجر به افزایش کیفیت گزارشگری مالی می گردد. بنابراین به احتمال بسیار پایین گزارش تعدیلی دریافت خواهد کرد.
مازی - - 2011 در تحقیقی به بررسی رابطه میان مالکیت/ کنترل/ مدیریت خانوادگی و عملکرد موسسه پرداخت و تاکید خود را بر روابط مالی قرار داد. در این پژوهش با هدف بازسازی چارچوب مفهومی موجود و مدون کردن سطح فعلی آگاهی، سعی در متمایز ساختن یافته های با پشتوانه از یافتههای فاقد پشتوانه علمی لازم نمود. در این راستا 23 پژوهش که در معتبرترین پایگاه های اطلاعاتی حوزه علوم اجتماعی به عنوان بررسی های سیستماتیک طبقه بندی شده بودند انتخاب گردیدند. عدم هماهنگی در پژوهش های قبل باعث شد که رابطه میان کسب و کار خانوادگی و عملکرد شرکت، پیچیده و به احتمال زیاد به خاطر عدم حضور برخی از عوامل در این پژوهش ها با ابهام و عدم قطعیت روبرو شود.
بلاک ، جاس کیویچ و میلر - 2011 - با به کارگیری تئوری نمایندگی اثرات مالکیتی خانواده و موسس را با اثرات مدیریتی مورد مقایسه قرار می دهند. با استفاده از تجزیه و تحلیل بیز ایشان دریافتند در آنجایی که مالکیت خانواده و موسس منجر به عملکرد ممتاز گردیده، نتایج مدیریت خانواده و حتی موسس دارای ابهام بیشتری است.
