بخشی از مقاله
چکیده
مالیشخصی یکی از حوزه های مهم و مطرح در علم مالی متعارف است. مالی شخصی به برنامهریزی برای تحقق اهداف مالی و ادارهکردن امور مالی شخص و خانواده میپردازد. مالی شخصی شامل چگونه خرج کردن، پس انداز کردن، محافظت کردن و سرمایهگذاری منابع مالی میشود. نظام سرمایهداری با توجه به مبانی و ارزشهای بنیادی خود، الگوهای مالی شخصی را طراحی کرده و به آموزش و نهادینه ساختن آن می-پردازد؛ حال آنکه دین مبین اسلام، در تمام ابعاد و شئون مالی شخصی حاوی آموزههای بسیار ارزشمندی است. این آموزهها، بر اساس یک مبانی و نگرش نظاممند به انسان و سعادت وی طراحی شده است. در این مقاله ابتدا با روشی توصیفی و بطور مختصر به بررسی مالی شخصی متعارف - تعریف، برنامهریزی و اهداف - پرداخته و سپس با روشی تحلیلی- استنباطی، به یکی از مهمترین بخشهای تخصیص منابع مالی شخصی براساس آموزههای اسلامی یعنی انفاق خواهیم پرداخت. انفاق، قسمتی از رزق است که با هدف قربالهی به مستحقین آن پرداخت میشود. در این مقاله با رویکرد سیستمی، ورودیها - نگرشها و اعتقادات - ، فرآیند و خروجیهای موضوع انفاق در تخصیص منابع مالی توضیح داده میشود و در انتهای مقاله چارچوب انفاق در تخصیص منابع مالی شخصی استخراج خواهد شد.
واژگان کلیدی: مالی شخصی – تخصیص منابع مالی شخصی - مالی اسلامی – انفاق – رویکرد سیستمی
مقدمه
امروزه در دانشگاههای مختلفی دورههای آموزشی مالی شخصی برقرار است و پژوهش های متنوعی در این حوزه انجام میشود. نظام سرمآیه داری با توجه به مبانی فلسفی خود در تلاش بوده که الگوی مشخصی را جهت برنامه ریزی مالی شخصی ارائه دهد و با استفاده از هژمونی اقتصادی، سیاسی و تبلیغاتی خود این الگو را نه تنها در جوامع غربی بلکه در جوامع دیگر و حتی اسلامی نهادینه سازد. در غالب کتابهایی که در این زمینه به رشته تحریر در آمدهاند، با مجموعهای از راهکارهای کاربردی روبرو هستیم که با ساده سازیهای صورت گرفته، مورد استقبال غالب خوانندگان قرار میگیردحال؛ آن که مبانی و مفروضات اساسی که مبنای ارائه این راهکارها هستند معمولاً مطرح نمیشوند و مورد بحث، تحلیل و نقد قرار نمیگیرند. آشکار است که مالی شخصی با مفهوم مهم سبک زندگی نیز ارتباط تنگاتنگی دارد.
توضیح آن که مالی شخصی درباره چگونگی مدیریت مصرف، پس انداز، سرمایهگذاری، ریسکهای مختلف و... یک شخص، رهنمودهایی را ارائه میکند که همه آن ها با سبک زندگی فرد ارتباط داشته و بهتر است بگوییم شکل دهنده سبک زندگی فرد هستند. در مواجهه با الگوی ارائه شده مالی شخصی متعارف، رویکردهای مختلفی متصور است. در رویکرد اول تمام این الگو مقبول واقع شده و مورد آموزش و استفاده قرار میگیرد. در رویکرد دوم، بدون بررسی و تحلیل، الگوی ارائه شده، رد شده و کنار گذاشته میشود. در رویکرد بعدی ابتدا به بررسی و تحلیل کلیت و جزئیات الگوی ارائه شده و مبانی آن پرداخته میشود و با توجه به شرایط زمانی و مکانی و با غور در منابع اسلامی و بومی موجود، الگوی جدیدی ارائه شده و با گذشت زمان اصلاح و تکمیل می گردد.
در این مقاله ابتدا با روشی توصیفی و بطور مختصر به بررسی مالی شخصی متعارف پرداخته و سپس با روشی تحلیلی- استنباطی، به یکی از مهمترین بخشهای تخصیص منابع مالی شخصی براساس آموزههای اسلامی یعنی انفاق خواهیم پرداخت. توضیح آنکه انفاق عبارت است از بیرون کردن مال از ملک و قرار دادن آن در ملک دیگری که یا از طریق صدقه و یا از بخشش کردن مالهای خویش در راه جهاد و دین و هر آنچه خدا بدان فرمان داده است تحقق می یابد. در این مقاله با رویکرد سیستمی، ورودیها - نگرشها و اعتقادات - ، فرآیند و خروجیهای موضوع انفاق در تخصیص منابع مالی توضیح داده میشود و در انتهای مقاله چارچوب انفاق در تخصیص منابع مالی شخصی استخراج خواهد شد.
بخش اول: ادبیات موضوع مالی شخصی
تعریف مالی شخصی
نویسندگان در کتابهای مختلفی در حوزهی »مالی شخصی«3، تعاریف متنوعی از مالی شخصی ارائه کردهاند:
»-1ائتلاف جامپ استارت« در الگوی استاندارد های مالی شخصی خود، مالی شخصی را اینچنین تعریف کرده است: »اصول و شیوه هایی که افراد برای کسب و مدیریت درآمد و دارایی ها از آن استفاده میکنند مالی شخصی نامیده میشود.4«
»-2مالیه شخصی، مطالعاتی روی منابع مالی شخصی و خانوادگی برای دست یافتن به موفقیت مالی است. مالی شخصی شامل چگونه خرج کردن5، پس اندازکردن6، محافظتکردن7 و سرمایهگذاری8 منابع مالی میشود - «گارمن، . - 4 :2010
-3مدیریت مالی شخصی شامل مولفه های پس انداز، مدیریت بدهی، مدیریت داراییها و کارآفرینی میشود - شمس یو زمانی نیا، . - 1394
-4مالی شخصی، مدیریت مالی یک فرد یا یک خانواده در رابطه با بودجه، صرفه جویی - پسانداز - و صرف منابع مالی در طول زمان، با توجه به خطرات مختلف مالی و رویدادهای زندگی آینده است - اینوستوپدیا - .9
هدف مالی شخصی در مدیریت مالی شخصی میخواهیم داراییها، بدهیها و سرمایهی خود را مدیریت کنیم، درآمدمان را افزایش داده و هزینههای خود را کنترلنماییم، پس انداز کرده و از این پسانداز استفاده نموده و سرمایهگذاری کنیمهدف. ما از آن صرفاً ایجاد یک تعادل مالی نیست بلکه به منظور دستیابی به یک موفقیت مالی و احساس رضایت، امنیت و آرامش در زندگی است - هراتیان، . - 1394 بسیاری از افراد خواهان مدیریت امور مالی خود می باشند تا بتوانند به حداکثر رضایت از منابع مالیشان برسند. اهداف مالیمعمولاً شامل چیزهایی همچون ماشین جدید، خانهی بزرگتر، آموزش پیشرفته برای مسیر حرفهای، مشارکت در امور خیریه10، مسافرت، بی نیازی در طول سالهای کاری و بازنشستگی میباشند.رضایت شخصی و مالی نتیجهی فرآیند سازماندهی شدهای است که به طور معمول اشاره به مدیریت پول شخصی یا برنامه ریزی مالی شخصی11 دارد. برنامه مالی جامع میتواند کیفیت زندگی را ارتقا و رضایتمندی را به وسیله کاهش عدم اطمینان نسبت به نیازها و منابع آتی افزایش دهد - کاپور و دیگران، . - 2 :2012
عوامل موثر بر برنامه ریزی مالی شخصی
عوامل مختلفی تصمیم گیریهای مالی روزانه را تحت تأثیر خود قرار میدهند که وابسته به سن و تعداد اعضای خانواده تا نرخ بهره و تورم هستند. چنانچه مدیریت مالی شخصی را به عنوان یک سیستم در نظر بگیریم که دارای ورودی، فرآیند و خروجی می باشد، خواهیم داشت:ورودیهای متعددی به عنوان ورودیهای اصلی این سیستم میباشد که شامل ارزشها، نگرشها، سبک زندگی، خواستهها، نیازها، افراد پیرامون، منابع انسانی، منابع مادی و مواد اولیه، ارتباطات، پول و ثروت شخص می باشد. بر اساس این ورودیها برنامه هایی برای هزینهها و پس اندازها، مدیریت ریسک و ... تنظیم میشود تا بر اساس تلاشهای مدیریتی که شامل برنامهریزی، تصمیمگیری، اجرا، کنترل و ارزیابی، تطبیق یافتن، بازخورد، ارتباطات و ... میشود، به خروجی سیستم که دست یافتن به اهداف مالی شخصی است نایل شوند. سه رکن اصلی و اساسی که فعالیتهای برنامهریزی مالی را تحت تاثیر قرار میدهند عبارتند از: اول موقعیت زندگی مانند: جوانی و پیری، مجرد بودن یا تاهل. دوم ارزشهای شخصی: عقاید و اصولی هستند که افراد آنها را صحیح، مطلوب و مهم میپندارند. ارزشها به دو دستهی ارزشهای بنیادین و ارزشهای مقطعی تقسیم میشوند. ارزشهای بنیادین، ارزشهای ثابت و غیرقابل تغییر است مانند »صداقت« و »تعهد« اما ارزشهای مقطعی ارزشهایی است که در هر دوره از زندگی و توسط افراد مختلف، میتواند متقاوت باشد؛ مانند توجه به زیبایی. این ارزشها اثر مستقیم بر روی
