بخشی از مقاله
چکیده
حضرت امام خمینی - ره - پیرامون اهمیت تعلیم و تربیت بارها گفته اند و به این موضوع اشاره کرده اند که گرفتاری همه ما برای این است که تزکیه و تربیت نشده ایم. ایشان در اهمیت تعلیم و تربیت از اوان کودکی اشاره کرده اند و فرمودهاند تعلیم و تربیت از همان آموزش ابتدایی را دریابید که دانشگاه دیر است. منظور ایشان همین بس که اهمیت دوران کودکی به جهت تشکیل شخصیت و خمیر مایه و جوهر اصلی بسیار مهم است؛ و از همان آغاز ورود به مدرسه ،کودک را باید دریافت و مورد تربیت قرار داد زیرا هر چه سن بالاتر میرود، پایه و پرورش برای تربیت و تغییر سخت می شود زیرا شخصیت انسان شکل گرفته است. بنابراین هدف از این مقاله تاثیر گسترش فرهنگ رضوی در تعلیم و تربیت دانش آموزان براساس آموزه های امام رضا علیه السلام می باشد. که با روشی توصیفی- تحلیلی به بحث در مورد اهمیت و ضرورت تعلیم و تربیت دانشآموزان از دیدگاه امام رضا علیه السلام و روش های تربیتی و مبانی نظری و بخصوص معلم به عنوان عنصر فعال و یاددهنده پرداخته می شود و در نهایت به ارائه طرحی مبنی بر گسترش سبک زندگی اسلامی در مدارس اشاره خواهد شد. واژگان کلیدی: تعلیم و تربیت، سبک زندگی اسلامی، اهداف و روشها، طرح آموزش
مقدمه
پیشرفت و توسعه هر کشور مرهون موفقیت و رشد روزافزون نظام تعلیم و تربیت آن کشور است و پرداختن به حوزه تربیت در آن نظام از عناصر اصلی پیشرفت آموزش و پرورش است.در نظام رسمی آموزش و پرورش کشور ما به امر تربیت دینی با نگاهی برابر با دیگر برنامه های آموزشی نگریسته شده است. حال آنکه این طرز تلقی جای تأمل و بررسی دارد؛ زیرا مخاطب تربیت دینی، روح و جان دانش آموزان است که به سعادت و رستگاری ابدی می انجامد؛ اما دروس و برنامه های دیگر مربوط به ذهن و حافظه است که برای رفاه عمومی و امور دنیوی است.
تربیت در جریان زندگی انسان نقش مهم و اساسی دارد. تربیت شامل ایجاد یا فعلیت بخشیدن هر نوع کمالی در انسان می شود که مطلوبیت و ارزش داشته باشد. این کمال گاهی جنبه شناختی دارد که به دانش، شناخت و آگاهی انسان مربوط میشود. گاهی نیز جنبه کنشی یا حرکتی دارد که به رفتارها و اعمال عینی انسان که اغلب دارای مظاهر جسمانی هستند مربوط می شود و بالاخره گاهی جنبه گرایشی یا عاطفی دارد که با نگرش، اعتقاد، ایمان و علایق، احساسات انسان مرتبط است.
هدف تربیت از دیدگاه اسلام، انسان بار آوردن و انسان نگاه داشتن همه افراد آدمی است. اسلام به تربیت همه جانبه فرد معتقد است. یعنی فردی که دست، قلب، مغز او با هم تربیت شوند؛ هم کار و هم هنر بداند - دست - و هم از تعادل عاطفی برخوردار باشد - قلب - و بتواند درست و منطقی بیندیشد و داوری کند - مغز - . پس تربیت فرایندی است که در سراسر عمر انسان اتفاق می افتد و جنبه صعودی و تکاملی و رشدی دارد. بدین معنی که هر چه جلوتر میرود فرد شکوفاتر میشود.
تربیت دانشآموزان در نظام آموزش و پرورش؛ یعنی افرادی آگاه به دین و عامل به آن، اهمیت ویژه ای دارد. اگر دانشآموزان به علوم متداول مسلط باشند، ولی از تربیت دینی متناسب با سن خود بی بهره بمانند، اهداف اساسی نظام آموزش و پرورش محقق نشده است.
تربیت دینی یکی از مهم ترین زیر مجموعه های تربیت است. در واقع ، این نوع تربیت که شامل پرورش بعد معنوی انسان و فراهم کردن زمینه ارتباط انسان با خداوند و در نهایت پرورش انسان برای رسیدن به قرب الهی است، می تواند سایر قلمروهای تربیتی را نیز تحت تأثیر قرار دهد. بر همین اساس در سیره ائمه معصومین تربیت دینی از تربیت سایر ابعاد وجودی انسان تفکیک نشده است بلکه تربیت جسمانی، عقلانی، عاطفی و اخلاقی در راستای تربیت دینی صورت میگیرد - بدیعیان و نوروزی،160،. - 146-1388
به بیان صریح قرآن، هدف غایی خلقت انسان عبادت است. »و ما خلقت الجن والانس إلا لیعبدون« و پریان وآدمیان را نیافریدیم مگر تا مرا به یگانگی بپرستند - سوره ذاریات،آیه - 56، چرا که ثمره عبادت، عبودیت است. عبد خدا بودن صبغهایی است که شئون مختلف زندگی انسان را به رنگ الهی مزین میسازد و ثمره آن در مهار شهوات و دستیابی به علم توام با تزکیه متبلور میگردد.کسب مقام عبودیت تنها در سایه تربیت صحیح محقق خواهد شد. »رشد در بدن انسان و مهارتهای جسمانی، در جنبه های عقلی، اجتماعی، عاطفی، اخلاقی و دینی ظاهر می گردد« - شریعتمداری،1362، ص - 142، بنابراین تربیت راهنمای جنبههای مختلف رشد شخصیت فرد یعنی جنبه جسمانی، عقلانی، عاطفی، اجتماعی، اخلاقی و دینی است.
امام رضا - ع - به عنوان امام و پیشوای مسلمانان جهان، شیوههای تربیتی خاصی را مطرح نمودهاند که لازم است جامعه دینی برای رشد و بالندگی افراد جامعه با این روشها آشنا بوده و از آن بهرمند شوند. تربیت دینی یکی از مهم ترین زیر مجموعه های تربیت است. در واقع، این نوع تربیت که شامل پرورش بعد معنوی انسان و فراهم کردن زمینه ارتباط انسان با خداوند و در نهایت پرورش انسان برای رسیدن به قرب الهی است، می تواند سایر قلمروهای تربیتی را نیز تحت تأثیر قرار دهد .بر همین اساس در سیره ائمه معصومین تربیت دینی از تربیت سایر ابعاد وجودی انسان تفکیک نشده است بلکه تربیت جسمانی، عقلانی، عاطفی و اخلاقی در راستای تربیت دینی صورت میگیرد - بدیعیان و نوروزی، 160،. - 146-1388
دستیابی به اهداف و آرمانهای تربیتی از دل نگرانیهای اصلی هر نظام آموزشی است. در نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران به سبب ویژگی اسلامی آن، دستیابی به اهداف تربیت دینی، از جایگاه ویژه برخوردار است - سجادی، 1384، ص. - 36 با توجه به مطالب گفته شده هدف از این مقاله اهمیت و ضرورت تعلیم و تربیت دانش آموزان و همچنین ارائه طرحی جامع در آموزش و پرورش برای رشد و گسترش فرهنگ رضوی می باشد که با روش توصیفی-تحلیلی مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.
تعریف و مفهوم تربیت
واژه تربیت نیز که از نظر لغوی به معنای پرورانیدن، پروردن،آموختن، تأدیب و سیاست، ترقی و برتری و احسان و تفقد بر شاگرد و دیگر زیر دستان به کار رفته است - دهخدا، 1373، ص . - 5776 از ریشه " ربی" و "ربأ" گرفته شده است که بر برتری، رشد و علو دلالت میکند. بنابراین، تربیت عبارت است از فراهم آوردن زمینه و امکانات برای رشد و شکوفایی استعدادها و توانایی های بالقوه انسان و هدایت آن به سوی مطلوب - میناگر، 1390، ص . - 17 بنابراین تربیت اسلامی عبارتند از: شناخت خدا به عنوان رب یگانه انسان و جهان و برگزیدن او به عنوان رب خویش و تن دادن به ربوبیت او و تن زدن از ربوبیت غیر. عناصر اصلی این تعریف شامل شناخت، انتخاب و عمل می باشد.
تعلیم و تربیت ، عبارت است از فراهم آوردن زمینه ها و عوامل به فعلیت رساندن یا شکوفا ساختن شخص در جهت رشد و تکامل اختیاری او به سوی هدف های مطلوب و براساس برنامهای سنجیده شده - دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، . - 1374
در دیدگاه استاد شهید مرتضی مطهری، تعلیم؛ پرورش و استقلال نیروی فکری دادن و زنده کردن قوه ابتکار متعلم است. تربیت، پرورش دادن و به فعلیت درآوردن استعدادهای درونی که بالقوه در یک شیء موجود است. از این رو، اگر بنا باشد یک شیء شکوفا شود باید کوشید تا همان استعدادهایی که در آن هست بروز کند. بنابراین، تربیت در انسان به معنای پرورش دادن استعدادهای اوست و این استعدادها در انسان عبارتند از: استعداد عقلی - علمی و حقیقت جویی - ، استعداد اخلاقی - وجدان اخلاقی - ، بعد دینی - حس تقدیس و پرستش - ، بعد هنری و ذوقی یا بعد زیبایی و استعداد خلاقیت، ابتکار و ابداع . - مطهری، . - 1373
اهمیت تعلیم و تربیت
درباره اهمیت تعلیم و تربیت همین بس که شکوفا شدن استعدادها و به فعلیت رسیدن قوای آدمی و تحقق گوهر وجود او در گرو آن است. تعلیم و تربیت صحیح، شرط لازم کمال آدمی است. اگر آدمی زیر نظر مربیان الهی تربیت شود فرشته خو میگرد، وگاه از فرشتگان فراتر م رود وگرنه به قهقرا رفته به مرتبه ی حیوانات و فروتر از آن تنزل خواهد کرد. رشد صحیح فردی و اجتماعی و پرورش استعدادهای آدمی، منوط به تعلیم و تربیت صحیح است. نظر به اهمیت تعلیم و تربیت، بزرگان علم اخلاق تعلیم و تربیت را »اشرف صناعات« و برترین دانشها دانسته اند. ثمرهی تعلیم و تربیت صحیح به اصلاح
